Choroba zawodowa, czyli konsekwencje złego środowiska pracy

Choroba zawodowa definiowana jest jako przewlekłe schorzenie wywołane obecnością niekorzystnych czynników obecnych w środowisku pracy. Problemy tego rodzaju najczęściej występują w przypadku nauczycieli, policjantów, pielęgniarek, górników, rolników, pracowników biurowych. Dowiedz się więcej na temat najczęstszych chorób zawodowych oraz orzekania o nich. 

Co to jest choroba zawodowa? 

Choroba zawodowa w przepisach prawa polskiego (Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r. w sprawie chorób zawodowych) definiowana jest jako schorzenie powstałe ze względu na sposób świadczenia pracy lub też zetknięcie się z czynnikami szkodliwymi w czasie wykonywania obowiązków zawodowych.  

Wykaz chorób zawodowych to dokument, w którym wymieniono wszystkie schorzenia należące do tej kategorii. Możesz się z nim zapoznać online, jest dostępny jako załącznik do wyżej wspomnianego Rozporządzenia, a w formie papierowej udostępniają go urzędy, np. ZUS. 

Najczęstsze choroby zawodowe 

Do najczęściej występujących chorób zawodowych można zakwalifikować: 

• pylicę płuc, 
• boreliozę, 
• zespół cieśni nadgarstka, 
• niektóre choroby skóry oraz nowotwory, 
• choroby narządu głosu, wynikające z nadmiernego wysiłku.

Schorzenia związane z wykonywaną pracą często dotykają takich grup zawodowych jak górnicy, nauczyciele, policjanci, pielęgniarki. Według badania przeprowadzonego przez Magdalenę Gębską i współ. w 2013 roku, w przypadku nauczycieli można mówić o przeciążeniu narządu głosu trwającym dłużej niż 15 lat, czego konsekwencją są guzki twarde, niedowład mięśni lub przerost fałd głosowych. W tej grupie zawodowej 20-90% osób na różnym etapie kariery zgłasza dolegliwości związane z głosem. Na takie zjawisko wskazuje od 20% do 90% grupy zawodowej nauczycieli. 

Inne badanie z 2018 roku przeprowadzone przez Aleksandrę Chmarycz dowodzi, że rolników dotykają choroby narządu ruchu, zespół wibracyjny, a także zatrucia czynnikami chemicznymi. Choroby zawodowe często orzekane są również w przypadku osób pracujących w branżach takich jak leśnictwo i pozyskiwanie drewna, rybołówstwo oraz przetwórstwo przemysłowe ze względu na duże zapylenie i inne chorobotwórcze czynniki. 

Kto stwierdza chorobę zawodową? 

Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej leży w gestii lekarza, do którego pracownik umówił się samodzielnie lub został wysłany przez pracodawcę. Na jego podstawie Państwowy Inspektorat Sanitarny wszczyna postępowanie, kierując pacjenta do lekarza orzecznika. Kolejnym krokiem jest przeprowadzenie specjalistycznych badań związanych z objawami i rozpoznawanie lub wykluczenie choroby zawodowej. W sytuacji, gdy pracownik nie zgadza się z decyzją, może odwołać się od niego w terminie do 14 dni.

Cały proces stwierdzenia choroby zawodowej może trwać od kilku miesięcy do nawet roku. Orzeczenia o tego typu schorzeniach są wydawane stosunkowo rzadko. Na podstawie statystyk prowadzonych przez Główny Urząd Statystyczny, w 2010 roku było to 2900 przypadków, w 2012 roku – 2400, a w 2014 roku tylko 2090. Natomiast dane z ZUS-u oraz Instytutu Medycyny Pracy dowodzą, że zdecydowanie najwyższa zapadalność na choroby zawodowe została odnotowana w 1998 roku, gdy pojawiło się ponad 12 tysięcy orzeczeń dotyczących przede wszystkim chorób narządu głosu i słuchu.

W sytuacji, gdy orzecznik stwierdził chorobę zawodową u pacjenta, pojawiają się pewne obowiązki ciążące na pracodawcy. Przede wszystkim musi on ustalić konkretne przyczyny rozwoju schorzenia, a także usunąć wyzwalające je czynniki, o ile jest to możliwe. W niektórych przypadkach konieczne będzie również przeniesienie pracownika na inne stanowisko. 

Co daje orzeczenie choroby zawodowej? 

Po stwierdzeniu choroby zawodowej pracownik może ubiegać się o świadczenia, takie jak: 

• zasiłek chorobowy, 
• jednorazowe odszkodowanie, 
• świadczenie rehabilitacyjne, 
• renta związana z niezdolnością do pracy.

Należy ci się renta z tytułu choroby zawodowej? Zgodnie z danymi z 2023 roku wysokość świadczenia to 1906 zł (z tytułu całkowitej niezdolności do pracy) lub 1191 zł (dla osób częściowo niezdolnych do pracy). Masz także możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę, a więc w wieku 55. lat (dla kobiet) lub 60. lat (dla mężczyzn), ale przy posiadaniu odpowiednio długiego okresu składkowego (20 lat dla pań, 25 lat dla panów). 

Bibliografia: 

1. Jackowiak U., Wpływ choroby zawodowej na sytuację pracowniczą, Praca i Zabezpieczenie Społeczne 2006, 5: 20-25. 
2. Rzepa M., Choroby zawodowe narządu głosu wśród nauczycieli, Nauczyciel i szkoła 2010, 3: 141-153. 
3. Szeszenia-Dąbrowska N., Wilczyńska U., Sobala W., Choroby zawodowe w Polsce w 2013 r. i ich czynniki przyczynowe, Medycyna Pracy 2013, 65: 463-472. 
4. Świątkowska B., Hanke W., Choroby zawodowe w Polsce w 2016 roku, Medycyna pracy 2018, 69.  
5. Świątkowska B., Hanke W., Szeszenia-Dąbrowska N., Choroby zawodowe w Polsce w 2019 roku, Instytut Medycyny Pracy im. Prof. J. Notera, Łódź, 2022.