Derealizacja oraz zespół derealizacji-depersonalizacji. Przyczyny, objawy, leczenie

Derealizacja to zaburzenie psychiczne polegające na poczuciu wyobcowania. Często
występuje wraz z depersonalizacją. Mówi się, że derealizacja to efekt obronny organizmu,
który przeciwstawia się w ten sposób pojawiającemu się lękowi.

Derealizacja występuje zarówno u osób zdrowych, jak i jako objaw chorób psychicznych. Zwykle ustępuje samoistnie, choć niekiedy potrzebne jest specjalistyczne leczenie. Objawy derealizacji związane są z wytłumieniem emocji oraz zmysłów, wrażeniem znajdowania się w filmie.

Co to jest derealizacja?

Derealizacja to objaw psychiatryczny, polegający na zaburzeniu odczuwania otaczającego świata. Pacjent ma wrażenie, że nie znajduje się „tu i teraz”, ale czuje, że żyje w filmie, wszystko jest nierealistyczne. Środowisko i zdarzenia go dotykające wydają się odległe, nieprawdziwe. Derealizacja występuje przede wszystkim w chorobach psychiatrycznych z towarzyszącym lękiem, ale do tego objawu może też dojść pod wpływem nadmiernego zmęczenia.

Derealizacja bardzo często występuje łącznie z depersonalizacją. Zespół derealizacji-depersonalizacji to połączenie nawracającego uczucia obcości wobec własnej osoby oraz otaczającego świata. Według klasyfikacji ICD–10 zespół ten znajduje się w grupie „innych” zaburzeń nerwicowych. Osoba cierpiąca na derealizację-depersonalizację może mieć wrażenie, że przebywa poza własnym organizmem, może pojawić się u niej także uczucie zautomatyzowania.

Jakie są przyczyny derealizacji?

Najważniejszą przyczyną pojawienia się derealizacji jest lęk. Według niektórych szkół psychoterapii objaw ten jest wynikiem broniącego się ego. Choroby, w których występuje derealizacja, to głównie depresja, nerwica, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.

Szacuje się, że derealizacja może występować okresowo nawet u 70% zdrowych ludzi, szczególnie w okresie przepracowania, nakładania na siebie zawyżonych wymagań, po przykrym zdarzeniu, utracie bliskiej osoby. Depersonalizacja i derealizacja powszechnie występują w przypadku padaczki, migreny, po zażyciu środków psychoaktywnych, takich jak LSD, marihuana. Uczucie derealizacji w nerwicy może pojawić się po nagłym wydarzeniu życiowym grożącym śmiercią, urazie, wypadku samochodowym i innych zdarzeniach traumatycznych. U kobiet duże znaczenie w rozwinięciu tej dolegliwości mają zdarzenia związane z przemocą seksualną. Derealizacja-depersonalizacja może wystąpić już w okresie dorastania jako wynik niewystarczającego wsparcia ze strony rodziców, przemocy psychicznej lub fizycznej w dzieciństwie.

Zaawansowana derealizacja pojawia się również przy schizofrenii.

Derealizacja  i jej charakterystyczne objawy

Istnieje szereg dolegliwości związanych z derealizacją. Objawy z nią związane to:

• wrażenie snu na jawie,
• brak poczucia czasu,
• odcięcie od emocji, niemożność odczuwania smutku oraz radości, „zawieszenie się”,
• wrażenie przebywania poza okolicznościami, w których człowiek się znajduje,
• uczucie pustki, obcości,
• brak myśli lub pojawienie się myśli o sensie życia,
• niemożność skoncentrowania się na wykonywanych czynnościach,
• niemożność odnotowania zmian zachodzących w otoczeniu – zjawisk atmosferycznych (pojawiającego się deszczu, wiatru), spadku temperatury, ruchu.

W derealizacji pacjent zwykle ma zachowaną świadomość i jest krytyczny, co do występowania objawu.

W schizofrenii derealizacja objawia się zagubieniem w świecie urojeń i omamów. Dochodzi do pojawienia się uczucia, że jest się przedmiotem czyjegoś oddziaływania. Osoba chora ma często wrażenie zmienionego ciała.

Na czym polega leczenie derealizacji?

W większości przypadków derealizacja mija samoistnie po ustąpieniu bodźca wywołującego – na przykład po ustąpieniu działania narkotyku, detoksykacji, po upłynięciu odpowiedniego, indywidualnego dla każdego człowieka czasu od traumatycznego zdarzenia.

W przypadku, kiedy dolegliwości nie ustępują, konieczne może być wdrożenie farmakoterapii i psychoterapii. Leczenie derealizacji zależy od zaburzenia, w którym się pojawia. W większości przypadków stosuje się leki z grupy wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Czasami konieczne jest wykorzystanie normotymików lub preparatów antypsychotycznych.

W psychoterapii derealizacji i depersonalizacji  zastosowanie mają różne szkoły: poznawczo-behawioralna, psychodynamiczna, hipnoterapia (jednak nie zaobserwowano znaczącej poprawy po jej zastosowaniu). Wspierająco można wprowadzić zajęcia z technik radzenia sobie ze stresem, relaksacyjne oraz dbać o regularny wysiłek fizyczny. W przypadku derealizacji wywołanej środkami psychotycznymi należy koniecznie zaprzestać ich przyjmowania.