Najczęściej powtarzane mity o cholesterolu. Sprawdź, czy je znasz

Cholesterol jest związkiem, wokół którego narosło szczególnie wiele mitów. Powszechnie kojarzy się go ze zwiększonym ryzykiem miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca oraz zawału mięśnia sercowego. Niestety, rzadko mówi się o tym, że jednocześnie cholesterol jest niezbędny do życia. Rozprawiamy się zatem z najpopularniejszymi mitami dotyczącymi cholesterolu.

Czym właściwie jest cholesterol? 

Cholesterol to organiczny związek chemiczny z grupy lipidów. Można go podzielić na endogenny, produkowany głównie w wątrobie, jelitach i skórze oraz egzogenny, dostarczany razem z pożywieniem. Wyróżnia się kilka form transportowych cholesterolu występujących w organizmie człowieka. Najlepiej rozpoznawalne spośród nich to: 

• cholesterol o niskiej gęstości, LDL (ang. low-density lipoprotein), powszechnie określany jako „zły cholesterol”, 
• cholesterol o wysokiej gęstości, HDL (ang. high-density-lipoprotein), zwykle nazywany „dobrym cholesterolem”. 

Do kontroli poziomu cholesterolu we krwi służy ocena poziomu lipidów (jego wynik to tzw. lipidogram), badanie, które pozwala ustalić nie tylko poziomy stężenia LDL i HDL, ale też stężenie cholesterolu całkowitego oraz trójglicerydów. 

Najpopularniejsze mity dotyczące cholesterolu 

Większość mitów dotyczących cholesterolu wynika z mylnego przekonania, że to związek, którego wysoki poziom zawsze jest skorelowany z ryzykiem rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Z jakimi mitami możesz się spotkać najczęściej? 

Mit 1. Cholesterol jest zły 

Cholesterol jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, ponieważ bierze udział w syntezie istotnych związków chemicznych. Stanowi budulec błon komórkowych oraz jest substratem w procesie tworzenia witaminy D3, kwasów żółciowych czy glikozydów nasercowych – związków zwiększających siłę skurczu i zmniejszających częstotliwość akcji serca. Bierze też udział w syntezie kortykosteroidów regulujących metabolizm oraz produkcję hormonów płciowych. Niekorzystnie na zdrowie wpływa za wysoki poziom cholesterolu LDL i to dopiero, kiedy zostanie utleniony, m.in. w kontakcie z wolnymi rodnikami. 

Mit 2. Wysoki poziom złego cholesterolu musi objawiać się złym zdrowiem 

Okazuje się, że wysoki poziom cholesterolu LDL przez całe lata może nie dawać żadnych objawów. Rzeczywiście odkłada się on w ścianach naczyń krwionośnych pod postacią złogów, ale często ich istnienie pozostaje nieodczuwalne do momentu, aż pojawią się problemy z krążeniem. 

Przede wszystkim – wbrew powszechnemu przekonaniu – wysoki poziom LDL nie musi powodować otyłości i przeciwnie, u osoby z nadwagą frakcje cholesterolu mogą być w normie. Dopiero kiedy wysoki poziom cholesterolu utrzymuje się przez długi czas, prawdopodobnie wystąpią takie objawy, jak ogólne zmęczenie, problemy z koncentracją czy zaburzenia krążenia w nogach. Jedynym sposobem na to, aby kontrolować poziom cholesterolu, jest regularne przeprowadzanie badania na określenie poziomu lipidów. 

Mit 3. Jem dużo tłustych produktów, więc będę miała wysoki poziom cholesterolu 

Badania potwierdzają, że nie wszystkie osoby reagują jednakowym wzrostem poziomu cholesterolu we krwi na spożycie cholesterolu pokarmowego. Co więcej, takie produkty jak jajka czy czerwone mięso zawierają wiele pożytecznych składników odżywczych. Jedzenie bogate w tłuszcze nienasycone omega-3, jak orzechy, nasiona i pestki, a także ryby morskie, pomaga skutecznie obniżyć poziom cholesterolu. 

Okazuje się też, że stosowanie diety wysokotłuszczowej w określonych przypadkach jest wręcz zalecane i wykazuje działanie prozdrowotne. Dotyczy to przede wszystkim pacjentów cierpiących na chorobę Alzheimera, padaczkę lekooporną czy cukrzycę. Dowody potwierdzające, że u takich osób występuje hipercholesterolemia, nie są jednoznaczne. Warto kierować się maksymą „co za dużo, to niezdrowo”. Produkty tłuste mogą znaleźć się w diecie, ale powinny być spożywane w rozsądnych ilościach. 

Mit 4. Istnieją uniwersalne normy cholesterolu 

Prawidłowe stężenie cholesterolu zależy od indywidualnego ryzyka sercowo-naczyniowego. Wpływ na to ma wiele czynników, w tym:  

• wiek,  

• historia choroby,  
• dieta,  
• poziom aktywności fizycznej,  
• przyjmowane leki,  
• predyspozycje genetyczne.  

U osób obarczonych niskim ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych za prawidłowy uważa się poziom LDL poniżej 3 mmol/l krwi. Z kolei, gdy ryzyko jest bardzo wysokie, powinnaś dbać o to, aby frakcja LDL utrzymywała się na poziomie poniżej 1,4 mmol/l krwi. 

Co więcej, poziom cholesterolu zmienia się nawet w ciągu dnia. Wpływ na to ma stres, prawidłowa praca wątroby czy uszkodzenie receptorów LDL na powierzchni komórek. Każdy z nas ma swój optymalny poziom cholesterolu. Jego prawidłowość warto konsultować z kardiologiem lub internistą. 

Mit 5. Biorę leki, więc nie muszę uważać na dietę 

Przyjmowanie statyn i ezetymibu rzeczywiście pozwala na zredukowanie poziomu cholesterolu całkowitego oraz LDL. Niestety, nadmiar kalorii pociąga za sobą wzrost masy ciała i zwiększone ryzyko miażdżycy, podobnie jak spożywanie dużej ilości słodyczy, fast-foodów, alkoholu i silnie przetworzonej żywności. Jeśli chcesz zadbać o prawidłowy poziom cholesterolu, zdrowa i zbilansowana dieta to podstawa. 

Bibliografia: 

1. https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/czy-jajka-podwyzszaja-poziom-cholesterolu-we-krwi/ [dostęp 11.03.2024]. 
2. https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/zasady-zdrowego-zywienia/cholesterol-a-dieta/ [dostęp 11.03.2024]. 
3. Lee Y., Siddiqui W. J., Cholesterol Levels, StatPearls 2023. 
4. Użarowska M. i in., Dwie twarze cholesterolu: znaczenie fizjologiczne i udział w patogenezie wybranych schorzeń; Kosmos. Problemy nauk biologicznych 2-18, nr 2 (39), 375-390.