6 badań, dzięki którym diagnozujemy nowotwory

Niemal wszyscy się ich obawiamy. Nic dziwnego – nowotwory złośliwe są drugą przyczyną zgonów wśród Polaków (tuż po chorobach układu krążenia). Jednak nie możemy uciekać przed profilaktyką, bo tylko wczesne rozpoznanie i leczenie zwiększają szansę na wygraną. O jakich badaniach trzeba pamiętać?

USG

USG, czyli badanie ultrasonograficzne, to jedno z najprostszych badań diagnostycznych, które ponadto jest bezbolesne i bezpieczne dla pacjenta. Dzięki niemu można zaobserwować wielkość i kształt takich narządów jak wątroba, trzustka, nerki, jądra czy też jajniki. Badanie pozwala na określenie, czy struktura i przepływ krwi są prawidłowe oraz czy w obrębie narządu nie pojawiły się guzy lub torbiele.

Oprócz klasycznego badania USG wykonywanego przez powierzchnię skóry dostępne jest również przezpochwowe USG stosowane w ginekologii. Dzięki niemu istnieje możliwość oceny jajników, a także szyjki oraz dna macicy. Badanie ultrasonograficzne jest również stosowane podczas biopsji, czyli pobierania wycinków tkanek do badania histopatologicznego – w ten sposób oceniamy np. stopień złośliwości guza.

Dermatoskopia

Badanie przy użyciu dermatoskopu pozwala na ocenę znamion barwnikowych (tzw. pieprzyków) i niebarwnikowych pod mniej więcej dziesięciokrotnym powiększeniem. Dzięki temu badaniu dermatolog jest w stanie wykryć czerniaka (nowotwór skóry) nawet we wczesnym stadium.

Szczególną uwagę zwraca się zazwyczaj na okolice pachwinowe, pachowe, dłonie, stopy, okolice intymne oraz owłosioną skórę głowy, czyli okolice, które są trudno dostępne podczas samobadania. Dermatoskopia trwa około kilku minut, jest nieinwazyjna i bezbolesna. Powinny ją wykonać szczególnie osoby z dużą liczbą znamion barwnikowych na ciele.

Badanie cytologiczne

Badanie cytologiczne (zwane potocznie „cytologią”) polega na pobraniu wymazu z szyjki macicy, a następnie mikroskopowej ocenie komórek. Pozwala na wykrycie raka szyjki macicy nawet we wczesnym stadium, czyli w momencie kiedy nowotwór jest uleczalny. Samo pobranie komórek zajmuje dosłownie kilka sekund, natomiast na wyniki czeka się ok. kilku tygodni (w zależności od ośrodka). Zapisując się na wizytę do ginekologa, należy pamiętać, by dopasować termin do cyklu miesiączkowego.

Badanie cytologiczne powinno być wykonywane najwcześniej cztery dni po miesiączce, ale nie później niż w czwartym dniu przed kolejną miesiączką. Szacuje się, że najlepszym czasem, by wykonać to badanie, jest okres między 10. a 18. dniem cyklu miesiączkowego. W naszym kraju możliwe jest wykonanie tego badania w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Skorzystać z niego mogą kobiety w wieku 25-59 lat, które nie miały wykonanej cytologii w ciągu ostatnich trzech lat (w ramach NFZ). Lista ośrodków medycznych, w których można się przebadać pod kątem nowotworów kobiecych, podana jest na lokalnych stronach oddziałów NFZ.

Cystoskopia

Cystoskopia, zwana inaczej wziernikowaniem pęcherza moczowego, jest zabiegiem diagnostyczno-leczniczym. Badanie trwa od kilku do kilkunastu minut i prowadzone jest przy użyciu cystoskopu. Wprowadzanie wziernika do dróg moczowych poprzez cewkę jest dosyć bolesne, dlatego cystoskop smaruje się lidokainą (środek znieczulający). W przypadku większych zabiegów na pęcherzu stosuje się natomiast znieczulenie podpajęczynówkowe lub zewnątrzoponowe.

Po odpowiednim ustawieniu wziernika lekarz może ocenić błonę śluzową wewnątrz pęcherza moczowego, a także pobrać wycinki do badania histopatologicznego lub przeprowadzić drobny zabieg, jak usunięcie ciała obcego lub kamienia moczowego. Pobranie fragmentu tkanki do badania histopatologicznego jest kluczowym elementem w rozpoznaniu nowotworu. Ocena wycinków przez doświadczonego histopatologa umożliwia wykluczenie choroby lub określenie rodzaju nowotworu i wyznaczenie najlepszej metody leczenia.

Kolonoskopia

Badanie, które powinien wykonać każdy człowiek w wieku powyżej 50 lat. Kolonoskopia jest ponadto wskazana, jeśli występują zaparcia, biegunka czy też krwawienie z odbytu. Wyróżniamy różne typy tego badania – diagnostyczny, terapeutyczny oraz profilaktyczny.  Ten ostatni umożliwia monitorowanie stanu pacjenta, który narażony jest na wystąpienie wrzodziejącego zapalenia jelit lub choroby Leśniowskiego-Crohna, a tym samym ma podwyższone ryzyko raka jelita grubego.

Jak się przygotować? Najlepiej zacząć już tydzień przed wyznaczonym badaniem i zrezygnować z suplementacji żelaza. Konieczne może być również odstawienie leków antyagregacyjnych lub przeciwcukrzycowych, jednak uwaga – można to zrobić wyłącznie po konsultacji z lekarzem! Ponadto należy przygotować swój układ pokarmowy, czyli przyjmować specjalny preparat przeczyszczający oraz unikać spożywania siemienia lnianego czy owoców pestkowych.

Mammografia

Wokół tego badania krąży już wiele mitów i legend, które nie znajdują potwierdzenia w rzeczywistości. Po pierwsze, musimy powiedzieć, że mammografia jest bezpiecznym badaniem, a promieniowanie porównywalne jest z tym występującym w samolocie lub podczas prześwietlenia zęba. Warto pamiętać, by w dniu badania nie stosować kremów ani dezodorantów z talkiem.

Czas badania również ma znaczenie – mammografię najlepiej wykonać pomiędzy piątym a dziesiątym dniem cyklu miesiączkowego. Dlaczego? Wtedy piersi są mniej wrażliwe na dotyk, co może nam pomóc w ograniczeniu dyskomfortu. Podczas badania, które zazwyczaj trwa kilka minut, lekarz umieszcza pierś na stoliku aparatu i dociska ją specjalną płytką. Warto podkreślić, że ucisk ten jest bezpieczny dla pacjentki i jednocześnie potrzebny, ponieważ zmniejsza dawki promieniowania oraz pomaga w uzyskaniu dokładnego obrazu radiologicznego.

Kto powinien wykonać takie badanie? Przede wszystkim kobiety powyżej 50. roku życia. USG w tym wieku nie jest zalecanym badaniem w kierunku nowotworów piersi, ponieważ wraz z wiekiem zmienia się struktura piersi i badanie ultrasonograficzne nie wystarczy. W Polsce możliwe jest wykonanie tego badania w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia. Taką możliwość mają kobiety, które nie chorowały na raka piersi i jeżeli od ostatniego badania minęły minimum dwa lata.