Fitosterole roślinne – pomoc w walce z cholesterolem. Czym one są?

Fitosterole to roślinne odpowiedniki cholesterolu. Mają bardzo podobną budowę i funkcje – budują błony komórkowe roślin, regulują ich płynność i przepuszczalność. Jak dotąd w tej grupie odkryto ponad 200 różnych związków. W jaki sposób właściwości fitosteroli wpływają na organizm człowieka? Sprawdź, gdzie je znajdziesz i kiedy warto pomyśleć o suplementacji.

Działanie fitosteroli na organizm człowieka

Właściwości fitosteroli mają wpływ przede wszystkim na poziom cholesterolu. Związki te zmniejszają jego wchłanianie z przewodu pokarmowego. Ze względu na podobną budowę fitosterole wypierają cholesterol ze specjalnych otoczek, które umożliwiają jego transport z  jelit do krwiobiegu. Bez nich jego wchłanianie jest niemożliwe i zostaje wydalony z kałem.

Fitosterole obniżają tylko stężenie frakcji LDL cholesterolu o ok. 10-15%, nie wpływając przy tym na cholesterol HDL i trójglicerydy. Mogą robić to jeszcze skuteczniej w połączeniu ze statynami, czyli lekami na receptę, które hamują syntezę cholesterolu. Stosowane razem obniżały jego stężenie o dodatkowe 16-20%. Uwaga – jeśli zażywasz statyny, nie włączaj fitosteroli bez konsultacji z lekarzem.

Dzięki obniżaniu poziomu cholesterolu fitosterole roślinne zmniejszają ryzyko choroby wieńcowej i miażdżycy. Oprócz tego wykazują także inne właściwości, m.in.:

• przeciwnowotworowe – działanie fitosteroli opiera się na hamowaniu rozwoju niektórych nowotworów, np. okrężnicy i prostaty, a także indukowaniu śmierci komórek rakowych, np. raka piersi. Stymulują też układ odpornościowy do walki z nowotworem oraz zmniejszają ryzyko wystąpienia raka żołądka,
• przeciwzapalne – wiele chorób przebiega ze stanem zapalnym, np. miażdżyca,
• przeciwutleniające – zwłaszcza obecny w otrębach ryżowych kompleks fitosteroli i kilku innych związków – gamma-oryzanol, czyli jeden z najsilniejszych znanych antyoksydantów,
• wyciszające objawy menopauzy – fitosterole mogą łagodzić uderzenia gorąca ze względu na działanie estrogenne, jednak ten temat wymaga dalszych badań.

Jaką funkcję pełnią fitosterole w kosmetykach?

Fitosterole zaliczają się do tłuszczów, wzmacniają więc barierę lipidową skóry i przez to zatrzymują wodę w jej głębszych partiach. Dzięki temu działają silnie nawilżająco i łagodzą podrażnienia. Z kolei antyoksydacyjne właściwości fitosteroli przyspieszają regenerację naskórka i wyciszają stany zapalne. Aktywują też syntezę kolagenu, przez co zmniejszają widoczność zmarszczek i poprawiają jędrność skóry.

Gdzie występują fitosterole?

Fitosterole są obecne we wszystkich tkankach roślin, jednak ich najbogatszym źródłem są oleje roślinne, np. rzepakowy, sojowy, sezamowy i słonecznikowy. Występują też w większej ilości w tych częściach roślin, które magazynują oleje, czyli nasionach, pestkach i orzechach.

Zapotrzebowanie zdrowego człowieka na fitosterole wynosi ok. 200-300 mg dziennie. Niestety wchłaniają się z jelit w niewielkim stopniu, dlatego ich dzienna dawka skuteczna w obniżaniu cholesterolu wynosi 1-3 g. W poniższej tabeli znajdziesz popularne produkty z najwyższą zawartością fitosteroli.

Jak jeszcze uzupełnić fitosterole? Suplementy i produkty spożywcze

W aptekach dostępne są suplementy diety zawierające fitosterole. W jednej porcji mają zazwyczaj 400-500 mg substancji aktywnych, więc żeby osiągnąć wymaganą dawkę, trzeba zazwyczaj stosować 3-4 tabletki czy kapsułki dziennie. Z kolei w sklepach spożywczych znajdziesz całą gamę produktów wzbogacanych w fitosterole. Są one oznaczone na etykietach wraz z informacją o dawce.

W jakich produktach fitosterole występują w większych dawkach? Ich głównym źródłem są margaryny. W zależności od producenta zawierają ok. 0,5-0,6 g tych związków na 10 g produktu. Są one dodawane także do np.:

• serów,
• jogurtów,
• mleka,
• majonezu,
• czekolady,
• muesli.

Czy każdy może stosować fitosterole?

Pamiętaj, że cholesterol szkodzi tylko w nadmiarze. Przy odpowiednim poziomie jest on potrzebny w organizmie m.in. do syntezy hormonów czy witaminy D. Dlatego u osób zdrowych nie ma potrzeby stosowania fitosteroli roślinnych. Ponadto cholesterol jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju dzieci już od życia płodowego. Fitosterole są więc przeciwwskazane u kobiet w ciąży i maluchów do 5. roku życia. Związki te stosowane w nadmiarze mogą też zmniejszać poziom innych antyoksydantów, np. witaminy E czy beta-karotenu.

Ze względu na działanie fitosteroli, najlepiej spożywaj je z posiłkiem, w którym dostarczasz cholesterol. Jeśli jednak masz problem z jego zbyt dużym stężeniem, twoim pierwszym krokiem powinna być zmiana nawyków żywieniowych, w których warto uwzględnić dodatek fitosteroli.

Bibliografia:

1. Kozłowska-Wojciechowska M., Tykarski A., Rola żywności funkcjonalnej wzbogaconej o stanole roślinne w profilaktyce i leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego na tle miażdżycy, Choroby Serca i Naczyń 2011, 8(1): 25-30.
2. Szymańska R., Kruk J., Fitosterole – występowanie i znaczenie dla człowieka, Kosmos 2007, 56(1-2): 107-114.
3. Włodarek D., Mechanizm działania fitosteroli w obniżaniu poziomu cholesterolu LDL we krwi, Roczniki PZH 2007, 58(1): 47-51.