Zęby mleczne, zęby stałe – co trzeba wiedzieć o ich wymianie?

Szczerbaty uśmiech kilkulatka jest rozbrajający. Utrata pierwszego mleczaka to powód do dumy i dowód na „dorosłość”, nic więc dziwnego, że maluchy wymianą zębów ogromnie się ekscytują. Sprawdźcie, czy wszystko idzie tak, jak powinno!

Kiedy mleczaki zaczynają wypadać?

Popularne do niedawna twierdzenie, że maluch jest gotowy do szkoły, gdy zaczyna gubić zęby, powoli przestaje być aktualne. Coraz częściej pierwsze stałe zęby pojawiają się w buziach pięcio- czy sześcio-, a nie siedmiolatków. To nie wyjątek, ale jak najbardziej szeroka norma.

Ile zębów jest do wymiany?

W ciągu kilku lat zęby stałe zastąpią wszystkie mleczaki – wypadnie więc 10 ząbków górnych i 10 dolnych. To nie koniec! Zębów stałych jest więcej, dodatkowo w jamie ustnej pojawią się debiutanci: szóstki i siódemki, a u niektórych nawet ósemki.

Od czego się zaczyna?

Zazwyczaj pierwsze do wymiany są jedynki (częściej najpierw dolne, potem górne) – te szczerby u maluchów są najbardziej widowiskowe. Równocześnie za rzędami mleczaków wyrzynają się szóstki. Potem idzie już po kolei: w miejsce mlecznych pojawiają się stałe dwójki, trójki, czwórki i piątki (te ostatnie mniej więcej między 11. a 12. rokiem życia).

Ile zębów to „pełne uzębienie”?

Cały proces wyrzynania się zębów stałych trwa 6 do 7 lat. Ostatnie, koło 13. roku życia, pojawiają się siódemki – finalnie w buzi znajdzie się 28 zębów stałych i to uważa się za komplet. Ósemki, nazywane zębami mądrości, wychodzą w wieku dorosłym, albo nie wychodzą wcale (może też wyjść tylko jedna lub dwie!).

Skąd ząb mleczny wie, że to już jego pora?

Niespodzianka! Dziąsła noworodka wcale nie są tak zupełnie bezzębne. Maluch rodzi się już z zawiązkami zębów stałych. W odpowiednim momencie (czyli średnio około 6. roku życia) zaczynają szybko rosnąć i przebijać się na powierzchnię, wypychając zęby mleczne. Słabo ukorzenione mleczaki pod naporem zębów stałych i pod wpływem rozrostu szczęki nie mają wyjścia i muszą ustąpić miejsca swoim następcom.

Co pomaga zębom wypadać?

Od momentu, gdy mleczak zacznie się ruszać, do chwili, gdy wypadnie, może minąć nawet kilka miesięcy. Bywa i tak, że cały proces wymiany jednego zęba mlecznego na stały zamknie się w kilku dniach, ale – co warto jeszcze raz podkreślić – norma jest szeroka. Wymianę ząbków wspomaga… dieta. Warto w tym czasie podtykać maluchom twarde, chrupiące owoce i warzywa. Gryzienie dodatkowo rozbuja ruszające się już ząbki, a oprócz tego dobrze wpłynie na rozwój rozrastających się szczęki i żuchwy.

Nowe zęby rosną krzywo – czy jest się czym martwić?

Zęby stałe są zdecydowanie większe od mleczaków, trudno im więc wpasować się w ich miejsce. Czasem rosną krzywo, ale wraz z rozrostem szczęki wracają do prawidłowego ustawienia. Sytuację najlepiej na bieżąco kontrolować w gabinecie stomatologa.

Ząb stały wyrósł nie w miejscu mleczaka, ale obok niego – co wtedy?

Trzeba zrobić mu miejsce. Czasem wystarczy rozbujać ząb mleczny za pomocą języka, ale jeśli to się nie uda, lepiej pojawić się u dentysty. Usunięcie mleczaka nie powinno być traumatycznym przeżyciem – te zęby mają niewielkie korzenie i zazwyczaj wystarczy odpowiednio je złapać, żeby po prostu wyjąć ze szczęki.

Co robić, gdy maluch stracił mleczny ząb w wyniku urazu?

Wypadki chodzą po ludziach, zwłaszcza po ruchliwych kilkulatkach. Upadek z huśtawki lub niefortunne zderzenie z rozpędzonym kolegą biegnącym po placu zabaw może skończyć się utratą ząbka, który nie był jeszcze gotowy do wymiany. Jeśli w dziąśle nie widać oznak wyrzynania się zęba stałego, trzeba zatrzymać dla niego miejsce. Dentyści mają na to swoje sposoby.

Jak ułatwić pielęgnację zębów stałych?

Tylne zęby stałe (czyli trzonowce) nie są tak gładkie, jak mleczaki. Pełno w nich bruzd i zagłębień, w których zatrzymują się resztki jedzenia, a to pierwszy krok do próchnicy. Łatwiej czyści się płaskie powierzchnie, dlatego stałe trzonowce dobrze jest lakować. Zabieg polega na zalaniu bruzd specjalnym preparatem i jest zupełnie bezbolesny.

Na koniec ciekawostka: dziewczynki wymieniają zęby wcześniej niż chłopcy. Statystycznie rzeczywiście dziewczynki w tej kwestii są szybsze, ale wyrzynanie się stałych zębów zależy też od wielu innych zmiennych, w tym stanu zdrowia, ogólnego tempa rozwoju i genów.