Hipoglikemia – objawy, pierwsza pomoc i postępowanie w spadku poziomu cukru we krwi

Objawy hipoglikemii dzieli się na wczesne (somatyczne) i późne, które obejmują objawy neurologiczne. Postępowanie w napadzie hipoglikemii zakłada wezwanie zespołu ratownictwa medycznego i podanie glukozy.

Hipoglikemia to stan, kiedy stężenie cukru we krwi spada poniżej 70 mg/dl (3,9 mol/l) bez względu na towarzyszące objawy kliniczne. Hipoglikemia może być również rozpoznana na podstawie objawów klinicznych, bez konieczności potwierdzenia wyniku w badaniu laboratoryjnym. Hipoglikemia jest jednym z najczęstszych powikłań cukrzycy, a prowadzi do niej dążenie do wyrównania poziomu cukru we krwi i nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich. U niektórych chorych objawy hipoglikemii pojawiają się dopiero przy ekstremalnie niskich wartościach cukru, a część chorych jest tak wrażliwa na spadek poziomu cukru we krwi, że pierwsze objawy występują już przy niewielkim obniżeniu poziomu glukozy. Częste epizody hipoglikemii prowadzą do obniżenia wrażliwości na zaburzenia poziomu cukru we krwi. W zaawansowanej cukrzycy, w której może dojść do rozwoju neuropatii autonomicznej, chory często jest nieświadomy, że poziom glukozy niebezpiecznie spada. Każdy może w różnych okolicznościach mieć do czynienia z osobą z hipoglikemią. Warto wiedzieć, jakie daje objawy i na czym polega pierwsza pomoc, gdyż chory nie zawsze jest w stanie sam zareagować.

Przyczyny hipoglikemii – dlaczego dochodzi do spadku poziomu cukru we krwi?

W prawidłowych warunkach w organizmie, w momencie spadku poziomu cukru we krwi, dochodzi do zapoczątkowywania kaskady reakcji mających na celu wyrównać ten poziom. Przede wszystkim dochodzi do uwolnienia glukagonu, adrenaliny i noradrenaliny. Zwiększa się ilość wydzielanego hormonu wzrostu, adrenokortykotropiny i wazopresyny. W efekcie nasilają się metaboliczne procesy zwiększające wydzielanie glukozy do krwiobiegu. Ponadto dochodzi do stymulacji układu współczulnego, który hamuje produkcję insuliny, przyspiesza akcję serca i zwiększa rzut serca.

Hipoglikemia – jakie daje objawy?

Objawy hipoglikemii można podzielić na wczesne i późne. Pierwsze, adrenergiczne objawy hipoglikemii określa się mianem neurowegetatywnych. Pojawiają się we wczesnej fazie niedocukrzenia i powodują uwalnianie hormonów działających antagonistycznie do insuliny. Objawy te to:

• rozszerzenie źrenic,
• wzmożona potliwość,
• przyspieszenie akcji serca,
• zblednięcie powłok,
• osłabienie i męczliwość,
• pobudzenie, drażliwość, nerwowość,
• wzrost ciśnienia tętniczego.

Dalej pojawiają się objawy neurologiczne, a właściwie neuroglikopeniczne. Powstają jako efekt niedocukrzenia i niewystarczającego zaopatrzenia komórek ośrodkowego układu nerwowego w glukozę. Minimalne stężenie glukozy we krwi, jakie jest tolerowane przez ośrodkowy układ nerwowy, to 60 mg/dl (3,3 mmol/l). Wśród objawów neurologicznych hipoglikemii wyróżnia się przede wszystkim: zaburzenia świadomości, problemy z mową, upośledzenie koordynacji ruchowej, trudność w kojarzeniu, myśleniu, splątanie, drgawki czy amnezję. Ponadto dochodzą wzmożone odruchy ścięgniste, a nawet śpiączka. Dłużej trwająca hipoglikemia może prowadzić do nieodwracalnych zaburzeń pracy ośrodkowego układu nerwowego, zaburzeń pamięci, zachowania czy osobowości.

Postępowanie i pierwsza pomoc w hipoglikemii

W cukrzycy typu drugiego leczenie insuliną ludzką może prowadzić do nawracających napadów hipoglikemii. Wtedy też warto rozważyć przejście na leczenie analogami insuliny, przy których ryzyko hipoglikemii jest znacznie niższe. Kiedy dojdzie do pojawienia się hipoglikemii, należy podać około 10–20 g glukozy. W przypadku utraty świadomości nie jest możliwe podanie doustne. Konieczne jest zaaplikowanie dożylne glukozy w stężeniu 20-procentowym. Kontynuacja leczenia odbywa się przy wlewie 10-procentowej glukozy. Ponadto należy podać 1 mg glukagonu domięśniowo lub podskórnie. Najczęściej osoby świadome będą w stanie powiedzieć, iż przyczyną ich osłabienia jest spadek cukru. W ramach pierwszej pomocy można podać wodę z cukrem czy batonik. Należy uważać, by chory nie zakrztusił się przy utracie przytomności. Można więc to zrobić tylko, gdy chory jest wystarczająco świadomy. Zawsze należy wezwać zespół ratownictwa medycznego, który podejmie decyzje o transporcie chorego do lekarza.