Powiększone migdały – przyczyny, objawy oraz leczenie. Kiedy konieczny jest zabieg chirurgiczny?

Powiększone migdały w przebiegu zakażeń gardła są zjawiskiem odczynowym i zwykle odwracalnym, jeśli jednak zakażenia nawracają, może dojść do przerośnięcia tkanki w ich obrębie. Powiększony jeden migdał u dziecka i u dorosłego może być wynikiem powikłań po anginie. Jednak może też budzić niepokój onkologiczny, dlatego niezwłocznie po jego zaobserwowaniu należy zgłosić się do lekarza.

Objawy powiększonych migdałków podniebiennych i migdała gardłowego obejmują problemy z oddychaniem, podatność na zakażenia, zaburzenia w mowie. Leczenie powiększonych migdałów rozpoczyna się od terapii zachowawczej, a gdy nie przyniesie to skutku, niekiedy konieczny jest zabieg chirurgiczny.

Powiększone migdały – przyczyny

Najczęstszą przyczyną powiększonych migdałków u dorosłych oraz dzieci są zapalenia gardła. W wyniku nawracających zapaleń może dojść do przewlekłego zapalenia migdałków podniebiennych – bezpośrednią przyczyną jest ich zakażenie przez bakterie tlenowe oraz beztlenowe.

Powiększone migdałki u dzieci (migdałki podniebienne oraz migdał gardłowy) mogą świadczyć o ich przerośnięciu. Dochodzi do niego w wyniku dużej aktywności immunologicznej u najmłodszych, co wyraża się odkładaniem się tkanki limfatycznej w obrębie migdałków przy każdej infekcji dróg oddechowych. Oprócz zakażeń wirusowych oraz bakteryjnych do rozwoju przerostu migdałków należą alergiczny nieżyt nosa, refluks żołądkowo-przełykowy oraz narażenie na dym tytoniowy. Najczęściej dotyczy dzieci w wieku od 3 do 7 lat.

Powiększony jeden migdałek widoczny pod postacią asymetryczności łuków może być wynikiem infekcji bakteriami atypowymi, grzybami, kiłą lub gruźlicą, powikłaniem po przebytej anginie w postaci ropnia okołomigdałkowego lub nacieku. Powiększony jeden migdał u dorosłego (który nie boli), ale także u dziecka może sugerować możliwość nowotworu (na przykład chłoniaka), dlatego z takiej zmiany zawsze pobiera się wycinek do badania histopatologicznego.

Objawy powiększonych migdałów

Powiększone migdałki podniebienne powodują bolesność przy połykaniu, czego konsekwencją są niedogodności w przyjmowaniu pokarmu i nieprzyjemne uczucie ściskania w gardle. Mowa zostaje zaburzona – pacjent mówi niewyraźnie (tzw. „mowa kluskowata”). Mogą wystąpić zaburzenia snu oraz bezdechy. W przypadku zaobserwowania asymetryczności i powiększenia się jednego migdałka podniebiennego, kiedy dołączą się do tego objawy alarmowe w postaci jego szybkiego powiększania się, nieprawidłowego wyglądu, powiększenia węzłów chłonnych szyi, powiększenia wątroby, śledziony, utraty masy ciała, gorączki, która nie jest związana z infekcją, pocenia w nocy oraz choroby nowotworowej w wywiadzie, należy niezwłocznie udać się do lekarza, gdyż takie objawy budzą niepokój onkologiczny. Powiększony migdał gardłowy (trzeci migdał) powoduje:

• upośledzenie drożności nosa, wyciek z nozdrzy,
• zaburzenia mowy – tzw. nosowanie,
• chrapanie,
• oddychanie przez usta,
• zaburzenia oddychania w trakcie snu,
• upośledzenie węchu,
• charakterystyczny wyraz twarzy w postaci twarzy adenoidalnej – „gapiowatej” – usta dziecka utrzymują się w postaci półotwartej,
• wady zgryzu,
• zaburzenia drożności trąbki słuchowej, co może skutkować zwiększonym ryzykiem rozwinięcia zapaleń ucha środkowego,
• zwiększone ryzyko rozwinięcia przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa oraz zatok.

Powiększone migdały – jak leczyć?

W przypadku nawracających lub przewlekle powiększonych migdałów należy zgłosić się do lekarza rodzinnego, pediatry lub laryngologa, który dobierze odpowiednie dla pacjenta leczenie, gdy obserwuje się objawy alarmowe. W przypadku miernie nasilonych objawów pomocne jest płukanie jamy ustnej, antybiotykoterapia, a dopiero w przypadku braku poprawy rozważenie wycięcia chirurgicznego migdałków podniebiennych, które polega na wycięciu ich części (tonsillotomia) lub całości (tonsillektomia). Nie każde nawracające anginy oraz zakażenia gardła są wskazaniem do wycięcia migdałków. Powiększone migdałki u dzieci spowodowane ich przerostem często samoistnie ustępują i często nie jest konieczna interwencja lekarska, jeśli nie pojawiają się uciążliwe objawy, nawet jeśli wymiary migdałków wydają się spore. Jeśli jednak tak się nie stanie, przed zastosowaniem leczenia chirurgicznego podejmowana jest próba leczenia farmakologicznego za pomocą glikokortykosteroidów donosowych oraz leczenia immunostymulującego. Leczenie chirurgiczne powiększonych migdałków polega na usunięciu migdałka gardłowego (adenotomii) lub usunięciu migdałków podniebiennych (tonsillektomii) i wykonuje się je w przypadku dużego nasilenia objawów. W przypadku nowotworów migdałków stosuje się radykalne leczenie chirurgiczne, radio- lub chemioterapię.