się ten artykuł?
Uczulenie na gluten to potoczne określenie alergii na gluten – jednej z kilku chorób glutenozależnych. Objawy chorobowe mogą pojawić się już po chwili od zjedzenia posiłku glutenowego, jak i po 1-2 dniowym odstępie czasu. Jakie symptomy wskazują na uczulenie i na czym polega leczenie tej dolegliwości?
Czym jest uczulenie na gluten?
Uczulenie na gluten to nieprawidłowa reakcja organizmu na białka zawarte zbożach. Alergia często mylona jest z celiakią. Obydwa schorzenia zalicza się do nietolerancji pokarmowych, jednakże są odrębnymi jednostkami chorobowymi. Celiakia, nazywana też chorobą trzewną, to niealergiczna, genetycznie uwarunkowana enteropatia, w której nieprawidłowa reakcja immunologiczna na gluten prowadzi do uszkodzenia kosmków jelitowych. Zanik kosmków jelitowych przyczynia się do niedoborów pokarmowych. Objawy celiakii pojawiają się po kilku tygodniach, a nawet miesiącach po spożyciu glutenu.
Alergia na gluten jest IgE-zależnym/IgE-niezależnym uczuleniem na określone alergeny. Podobnie jak celiakia, uczulenie pojawia się po zjedzeniu produktów zawierających pszenicę, żyto, jęczmień i owies (zanieczyszczony glutenem), ale nie jest to choroba autoimmunologiczna.
Alergia na gluten często utożsamiana jest z alergią na pszenicę. Tymczasem w omawianej jednostce chorobowej to gluten jest jedynym uczulającym składnikiem, natomiast w tej drugiej uczulać mogą też pozostałe białka. Oznacza to, że będąc uczulonym na pszenicę, można nie być uczulonym na gluten.
Uczulenie na gluten u niemowląt i dzieci
Alergia na gluten stanowi 10-25% wszystkich alergii wieku dziecięcego. Przyczyną jej wystąpienia może być zbyt wczesne włączenie do diety dziecka produktów zawierających gluten. U dzieci uczulonych na gluten wystarczą nawet śladowe ilości tego składnika, by wywołać reakcję alergiczną. Gluten obecny w wielu produktach podawanym małym dzieciom, w tym w biszkoptach, jogurtach owocowych i serkach, parówkach czy wędlinach.
Objawy uczulenia na gluten u niemowląt i dzieci to atopowe zapalenia skóry, rzadziej dolegliwości ze strony układu pokarmowego oraz układu oddechowego. Skóra jest zaczerwieniona i łuszcząca się. Zmiany skórne występują na policzkach, nóżkach i rączkach dziecka.
Alergie pokarmowe mają tendencję do ustępowania wraz z wiekiem. Dzieci stosunkowo często „wyrastają” z alergii między 3. a 8. rokiem życia, ponieważ dojrzewa ich układ immunologiczny oraz układ pokarmowy.
Uczulenie na gluten u dorosłych
U dorosłych alergia na gluten nie ma przemijającego charakteru. Z tego względu uczulenie może trwać przez wiele lat i jest trudniejsze do wyleczenia. W dorosłym wieku objawy alergii na gluten występują zwykle po spożyciu większej ilości glutenu (10 gramów i więcej); do uczulenia może dojść też drogą wziewną. Objawy charakterystyczne dla alergii na gluten u osób dorosłych to: pokrzywka, biegunka, wstrząs naczynioruchowy.
Objawy uczulenia na gluten
Spośród wszystkich chorób glutenozależnych to właśnie w alergii na gluten objawy pojawiają się najszybciej. Reakcja organizmu może być niemal natychmiastowa i wystąpić już po kilku minutach po zjedzeniu produktu zawierającego gluten. Taka reakcja nazywana jest reakcją uczuleniową natychmiastową. U chorego występują wymioty, biegunka, katar, zmiany skórne, w ciężkich przypadkach wstrząs anafilaktyczny. Symptomy chorobowe często pogłębiają się w ciągu doby od zjedzenia posiłku glutenowego.
Drugim typem reakcji jest reakcja uczuleniowa późna. Objawy alergii pojawiają się po kilku godzinach lub dniach po spożyciu pokarmu. Najczęściej są to biegunki lub zaostrzenie zmian skórnych.
Glutenozależna enteropatia nie jest typową alergią, ale formą nietolerancji produktów zbożowych. W konsekwencji prowadzi to do zaniku kosmków jelitowych oraz uszkodzeniu enterocytów. Do typowych symptomów choroby należą: przewlekła lub nawracająca biegunka, wzdęcia, nudności, bóle brzucha, cuchnące stolce z niestrawionymi resztkami pokarmu, nagła lub niezamierzona utrata masy ciała (co jednak nie zawsze występuje). Mniej charakterystyczne są: osłabienie, przewlekłe zmęczenie, rozdrażnienie, kurcze mięśni, bóle w kościach, stany depresyjne. Mogą wystąpić także wtórne objawy takie jak niedokrwistość, wczesna osteoporoza, nietolerancja dwucukrów.
Jak zbadać, czy jest się uczulonym na gluten?
Zdiagnozowanie alergii na gluten jest stosunkowo trudne. Na alergię może wskazywać podwyższone stężenie przeciwciał IgE wykrywane podczas badań serologicznych. Wykorzystywane są też testy skórne, lecz mają one niewielką wartość diagnostyczną z dwóch względów. Po pierwsze nie wszystkie osoby z alergią na gluten otrzymują w nich pozytywny wynik, a po drugie pozytywny wynik badania może pojawić się też u osób, które alergii pokarmowej nie mają.
U osób z podejrzeniem alergii na gluten konieczne jest wykluczenie celiakii. W tym celu oznacza się poziom przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG) i przeciwko endomyzjum mięśni gładkich (IgAEmA) oraz wykonuje testy genetyczne.
Najbardziej skuteczną metodą diagnostyczną alergii na gluten jest dieta eliminacyjna, która polega na czasowym wykluczeniu produktów zawierających gluten, a następnie ponownym wprowadzeniu ich. Jeśli podczas stosowaniu diety symptomy chorobowe ustąpią i powrócą po zakończeniu diety eliminacyjnej oznacza to, że chory cierpi na alergię.
Stosowanie diety bezglutenowej poleca się również osobom cierpiącym na inne choroby często współwystępujące z celiakią: depresję, epilepsję, osteoporozę, sarkoidozę, kardiomiopatię, autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, niektóre chłoniaki, zespół Dawna, syndrom Turnera, chorobę Addisona czy bezpłodności z niezidentyfikowanych przyczyn.
Czego nie wolno spożywać na diecie bezglutenowej?
Osoby uczulone na gluten muszą wprowadzić dietę bezglutenową. Jeśli masz alergię na gluten, w codziennej diecie nie mogą znaleźć się następujące produkty:
- pieczywo glutenowe,
- kasza manna, pęczak, kuskus, perłowa, jęczmienna,
- pszenne i żytnie makarony,
- słodycze i słone przekąski zawierające gluten,
- kawa zbożowa,
- oraz wszelkie inne produkty, które są naturalnie bezglutenowe, ale zawierają dodatek glutenu.
Bibliografia:
- Banera A., Myślińska J, (Nie)zdrowy gluten, ACTA UROBOROI – W KRĘGU EPIDEMII.TOM II, 2019.
- Bubis E., Przetaczek-Rożnowska I., Gluten i choroby wynikające z jego nietolerancji, Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych 2016, Tom 65, Numer 2, Strony 293–302.
- Ścibor K., Ostrowska-Nawarycz L., Kopański Z., Brukwicka E., Uracz W., Maslyak Z., Sklyarov I,Nietolerancja glutenu problemem zdrowotnym XXI wieku, Journal of Clinical Healthcare 2015.
