Chondromalacja – przyczyny i objawy. Kiedy stosować leczenie zachowawcze, kiedy konieczna jest operacja?

Urazy okolicy stawu kolanowego są bardzo częste. W obrębie tego stawu dochodzi często do przeciążeń. Chondromalacja rzepki, czyli proces zwyrodnieniowy chrząstki, objawia się bólem i może znacząco utrudniać funkcjonowanie. Chondromalacja często dotyczy sprawnych, młodych osób. Do jej przyczyn można zaliczyć choroby metaboliczne i reumatyczne, ostre lub przewlekłe urazy.

Chondromalację można leczyć zachowawczo i operacyjnie. Bardzo duże znaczenie w leczeniu chondromalacji kolana ma odpowiednia rehabilitacja i wykonywanie odpowiednich ćwiczeń, które pozwolą powrócić do właściwego funkcjonowania oraz ograniczą dolegliwości bólowe.

Co to jest chondromalacja?

Chondromalacja to patologiczny stan, w którym dochodzi do rozmiękania chrząstki i jej powolnej destrukcji. Najczęściej występującą chondromalacją jest chondromalacja rzepki. W przebiegu tego procesu dochodzi do erozji chrząstki, powstawania szczelin, włóknienia oraz zwyrodnienia stawu rzepkowo-udowego. Najczęściej dotyka młodych kobiet między 17. a 30. rokiem życia. Zmiany rozpoczynają się od wewnętrznej warstwy chrząstki. Rozprzestrzeniają się na jej zewnętrze, dlatego często chondromalację zauważa się dopiero w późniejszym stadium.

Zmiany w chondromalacji kolana dotyczą rzepki oraz przeciwlegle do niej leżących kłykci uda. Uszkodzenie chrząstki doprowadza do zwiększonej podatności na urazy w tym miejscu i zmniejszenie odporności na obciążenia. Zaawansowanie chondromalacji można podzielić na 4 stopnie.

Chondromalacja rzepki – stopnie:

• chondromalacja 1. stopnia – rozmiękczenie i obrzęk, na tym etapie nie widać objawów,
• chondromalacja 2. stopnia – fragmentacja i szczeliny – powierzchnia uszkodzenia 1,25 cm,
• chondromalacja 3. stopnia – fragmentacja i szczeliny – powierzchnia uszkodzenia powyżej 1,25 cm,
• chondromalacja 4. stopnia – najwyższe stadium zaawansowania, uszkodzenie drąży do warstwy podchrzęstnej.

Przyczyn chondromalacji rzepki jest wiele. Można wymienić: urazy, złamania, zwichnięcia rzepki, zaburzenia związane z nieprawidłowym napięciem mięśniowym, choroby metaboliczne, reumatoidalne zapalenie stawów, powtarzające się zastrzyki ze steroidów dostawowo, nadmiernie długie uruchomienie stawu i pierwotne zmiany zwyrodnieniowe.

Chondromalacja rzepki – objawy

Pacjent z chondromalacją rzepki skarży się przede wszystkim na ból przy dłuższym chodzeniu, przy wchodzeniu po schodach, po długotrwałym siedzeniu w pozycji siedzącej z nogami zgiętymi w stawach kolanowych. Ból nie jest umiejscowiony punktowo, zazwyczaj ma charakter rozlany, nasila się pod wpływem ucisku i powoduje niestabilność stawu kolanowego. Może pojawić się obrzęk w okolicy stawu.

W badaniu ortopedycznym oś kończyny jest zaburzona, podczas wykonywanych przez lekarza testów dochodzi do odchyleń. Ponadto chondromalację diagnozuje się, wykorzystując badania obrazowe: rentgen (RTG), ultrasonografię (USG), rezonans magnetyczny (RMI), a także poprzez wykonanie artroskopii.

Leczenie chondromalacji rzepki

Istnieje kilka strategii leczenia chondromalacji rzepki. Leczenie zastrzykami z kwasu hialuronowego lub komórek macierzystych wraz z przyjmowaniem doustnie niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz fizjoterapią, czyli leczeniem zachowawczym, to pierwszy sposób.

Drugą opcją jest leczenie operacyjne, które wykonuje się w przypadku, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi skutku lub gdy zaburzone jest normalne funkcjonowanie pacjenta z powodu choroby. W leczeniu chondromalacji rzepki operacja, która jest najczęściej wykonywana, to chondrektomia endoskopowa, czyli usunięcie chrząstki w całości i wyrównanie powierzchni stawowych.

Ćwiczenia po operacji chondromalacji rzepki

Metody rehabilitacyjne stosowane pooperacyjnie to fizykoterapia i kinezyterapia. Do metod fizykoterapeutycznych stosowanych w chondromalacji należą: magnetoterapia, laseroterapia, elektrostymulacja. Do kinezyterapii zalicza się: stosowanie szyny ciągłego ruchu biernego, ćwiczenia izometryczne mięśnia czworogłowego i pracę nad zwiększeniem zakresu ruchu. Dodatkowo stosuje się kinesiology taping – aplikacje przeciwobrzękowe i korygujące ustawienie rzepki.

Ćwiczenia wykonywane samodzielnie przez pacjenta w późniejszym, pooperacyjnym czasie to:

• przysiady obunóż na stabilnym i niestabilnym podłożu,
• przysiady na jednej nodze,
• podskoki obunóż i na jednej nodze,
• terapia w pozycjach niskich,
• chód po stabilnym i niestabilnym podłożu.

Ćwiczenia te powinny być wykonywane w podanej kolejności, by zapobiec ewentualnym kontuzjom oraz powinny być nadzorowane przez fizjoterapeutę.

Chondromalacja rzepki – dieta

By zapobiec postępującej chondromalacji rzepki, warto zmodyfikować dietę i wdrożyć odpowiednie suplementy diety. Przyjmowane preparaty powinny zawierać: kolagen, kwas hialuronowy, glukozaminę oraz chondroitynę, które poprawiają stopień odżywienia chrząstki. Istotne jest odżywianie zgodne z piramidą zdrowego żywienia oraz o odpowiednie nawadnianie organizmu (około 2 l płynów na dobę).