Kleszczowe zapalenie mózgu – groźna choroba układu nerwowego. Poznaj przyczyny, objawy i sposoby leczenia

Kleszczowe zapalenie mózgu należy do bardzo groźnych chorób, które atakują ośrodkowy układ nerwowy. Czynnikiem etiologicznym jest wirus przenoszony przez kleszcze. Schorzenie może stanowić zagrożenie dla życia, a jego leczenie czasami trwa nawet rok. Dostępna jest szczepionka, która minimalizuje ryzyko zachorowania.

Kleszcze są szeroko rozpowszechnionymi organizmami w środowisku, występującymi praktycznie na każdej szerokości geograficznej. W Polsce największą ich ilość spotyka się w okresie letnim i jesiennym, a ostatnio obserwowane są także w czasie pozostałych pór roku. Kleszcze odpowiadają za przenoszenie boreliozy, inną groźną chorobą, którą możemy się od nich zarazić, jest właśnie kleszczowe zapalenie mózgu. Choroba ta atakuje ośrodkowy układ nerwowy i stanowi poważne zagrożenie dla życia. Objawy kleszczowego zapalenia mózgu mogą imitować inne schorzenia, co czasami opóźnia diagnozę i zastosowanie właściwego leczenia. Choroba może rozwinąć się w każdym wieku. Opracowana została szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu mózgu, która chroni i minimalizuje ryzyko zakażenia.

Kleszczowe zapalenie mózgu: przyczyny schorzenia

Kleszczowe zapalenie mózgu wywołane jest przez wirusy należące do rodziny flawiwirusów. Są to wirusy RNA i należy do nich także wirus żółtej gorączki (stąd też wzięła się ich nazwa, gdyż „żółty” to po łacinie flavus), wirus zapalenia wątroby typu C, wirus gorączki zachodniego Nilu i kilka innych. Znane są trzy rodzaje wirusa: europejski, syberyjski i dalekowschodni. W zależności od typu wirusa wektorami przenoszącymi są różne kleszcze. Dla typu europejskiego jest to głównie kleszcz pospolity Ixodes ricinus, podczas gdy dwa pozostałe typy przenoszone są przez Ixodes persulcatus.

Kleszczowe zapalenie mózgu i objawy towarzyszące chorobie

Choroba przebiega w dwóch etapach. Początkowo, kiedy mamy do czynienia z okresem wiremii, objawy przypominają grypę. Pojawia się stan podgorączkowy lub gorączka, osłabienie, bóle mięśniowe, ogólne złe samopoczucie. U około 70–80% zakażonych w tym okresie dochodzi do samowyleczenia. Czasami jednak infekcja rozprzestrzenia się i wchodzi w etap tak zwanej neuroinfekcji. Zwykle występuje to po 7–14 dniach od ukąszenia przez kleszcza. Objawy neuroinfekcji mogą przybierać różną postać i być w różnym stopniu nasilone. Schorzenie może przebiegać pod postacią zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia móżdżku, zapalenia rdzenia kręgowego i kleszczowego zapalenia mózgu. Objawy to: wysoka gorączka, bóle głowy, nudności, wymioty. Mogą pojawić się zaburzenia przytomności, niedowłady kończyn oraz zaburzenia czucia. U większości osób dolegliwości ustępują po około 2–3 tygodniach. Jednakże w przypadku kleszczowego zapalenia mózgu mogą się utrzymywać nawet kilka miesięcy. Przy kleszczowym zapaleniu mózgu leczenie przyczynowe w zasadzie nie istnieje. Chociaż konieczna jest hospitalizacja pacjenta, terapia polega wyłącznie na łagodzeniu dolegliwości. Odkąd możliwe do wykonania są badania identyfikacji przeciwciał we krwi, stały się one złotym standardem w diagnostyce choroby. Oznacza się specyficzne przeciwciała IgM (świadczące o świeżym zakażeniu) dla antygenów TBEV (wirusa kleszczowego zapalenia mózgu).

Czy szczepionka jest skuteczna?

Szczepionka tego typu nie wchodzi w skład obowiązkowego kalendarza szczepień, jednak szczepienie przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu należy do zalecanych przez Ministerstwo Zdrowia. Szczepionki są ogólnodostępne i można je wykonać za dopłatą. Szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu zalecana jest przede wszystkim u osób szczególnie narażonych na ukąszenia kleszczy, czyli przebywających w obrębie terenów zalesionych i łąk. Należą do nich turyści obozujący w namiotach, obozowicze i uczestnicy kolonii, rolnicy, osoby odbywające praktyki szkolne lub zawodowe w lesie, leśnicy. Szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu należy do trójetapowych, poszczególne dawki podawane są w odstępach czasu:

• I dawka najlepiej w zimnym okresie roku,
• II dawka po 1-3 miesiącach od pierwszej dawki,
• III dawka po 9-12 miesiącach po drugim szczepieniu.

Działanie szczepionki polega na pobudzeniu układu immunologicznego do produkcji przeciwciał, które w razie infekcji będą odpowiedzialne za szybką reakcję obronną. Celem zapewnienia pełnej i długotrwałej odporności konieczne jest podawanie szczepień przypominających. Według wytycznych takie szczepienie (jedna dawka) powinno być podawane co 3 lata. Szczepienie jest bezpieczne i możliwe do podania dzieciom już od pierwszego roku życia.