Przejdź do treści

Ból głowy – przyczyny, umiejscowienie, diagnoza i leczenie

Kobieta w łóżku, ból głowy
Dlaczego boli głowa? Sprawdź, co twój organizm chce ci powiedzieć Istock.com
Podoba Ci
się ten artykuł?
Podoba Ci
się ten artykuł?

Ból głowy jest najczęściej dotykającą nas dolegliwością. Pojawia się, gdy jesteśmy zmęczeni, kiedy łapie nas przeziębienie, mamy stan podgorączkowy, gdy jesteśmy bardzo głodni, zmienia się ciśnienie atmosferyczne, gdy nadużyliśmy alkoholu, długo siedzimy w niewygodnej pozycji. Bardzo często daje o sobie znać również wtedy, kiedy jesteśmy zdenerwowani. Taki ból obejmuje przeważnie całą głowę i często przyrównujemy go do imadła ściskającego czaszkę.

Ból głowy – umiejscowienie i przyczyny

  1. Ból z tyłu głowy, w obszarze potylicy

Często wskazuje na problemy z ciśnieniem tętniczym. Warto pamiętać, że jest to schorzenie, które przestało być zarezerwowane dla osób w podeszłym wieku i z wyraźną nadwagą. Coraz częściej nadciśnienie diagnozuje się u młodych ludzi, o prawidłowej masie ciała, zupełnie nieświadomych swojego zdrowotnego problemu. Bo nadciśnienie – przynajmniej na początku – nie daje żadnych objawów. Dlatego taki sygnał organizmu, jak właśnie ból głowy w rejonie potylicy z towarzyszącym mu szumem w uszach, krwawieniami z nosa, pogorszeniem widzenia, powinien nas skłonić do wizyty u lekarza pierwszego kontaktu. Specjaliści oceniają, że na nadciśnienie choruje dziś około 10 mln Polaków.

Jak sobie z nim poradzić? Przede wszystkim powinniśmy się udać do lekarza pierwszego kontaktu, który, jeśli będzie taka potrzeba, przepisze leki na nadciśnienie. Jak możemy sobie radzić z bólem głowy spowodowanym zbyt wysokim ciśnieniem tętniczym? Doraźnie pomóc może przyłożony do karku na 3-4 minuty okład z kostek lodu zawiniętych w ręcznik. Chłód zwęża naczynia krwionośne, co łagodzi ból. Z leków przeciwbólowych należy wybierać paracetamol. To bezpieczniejszy wybór przy nadciśnieniu niż leki z grupy NLPZ, jak np. kwas acetylosalicylowy oraz ibuprofen. NLPZ mogą bowiem prowadzić do wzrostu ciśnienia tętniczego. Należy działać również na przyczynę bólu głowy, czyli zbyt wysokie ciśnienie, stosując niefarmakologiczne sposoby leczenia (odpowiednia dieta, aktywność fizyczna, rzucenie palenia).

  1. Ból w okolicy szczęki promieniujący do skroni lub czoła

Jego przyczyną jest najczęściej chory ząb, niekoniecznie najbliższy miejscu, gdzie lokalizujemy źródło bólu. Stan zapalny zęba po lewej stronie może bowiem dawać objawy rozprzestrzeniające się na prawą połowę twarzy. Pewność, który ząb trzeba leczyć, da dopiero wykonanie pantomogramu.

Przyczyną bólu głowy w okolicach policzków może być też nieleczona od dzieciństwa wada zgryzu. Kiedy żuchwa nieustannie ciąży ku tyłowi, stawy skroniowo-żuchwowe są przeciążone i powodują ból głowy w okolicy żuchwy.

Jak sobie pomóc? Ponieważ ból spowodowany jest stanem zapalnym – to on powinien być celem leczenia. Doraźnie możemy złagodzić ból, zażywając niesteroidowy lek przeciwzapalny, np. ibuprofen. Spróbujmy też zimnych okładów: woreczek z lodem (koniecznie owinięty w ręcznik) przyłóżmy do policzka na 10 minut.

  1. Silny ból w okolicy oka promieniujący do szczęki

Jeśli jego napady pojawiają się o tej samej porze dnia, trwając zwykle przez dłuższy czas, można podejrzewać, że mamy do czynienia z bólem klasterowym. Jego napady charakteryzują się silnym, intensywnym, świdrująco-kłującym bólem w okolicy oczodołu, który może promieniować do szczęki, karku lub ramienia. Dodatkowo mogą występować: łzawienie, zaczerwienienie spojówek, uczucie zatkanego nosa, opadanie powieki. Klasterowe bóle głowy mogą wystąpić w każdym wieku, choć najczęściej rozpoczynają się w 20.-30. roku życia i częściej dotyczą mężczyzn niż kobiet.

Przyczyny tego rodzaju bólu są nieznane, a ze względu na mnogość objawów diagnoza musi być niezwykle dokładna, gdyż łatwo go pomylić z zatokowym bólem głowy lub zagrażającym życiu tętniakiem. Ból głowy w tej okolicy może też wskazywać na nieskorygowaną wadę wzroku. Może się bowiem zdarzyć, że oko widzi nieostro przedmioty zarówno oddalone od oka, jak i położone w bliskiej odległości, jednak wada jest na tyle mała, że mechanizm akomodacji jest w stanie ją skompensować, co pozwala na prawidłowe widzenie. Wymaga to jednak dużego wysiłku akomodacyjnego, a taki przewlekły stan może wywołać utrwalony skurcz mięśnia oka, który wywołuje ból oczu i głowy.

Jak sobie pomóc? W leczeniu bólu klasterowego wykorzystuje się leki przeciwbólowe i przeciwmigrenowe (wybór metody trzeba jednak pozostawić neurologowi). Podczas ataku bólu nie powinniśmy się kłaść, ponieważ leżenie nasila ból. Zalecana jest też wizyta u okulisty.

  1. Ból w okolicy nosa, czoła, policzków

To umiejscowienie bólu sugeruje zapalenie zatok, najczęściej tych najbliższych miejscu powstawania bólu. Kiedy mamy katar, błona śluzowa nosa staje się obrzęknięta, co utrudnia swobodne spływanie śluzu z zatok do nosa i następnie jego wydalanie. Śluz zaczyna więc zalegać w zatokach, gęstnieć, co stwarza idealne warunki do rozwoju drobnoustrojów.

Gdy wdaje się zakażenie i powstaje stan zapalny błony śluzowej zatok, staje się ona obrzęknięta, uciska na zakończenia nerwowe, powodując ból. Ból głowy przy zapaleniu zatok nasila się przy pochylaniu głowy, a częściowo ustępuje bezpośrednio po usunięciu wydzieliny z zajętej zatoki.

Jak sobie pomóc? Musimy zadziałać na przyczynę powstawania bólu: zmniejszyć obrzęk śluzówki oraz rozrzedzić wydzielinę, by usunąć ją z zatok. Lekami o działaniu obkurczającym błonę śluzową nosa i zmniejszającym jej przekrwienie są stosowane donosowo krople i aerozole, np. z oksymetazoliną. Do rozrzedzenia zalegającej wydzieliny służą z kolei leki mukolityczne. W udrażnianiu i oczyszczaniu nosa pomogą roztwory soli morskiej lub fizjologicznej, a także domowe inhalacje z dodatkiem olejków eterycznych. Do miski z gorącą wodą należy wlać kilka kropel olejku, na głowę narzucić ręcznik i wdychać opary. Czasami pomagają też zimne (lub przeciwnie – ciepłe) okłady przykładane do bolących miejsc.

kobieta

Na co uważać w przypadku przewlekłych bólów głowy?

Ponad 70 proc. osób, które miewa migreny, jest w stanie zidentyfikować tzw. wyzwalacz. Zna okoliczności powstawania nieprzyjemnych dolegliwości i umie w porę zareagować, by nie dopuścić do eskalacji bólu. Na co jeszcze warto uważać, jeśli jest się tzw. migrenowcem? Wśród przyczyn wymienia się:

  1. Za długie spanie

Okazuje się, że nie tylko za krótki, ale też za długi sen nie jest wskazany. Migrena zwana weekendową może dopaść cię w sobotę lub w niedzielę, kiedy to odsypiasz sobie niedobory z tygodnia. Lekarze uważają, że zachowanie stałego rytmu snu zmniejsza ryzyko bólu głowy. Co oznacza, że w weekend trzeba chodzić spać i wstawać o podobnych godzinach, co w ciągu tygodnia. I nie dopuszczać do niedosypiania w tygodniu.

  1. Wyjazd na urlop

Minął ciężki okres w pracy, ogromny stres i napięcie, jedziemy na upragniony urlop, żeby odpocząć, i… kiedy właśnie zaczynamy się relaksować, dopada nas migrena. O co chodzi? Według badań opublikowanych w 2014 roku w piśmie „Neurology” wakacyjny ból głowy to efekt spadku kortyzolu, „hormonu stresu”, który jest wydzielany w dużych ilościach w sytuacji stresu i zagrożenia. Organizm odzwyczajony od relaksu musi się przestawić na nowe warunki, a migrena może być skutkiem ubocznym. Można jednak tego uniknąć ‒ wystarczy na miesiąc, dwa przed wakacjami zacząć regularnie rozładowywać codzienny stres, np. podczas zajęć jogi czy spacerów.

  1. Bieganie (i inne sporty)

Generalnie sport rozładowuje stres i zmniejsza ryzyko wystąpienia bólu głowy, ale są sytuacje, kiedy może go wyzwalać. 22 proc. pacjentów biorących udział w badaniach amerykańskich naukowców z Headache Center w Atlancie skarżyło się na napady migreny właśnie po ćwiczeniach fizycznych. Problem ten jednak dotyczy osób, które zaczęły nagle i intensywnie uprawiać jogging czy inny sport, a nie tych, które regularnie ćwiczą.

  1. Czerwone wino

Wielu pacjentów (ok. 40 proc.) uskarżających się na bóle głowy twierdzi, że wyzwalaczem migreny często bywa alkohol. A szczególnie czerwone wino. Alkohol rozszerza naczynia krwionośne i wpływa na wydzielanie serotoniny, a najprawdopodobniej przyczyny migreny leżą w nadmiernym wydzielaniu tej substancji (neuroprzekaźnika odpowiadającego m.in. za napięcie naczyń w mózgu). Gwałtowny skurcz i rozkurczanie się naczyń organizm odbiera jako ból głowy.

  1. Hot dogi, kiełbaski, salami

Wielbicieli wędlin może częściej boleć głowa. Winne są substancje konserwujące ‒ azotany i azotyny, które rozszerzają naczynia krwionośne. Jeśli zaobserwujemy u siebie taką zależność, warto porzucić hot dogi, polędwice czy salami i piec mięsa samodzielnie ‒ pieczony indyk lub pierś kurczaka mogą z powodzeniem zastąpić na kanapce wędlinę ze sklepu.

  1. Nadwaga

Niektórzy lekarze twierdzą, że nadwaga i otyłość zwiększają ryzyko wystąpienia migreny. Co prawda badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych jednoznacznie tego nie potwierdzają, ale według ich autorki dr Barbary Lee Peterlin z Johns Hopkins University School of Medicine w Baltimore istnieje zależność między otyłością i występowaniem migren, szczególnie u młodych kobiet. Temat wymaga jednak dodatkowych badań.

  1. Bruksizm

Nie tylko podstępnie niszczy zęby, ale przez niego możemy obudzić się z bolącą głową. Mimowolne zaciskanie szczęki i nocne zgrzytanie zębami zwykle wywołane jest stresem i napięciem psychicznym. Bruksizm może dotyczyć nawet 40 proc. Polaków. Jeśli budzi nas ból głowy, ale też zębów, okolic uszu i karku, zamiast do neurologa wybieramy się do stomatologa. Problem rozwiąże specjalna szyna, która nie tylko ochroni zęby przed naciskiem, ale też wyeliminuje odruch zaciskania szczęki.

  1. Nadużywanie leków

Leki, które bierzemy, żeby uśmierzyć ból, mogą stać się jego przyczyną. Dotyczy to między innymi kwasu acetylosalicylowego, paracetamolu i leków psychotropowych. „Nadużywanie leków jest istotnym czynnikiem ryzyka zwiększającym częstotliwości występowania bólów głowy; może także spowodować zmianę bólów epizodycznych (mniej niż 15 razy na miesiąc) w bóle przewlekłe (więcej niż 15 epizodów bólów głowy miesięcznie przez co najmniej 3 miesiące)” – donoszą naukowcy w opracowaniu Międzynarodowego Towarzystwa Badania Bólu (International Association for the Study of Pain). Dlatego po środki przeciwbólowe należy sięgać, gdy są rzeczywiście potrzebne, ale nie stosować ich w nadmiarze.

  1. Nadciśnienie tętnicze

Choruje na nie około 10 milionów Polaków i choć utarło się, że nadciśnienie dotyczy osób w podeszłym wieku albo ze sporą nadwagą, to nie do końca prawda. Coraz częściej choroba diagnozowana jest u młodych ludzi o prawidłowej masie ciała. Zwykle są oni nieświadomi swojej dolegliwości, gdyż nadciśnienie, szczególnie w początkowej fazie choroby, nie zawsze się objawia. I właśnie poranny ból głowy może być pierwszym sygnałem, zwłaszcza jeśli pojawia się w okolicy potylicy i towarzyszy mu szum w uszach. Lekarze tłumaczą, że dochodzi do zwężenia naczyń krwionośnych i rośnie ciśnienie, również w głowie.

  1. Zmiany hormonalne

Migrena, która atakuje nad ranem (prawie połowa ataków ma miejsce między godziną 4 a 9 rano), trzy razy częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn. Związane to jest ze zmianami w poziomie żeńskich hormonów płciowych. „Migrena miesiączkowa dotyczy tylko 3 proc. populacji kobiet, ale wśród kobiet chorujących na migrenę stanowi 7-19 proc. Napady migreny miesiączkowej zwykle trwają dłużej niż typowa migrena, często nawet powyżej 72 godzin, i mają cięższy przebieg” – czytamy w pracy „Zaburzenia hormonalne a ból głowy” A. Zduńskiej, J. Cegielskiej, J. Kochanowskiego z Uniwersytetu Medycznego w Warszawie. Bóle głowy pojawiają się też u 30 proc. chorych na niedoczynność tarczycy, jednak ustępują po wdrożeniu leczenia hormonalnego. – Ból głowy przypisywany niedoczynności tarczycy zwykle jest ciągły, obustronny, nie ma charakteru pulsującego ani tętniącego. Prawdopodobnie niedoczynność tarczycy zaostrza również przebieg migreny – uważają naukowcy.

  1. Problemy z zatokami

Chore zatoki potrafią wywołać ból głowy szczególnie rano. Śluz, który zalega w zatokach, to podłoże dla drobnoustrojów. Gdy dojdzie do stanu zapalnego błony śluzowej zatok, w wyniku jej obrzęku nastąpi ucisk na zakończenia nerwowe, co wywoła ból. Jest on w miarę prosty do zdiagnozowania – nasila się przy pochylaniu głowy i ustępuje po wypłukaniu i oczyszczeniu zatok.

  1. Odwodnienie

Nawet niewielki niedobór wody potrafi zakłócić pracę naszego organizmu. A jeśli w ciągu dnia nie nawadniamy się wystarczająco, po nocy tym bardziej organizm będzie cierpiał. Jak złe nawodnienie wywołuje ból głowy? Istnieje teoria, która mówi, że jeśli ubytek wody wynosi 3-4 proc. masy ciała, zwiększa się napięcie w naczyniach krwionośnych w głowie, krew nie jest wystarczająco dotleniona i ból głowy gotowy. Pamiętajmy, żeby nie pić dopiero wtedy, gdy odczuwamy pragnienie, tylko regularnie przez cały dzień co najmniej 2-2,5 litra wody.

Smartfon a dolegliwości / istock

Sposoby radzenia sobie z bólem głowy – bez leków

  1. Picie dużej ilości wody

Picie wody i pozostawanie nawodnionym jest kluczem do zapobiegania lub radzenia sobie z bólami głowy. Bóle głowy często są objawem odwodnienia, a w niektórych przypadkach odwodnienie może wywołać migrenę. Picie wystarczającej ilości wody każdego dnia, w zależności od potrzeb, jest prostym sposobem na zapobieganie bólom głowy.

  1. Nałóż zimny okład

Na rynku dostępne są kojące maseczki na twarz wypełnione żelowymi kulkami, które wcześniej należy schłodzić w lodówce. Można skorzystać także ze specjalnych woreczków na lód, które zakryją oczy, blokując dostęp światła, co jest kluczowe przy migrenach. Ochłodzenie głowy nie sprawi, że ból całkowicie zniknie, ale przyniesie ulgę, obkurczając naczynia krwionośne. Zastosowanie zimnych okładów czy lodu złagodzi także napięcie mięśniowe, które możesz odczuwać w okolicach szyi i ramiom.

  1. Masaż

Kiedy mamy do czynienia z ostrym bólem głowy, czasami nie chcemy być dotykani. Jednak delikatny masażu lub używanie narzędzia do masażu, takiego jak piankowy wałek lub piłka, może być przyjemne i przynieść ukojenie. Dodatkowo, istnieją pewne punkty akupresury, które mogą pomóc złagodzić nudności, często związane z migrenami. Zasadniczo, należy robić wszystko, co może pomoże się rozluźnić i będzie dobre dla ciała.

  1. Picie kofeiny

Powodem, dla którego widzimy kofeinę jako składnik niektórych leków przeciwmigrenowych, jest fakt, że jest to czynnik zwężający naczynia krwionośne. Kiedy pojawia się ból głowy, naczynia krwionośne powiększają się. Kofeina pomaga przywrócić je do normalnej wielkości. Każdy reaguje inaczej na kofeinę, jednak National Headache Foundation sugeruje, że ludzie z bólem głowy powinni wypijać około 200-300 mg kofeiny (2 – 3 filiżanki kawy) dziennie.

  1. Olejek CBD

Olejek konopny, znany również jako CBD, jest obecnie popularnym składnikiem wielu kosmetyków. Niektórzy stosują go miejscowo w celu złagodzenia skurczy mięśni lub bólu. Istnieje wiele kremów lub preparatów typu „roll-on”, które można wetrzeć w czoło lub szyję podczas bólu głowy. Można użyć także innych olejków eterycznych, np. lawendowego.

  1. Drzemka

Czasami najlepszą rzeczą, jaką można zrobić, podczas bólu głowy lub migreny, to uciąć sobie drzemkę. Pamiętajmy jednak, że jeśli czujemy się tak, jakbyś codziennie musiał drzemać, może to być oznaką zbyt małej ilości snu. Najważniejsze jest to, aby opracować spójny harmonogram snu, ponieważ niewysypianie się jest częstym wyzwalaczem bólu głowy.

  1. Olej z mięty pieprzowej

Olejek miętowy może koić ból głowy, gdy posmaruje się nim czoło i skronie, ponieważ przyniesie lekki chłód i wspomoże drogi oddechowe. Również cudownie pachnie.

  1. Posiłek

Zbyt długi czas bez jedzenia może obniżyć poziom cukru we krwi i wywołać ból głowy. Niektórzy ludzie budzą się z bólem głowy, ponieważ ich poziom cukru we krwi jest zbyt niski. Zjedz przekąskę – z błonnikiem lub białkiem – i sprawdź, czy poczujesz się lepiej.

 

Źródła:

  1. https://www.medicalnewstoday.com/articles/73936#treatment
  2. http://www.rice.edu/~jenky/sports/salt.html
  3. Norman M KaplanJoseph T. FlynnNadciśnienie tętnicze – aspekty kliniczne / Norman M. KaplanBartosz Cebulski (tłum.), Andrzej Januszewicz (red.), Lublin: Wydawnictwo Czelej, 2006

Podoba Ci się ten artykuł?

Powiązane tematy:

i
Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.