Mózg dojrzewa do trzydziestki? Nowe badania zmieniają to, co wiedzieliśmy o dorosłości

Przekroczyłaś 30. i właśnie teraz jesteś gotowa podejmować najlepsze decyzje? Najnowsze badania dowodzą, że mniej więcej w tym wieku twój mózg przechodzi jeden z czterech kluczowych etapów swojego rozwoju, który trwał – uwaga! – od 9. roku życia! Naukowcy z Cambridge stawiają nawet tezę, że właśnie w tym wieku mózg kończy swoją fazę dojrzewania, czyli przestaje być nastoletni. To nie pierwsze badania, które potwierdzają, że nasz mózg jest bardziej plastyczny, niż dotychczas sądzono, a wszelkie społeczne definicje dorosłości i dojrzałości należałoby napisać na nowo.

Mózg dojrzewa dłużej, niż uczono nas w szkole

Przez dekady nauka, a w ślad za nią i kultura, utrwalały przekonanie, że rozwój mózgu kończy się gdzieś między późnym okresem nastoletnim a wczesną dorosłością. Jeszcze kilka dekad temu umowną granicą była hucznie świętowana „osiemnastka”, potem mówiło się o 21. roku życia, w ostatnich latach popularność zdobyła granica 25 lat, często wiązana z dojrzewaniem kory przedczołowej odpowiedzialnej za planowanie, kontrolę impulsów i podejmowanie decyzji.

Tymczasem najnowsze badania zespołu neuronaukowców z Uniwersytetu Cambridge, opublikowane w prestiżowym czasopiśmie Nature Communications, rysują znacznie bardziej złożony, ale i dużo ciekawszy obraz rozwoju mózgu. Dowodzą one, że jego rozwój nie przebiega liniowo, ale dzieli się na wyraźne etapy.

Cztery punkty zwrotne w ciągu życia

Badacze przeanalizowali skany mózgu blisko czterech tysięcy osób w wieku od dzieciństwa do późnej starości. Nie skupiali się jednak na pojedynczych strukturach mózgu, czyli rozwoju jego poszczególnych elementów, ale na tym, jak mózg działa jako sieć, jak poszczególne jego obszary komunikują się ze sobą za pomocą istoty białej.

Jak się okazało, rozwój mózgu nie jest płynnym, liniowym procesem, a przypomina raczej serię epok, oddzielonych wyraźnymi punktami zwrotnymi. Naukowcy zidentyfikowali ich cztery: około 9., 32., 66. i 83. roku życia.

„Łatwo jest uwierzyć, że istnieje 'dobry’ lub 'zły’ sposób budowy mózgu. A tak naprawdę nie jest. Badanie to podkreśla, że mózg w różnym wieku powinien wykonywać różne zadania” – wyjaśnia autorka badania dr Alexa Mousley z Uniwersytetu Cambridge.

Najwięcej niespodzianek przyniósł naukowcom drugi etap rozwoju mózgu, nazwany „okresem dojrzewania”. Według autorów badania, okres od około 9. do około 32. roku życia można traktować jako jedną, długą fazę.

Adolescencja, która trwa ponad 20 lat

Jak tłumaczą naukowcy, nie chodzi o to, że trzydziestolatki „myślą jak nastolatki”, ale ich mózg cały czas się doskonali: uczy się lepiej przewidywać konsekwencje, integrować emocje z rozumowaniem, łączyć doświadczenie z elastycznością. Dopiero około 32. roku życia, oczywiście statystycznie, bo indywidualne różnice mogą być duże, struktura sieci mózgowych zaczyna się stabilizować.

Badacze nazywają ten moment „najsilniejszym topologicznym punktem zwrotnym” w całym życiu człowieka. Najsilniejszym, ale też najbardziej krytycznym dla rozwoju. Badania potwierdzają, że ludzie w tym wieku są najbardziej podatni na rozwój zaburzeń zdrowia psychicznego, a ich mózgi naprawdę potrzebują wydłużonego czasu, by zyskać stabilność.

„To, co odróżnia nas, ludzi, od innych zwierząt, to powolność naszego rozwoju. Żyrafa może stanąć na nogi bardzo szybko po urodzeniu, ale ludzkie dzieci potrzebują bardzo dużo czasu, aby nauczyć się chodzić i jeść” – wyjaśnia obrazowo Mousley.

To może tłumaczyć, dlaczego u wielu osób po trzydziestce zarówno decyzje zawodowe, jak i życiowe czy związane z relacjami zaczynają być mniej chaotyczne, a bardziej zgodne z wewnętrznymi potrzebami.

Dorosły mózg nadal się przebudowuje

Kolejny punkt zwrotny w rozwoju mózgu występuje w okolicach 66., a jeszcze kolejny, najmniej przebadany, po 83. roku życia.

Faza od ok. 32. do ok. 66. roku życia została nazwana fazą „dorosłości”, a zmiany w mózgu w tym czasie są mniej dramatyczne i bardziej stabilne.

„Jeśli pomyśleć o tym, czym jest dorosłość w porównaniu z okresem nastoletnim, można założyć, że istnieje pewien poziom stabilności pod względem zachowań ludzi. Jest to zgodne z wynikami naszych badań, które wskazują na trzydziestoletni okres ciągłych zmian w połączeniach mózgowych” – tłumaczy badaczka.

Co ciekawe, dorosłość jest najdłuższą fazą, bo trwa ponad trzy dekady i – nawiązując do społecznego postrzegania naszego wieku – zahacza o czas emerytalny.

Świadczy to o tym, że „dorosłość” mózgu trwa znacznie dłużej, niż ta społecznie definiowana. Autorzy badania z Cambridge czas między 66. a 83. rokiem życia nazwali „wczesnym starzeniem się”, by dopiero w 9. dekadzie życia mówić o „późnym starzeniu”. Ten ostatni okres też jest zresztą czasem przebudowy mózgu, oczywiście zupełnie innej niż w okresie dorastania czy dorosłości.

Plastyczność przez całe życie

W ostatnich latach coraz więcej prac poświęca się rozwojowi istoty białej, która odpowiada za sprawną komunikację między różnymi obszarami mózgu. Okazuje się, że proces mielinizacji, czyli tworzenie specjalnych osłonek nerwów, które umożliwiają szybsze przewodzenie impulsów, a więc sprawne funkcjonowanie mózgu, może trwać znacznie dłużej, niż sądzono. Dotąd łączono ten proces tylko z dzieciństwem i okresem dojrzewania.

Niedawno badacze z Uniwersytetu Zachodniej Australii i Uniwersytetu Warszawskiego dowiedli z kolei, że maksimum możliwości człowieka wcale nie występuje w jego młodości, ale w wieku 55-60 lat.

Badania z Cambridge są kolejnymi, które wskazują, że mózg dorosłego człowieka cały czas się rozwija, a to dobra wiadomość dla tych, którzy uczą się nowych kompetencji, języków, zmieniają zawód, styl życia czy sposób reagowania na stres. „To kolejny bardzo dobry przykład tego, jak mózg i jego globalne interakcje zmieniają się w ciągu życia” – skomentował dla Washington Post Seth Grant, neurobiolog z Uniwersytetu w Edynburgu. „Przesłanie jest takie, że od urodzenia do starości zachodzą ciągłe zmiany. Nie jest tak, że nagle budujesz mózg, który pozostaje taki sam, a potem po prostu przestaje funkcjonować w podeszłym wieku. On ciągle się zmienia” – tłumaczy.

Źródło: Washingtonpost.com