Depersonalizacja – zaburzenie psychopatologiczne manifestujące się utratą tożsamości. Jak wygląda terapia takich zaburzeń?

Depersonalizacja jest terminem określającym w psychologii zaburzenie postrzegania siebie, własnych przeżyć oraz otoczenia. Leczenie obejmuje zarówno farmakoterapię, jak i terapię z psychologiem lub psychiatrą.

Depersonalizacja jest zaburzeniem psychopatologicznym, w którego przebiegu chory postrzega siebie w sposób odmienny. Objawy depersonalizacji mogą polegać na wrażeniu utraty tożsamości i postrzegania siebie jako osoby nierzeczywistej. Dlatego depersonalizacja towarzyszy również derealizacji.

Przyczyny depersonalizacji

Trudno jest jednoznacznie określić, jaka jest przyczyna pojawienia się depersonalizacji. Obecnie dominująca teoria mówi o tym, że depersonalizacja może być związana z silnymi przeżyciami natury religijnej lub twórczej oraz napięciami emocjonalnymi. Często symptomy świadczące o depersonalizacji mogą pojawić się po zatruciach oraz padaczce. U osób cierpiących na epilepsję objawy mogą pojawić się tuż przed atakiem. Depersonalizacja często ma miejsce w dzieciństwie, kiedy dziecko kształtuje swoją osobowość. Schorzenie to może wystąpić także u całkowicie zdrowych osób bez historii chorób na tle psychicznym. Innymi możliwymi przyczynami depersonalizacji może być nadużywanie substancji psychoaktywnych, w tym alkoholu oraz narkotyków o właściwościach halucynogennych. Oczywiście jest to uzależnione od dawki i częstotliwości korzystania. Nierzadko objawy mogą pojawić się jako jeden z elementów zespołu odstawienia, zwanego inaczej zespołem abstynencyjnym.

Objawy depersonalizacji

Objawy depersonalizacji mogą pojawić się depresji, zaburzeniach nerwicowych oraz innych zaburzeniach psychotycznych. Chory doświadcza zaburzenia postrzegania własnej osoby, miewa omamy oraz czuje, że nie ma kontroli nad własnymi myślami i działaniami. Towarzyszyć temu mogą także objawy katatoniczne (polegające na utrzymaniu określonej, często sztywnej pozycji ciała i oporze podczas chęci jej zmiany przez osoby trzecie). Chory może mieć wrażenie, że jeden z elementów jego ciała np. noga czy ręka, nie należy do niego. Struktury te mogą wydawać mu się obce, oderwane od ciała. Ponadto pojawia się także całkowita lub częściowa utrata poczucia integracji między wydarzeniami z przeszłości a teraźniejszością. Osoby ze zdiagnozowaną depersonalizacją mogą doświadczać częstych zawrotów głowy pojawiających się nagle w ciągu dnia. Warto zaznaczyć, że zdaniem psychiatrów depersonalizacja nie ma cech urojeniowych i przypomina bardziej marzenia senne, z tym że nie jest to stan określany jako przyjemny. Często depersonalizację łączy się z derealizacją. To drugie zjawisko występuje wówczas, gdy osoba odbiera otaczający ją świat jako nieistniejący i nieprawdziwy.

Depersonalizacja w nerwicy

Objawy depersonalizacji mogą występować również w przebiegu nerwicy, jednakże nie jest to reguła. Wiele zależy od stopnia nasilenia nerwicy i przyczyny, która ją wywołała. Często okazuje się, że w przypadku namnażania się lub dużej intensywności czynników zewnętrznych w przebiegu nerwicy, objawy depersonalizacji mogą się nasilać. Kiedy szkodliwe bodźce działające jako wyzwalacze zostaną zminimalizowane lub usunięte, objawy te ustępują. Jest to dla chorego bardzo trudna sytuacja stanowiąca zagrożenie dla zdrowia, dlatego pacjent z silną nerwicą powinien być pod stałą opieką lekarza psychiatry oraz neurologa.

Leczenie depersonalizacji

Jak rozpoznaje się depersonalizację? Głównie na podstawie wywiadu lekarskiego przeprowadzonego przez specjalistę. Zazwyczaj osoba z podejrzeniem schorzenia trafia do psychiatry, który wykonuje jej szereg badań psychiatrycznych w postaci testów. Niezbędne jest również wykonanie listy badań podstawowych, mających na celu ocenę stanu zdrowia pacjenta, w tym morfologii krwi (m.in. na obecność boreliozy) oraz badań elektroencefalograficznych (EEG). Jeśli depersonalizacja jest wynikiem przewlekłej depresji lub zaburzenia lękowego, zaleca się podawanie choremu leków przeciwdepresyjnych. Inaczej wygląda sytuacja, gdy u podłoża zaburzenia leży jakaś choroba organiczna. Wówczas medyk włącza leczenie przyczyn tej choroby. W większości przypadków jednak pacjenci z depersonalizacją przechodzą przez psychoterapię. Przebieg takiej terapii to kwestia bardzo indywidualna i zależy głównie od tego, co było pierwotną przyczyną pojawienia się schorzenia. Doświadczony terapeuta skupia się na przepracowaniu mechanizmów odbierania i postrzegania własnej osoby przez pryzmat doświadczeń, zazwyczaj tych traumatycznych i z dzieciństwa. Pomocne okazują się również techniki relaksacyjne i metody radzenia sobie ze stresem. W niektórych przypadkach terapeuta decyduje się na hipoterapię (jako metodę wspomagającą), czyli rehabilitację z wykorzystaniem koni jako elementu terapii.