Aorta – funkcje, budowa. Koarktacja i rozwarstwienie aorty

Aorta to największe naczynie krwionośne w ludzkim organizmie. W zależności od jej części, jej grubość wynosi od dwóch do trzech centymetrów. W wyniku rozmaitych chorób oraz urazów może dojść do różnych zmian w jej obrębie, a więc wydłużenia, poszarzenia, zwapnienia czy spadków sprężystości. Niekiedy mogą pojawić się na niej obszarze również tętniaki. Co jeszcze warto wiedzieć o aorcie? 

Co to jest aorta?

Aorta to główna, największa tętnica organizmu. Wychodzi z lewej komory serca, a następnie kieruje się ku górze – ta część nazywana jest „aortą wstępującą”. Później zagina się ku tyłowi i w lewo – ten fragment to tzw. „łuk aorty”. Później naczynie to kieruje się w dół – odcinek ten zwany jest „aortą zstępującą”. Przechodzi on następnie przez klatkę piersiową i jamę brzuszną, po czym dzieli się na wysokości czwartego kręgu piersiowego na dwie tętnice biodrowe oraz jedną tętnicę o małym przekroju, tzw. tętnicę krzyżową środkową.

Aorta – funkcje

Główne funkcje aorty to:

• doprowadzanie krwi, tlenu i substancji odżywczych do wszystkich tkanek ciała,
• regulowanie ciśnienia tętniczego krwi (jest to możliwe dzięki jej sprężystej ścianie).

Od aorty odchodzą wszystkie główne tętnice, za wyjątkiem tętnicy płucnej. Warto dodać, że krew w aorcie płynie pod wysokim ciśnieniem, z prędkością wynoszącą nawet 20 cm/s. Ciekawostką jest to, iż Arystoteles, który nadał nazwę aorcie, twierdził, iż głównym jej zadaniem jest utrzymywanie serca we właściwym miejscu.

Budowa aorty

Aorta składa się z trzech podstawowych odcinków: części wstępującej, łuku aorty oraz z części zstępującej. Każdy z nich pełni inną funkcję.

Część wstępująca aorty

Część wstępującą rozpoczyna opuszka aorty, która jest utworzona z trzech zatok, usytuowanych tuż nad zastawką. Z tego miejsca odchodzą dwie tętnice wieńcowe: lewa i prawa, które zaopatrują w krew ściany serca. Ten fragment aorty przebiega przez worek osierdziowy i kończy się w miejscu przyczepu osierdzia. Następnie przechodzi w łuk aorty. Warto dodać, że w prawej ścianie aorty, nad opuszką, znajduje się poszerzenie, które określa się mianem „zatoki czwartej”. Tam, przy każdym skurczu serca, dochodzi do uderzenia strumienia wyrzucanej krwi. Tam też najczęściej dochodzi do powstania tętniaka (o którym piszemy w jednym z podrozdziałów).

Łuk aorty

Łuk aorty łączy część wstępującą i zstepującą. Jest to zakrzywiony fragment aorty, wyginający się do tyłu, w lewą stronę. Odchodzi od niego kilka tętnic, których zadaniem jest transport krewi do górnych części ciała oraz do samej głowy. Są to:

• lewa tętnica szyjna wspólna – transportuje krew do szyi i głowy,
• lewa tętnica podobojczykowa – zlokalizowana jest pod obojczykiem, transportuje krew do kończyn górnych, jej odgałęzienia dostarczają krew do głowy i klatki piersiowej,
• pień ramienno-głowowy, to największe naczynie krwionośne odchodzące z łuku aorty, dzielące się na dwie prawe tętnice: podobojczykową i szyjną.

Omawiana część aorty znajduje się w znajduje się w śródpiersiu górnym. Zatacza ona łuk za lewym oskrzelem, po czym przekształca się w część zstępującą aorty.

Część zstępująca

Część zstępująca to ostatni odcinek aorty, będący zarazem znacznie dłuższym fragmentem od dwóch opisanych wyżej części. Biegnie on pionowo w dół, wzdłuż kręgosłupa. Jego początek znajduje się w klatce piersiowej, później przechodzi on przez przeponę aż do jamy brzusznej. Część zstępująca aorty rozdziela się na dwie części: brzuszną i piersiową, które transportują krew do organów klatki piersiowej i brzucha. Warto dodać, że jest to podział umowny i od części aorty odchodzą m.in. tętnice międzyżebrowe.

Aorta piersiowa

Aorta piersiowa umiejscowiona jest w śródpiersiu tylnym. Wraz z upływem lat przesuwa się coraz bardziej na lewą stronę. Odchodzą od niej: gałęzie osierdziowe, przełykowe, oskrzelowe i międzyżebrowe. Odpowiadają one za unaczynienie ścian klatki piersiowej oraz organów wewnętrznych. Po przejściu przez przeponę aorta piersiowa przechodzi w aortę brzuszną.

Aorta brzuszna

Aorta brzuszna rozpoczyna się w przeponie (w roztworze aortowym), później biegnie po przedniej powierzchni kręgów lędźwiowych. Jest ona lekko przesunięta w lewo. Jej gałęzie zaopatrują w tlen ściany jamy brzusznej oraz znajdujące się w niej narządy. Chodzi tu o trzy duże tętnice trzewne: pień trzewny, a także tętnicę krezkowa górną i dolną. Dzięki nim krew może być dostarczona do jelit, wątroby, trzustki, wątroby, jak również i do samego żołądka. Na samym końcu aorta brzuszna dzieli się na dwie tętnice biodrowe wspólne. Ich kolejne rozgałęzienia umożliwiają transport krwi do miednicy.

Choroby aorty

Poniżej opisujemy pokrótce najpopularniejsze choroby aorty.

Koarktacja aorty

Koarktacja aorty, zwana też „zwężeniem cieśni tętnicy głównej”, to wrodzona wada serca i dużych naczyń, która najczęściej występuje u chłopców. Można ją rozpoznać po tym, że odcinek w obrębie łuku aorty jest zwężony. Daje ona objawy w postaci: osłabienia, niewydolności, martwiczego zapalenia jelit oraz kwasicy metabolicznej. Chorobę leczy się najczęściej poprzez zabieg chirurgiczny.

Rozwarstwienie aorty

Rozwarstwienie aorty to choroba, podczas której dochodzi do przerwania części warstwy ściany aorty. Krew przedostaje się wówczas pomiędzy resztki tej warstwy a jej warstwę środkową, doprowadzając do jej destrukcji. Kiedy uszkodzona zostanie warstwa zewnętrzna, naczynie pęka, a krew wypływa na zewnątrz. Głównymi symptomami tej choroby są bóle: w klatce piersiowej (przypominające często zawał serca), w okolicach pleców, przy mostku (promieniujące do łopatek), przy żuchwie, na ramionach, na brzuchu, przy szyi, na biodrach. Aby wyleczyć chorobę, stosuje się zabieg chirurgiczny lub terapię zachowawczą.

Tętniak na aorcie

Tętniak na aorcie, czy też „tętniak aorty” to poszerzenie największej tętnicy organizmu. Może być ono efektem m.in.: nadciśnienia tętniczego, miażdżycy, nadmiernego wysiłku fizycznego, różnego rodzaju urazów, przewlekłych stanów zapalnych oraz wad anatomicznych w obrębie naczyń krwionośnych. Zdarza się, że tętniak na aorcie nie daje żadnych objawów. Niektórzy odczuwają jednak uczucie tętnienia (pulsowania) w jamie brzucha lub klatce piersiowej. W zależności od zaawansowania choroby, wielkości guza i jego umiejscowienia lekarze mogą podjąć decyzję o leczeniu zachowawczym lub operacyjnym.

Aorta a badania RTG

W wynikach badania RTG często można znaleźć określenia takie jak „zwapnienie aorty”, „aorta miażdżycowa” czy „aorta wydłużona”. Co one oznaczają?

• Zwapnienie aorty – jest ono zwykle dowodem na istnienie miażdżycy, wówczas odkładają się w ścianie aorty blaszki miażdżycowe, powstają zaburzenia przepływu krwi, niekiedy dochodzi też do zamknięcia światła tętnicy, co z kolei może prowadzić do niedokrwienia różnych narządów.
• Aorta miażdżycowa – oznacza to samo, co „zwapnienie aorty”, można o niej mówić, gdy w ścianach naczyń powstają zmiany zwyrodnieniowe.
• Aorta wydłużona – jest to zmiana anatomiczna, która nie ma znaczenia klinicznego i nie powoduje zwykle innych dolegliwości.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK525964/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537319/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538140/
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554567/
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5290913/