Przewlekłe zapalenie trzustki, czyli choroba odznaczająca się uciążliwym bólem

Przewlekłe zapalenie trzustki to choroba, która atakuje coraz większą liczbę pacjentów. Główną jej przyczyną jest nadużywanie alkoholu. Schorzenie to trudno jest zdiagnozować, jednak w pewnym momencie pojawia się zwykle silny i przeszywający ból brzucha – niełatwo go uśmierzyć nawet przy pomocy leków. 

Czym jest przewlekłe zapalenie trzustki? 

Zanim powiemy sobie o przewlekłym zapaleniu trzustki, warto wyjaśnić sobie, czym jest trzustka. To niewielki gruczoł trawienny oraz dokrewny, który pełni w organizmie bardzo istotne funkcje. Jego tzw. część pęcherzykowa produkuje sok trzustkowy z enzymami, dzięki czemu możliwe jest trawienie białek, tłuszczów oraz węglowodanów. Co więcej, składa się on również z części wyspowej – wytwarza ona hormony odpowiedzialne za regulowanie stężenia glukozy we krwi. 

Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) to nawracający stan zapalny, toczący się wewnątrz miąższu tego narządu, co z kolei prowadzi do jego włóknienia, a następnie upośledzenia czynności i permanentnej destrukcji. W wyniku tej choroby dochodzi do problemów z wydzielaniem insuliny oraz enzymów trzustkowych. 

Przewlekłe zapalenie trzustki – objawy 

Najczęstszym symptomem przewlekłego zapalenia trzustki jest uciążliwy ból brzucha (zwykle pośrodku), który nie ustępuje po podaniu leków przeciwbólowych. Nierzadko utrzymuje się przez kilka godzin i czasem promieniuje w kierunku pleców lub okolic pod żebrami. Często pojawia się w ciągu 15-30 minut po spożyciu pokarmu (zwłaszcza tłustego) lub alkoholu, może występować również niezależnie od jedzenia. 

Im bardziej zaawansowana choroba, tym większe ryzyko wystąpienia omawianego symptomu. Warto jednocześnie zaznaczyć, że pojawia się on u 85 proc. pacjentów. Oprócz niego, można wyróżnić jeszcze takie objawy przewlekłego zapalenia trzustki jak: 

• tkliwość i obrzęk brzucha, 
• biegunki, 
• żółte stolce o mazistej konsystencji, 
• wzdęcia, 
• mdłości i wymioty, 
• stopniowa utrata masy ciała, 
• obniżone łaknienie, 
• uczucie pełności w brzuchu. 

Warto zaznaczyć, że objawy są na początku umiarkowane, z czasem zaczynają się jednak nasilać. W trakcie trwania choroby można także zaobserwować okresy remisji oraz zaostrzeń. Jeżeli więc zastanawiasz się, czy przewlekłe zapalenie trzustki boli, odpowiedź brzmi: niestety tak, ból jest bardzo wyraźny. Ze względu na to, że pojawia się po posiłku, wielu pacjentów nie chce jeść. Choroba może powodować również powikłania w postaci cukrzycy oraz nowotworu trzustki. Dodajmy, że PZT bywa często powikłaniem ostrego zapalenia trzustki. 

Przyczyny przewlekłego zapalenia trzustki 

Zdecydowanie najczęstszym powodem przewlekłego zapalenia trzustki jest picie zbyt dużej ilości alkoholu – alkoholizm towarzyszy aż 75% pacjentów z tą chorobą. Napoje procentowe doprowadzają do wytwarzania nadmiaru enzymów, to przyczynia się z kolei do zatkania przewodów trzustkowych, a w konsekwencji do upośledzenia organu. Schorzenie może mieć również podłoże genetyczne, związane jest z mutacją w genie PRSS1. Inne czynniki to: 

• kamica żółciowa, 
• wrzody żołądka, 
• palenie papierosów, 
• hiperkalcemia, 
• hiperlipidemia, 
• nadczynność przytarczyc, 
• patologiczne zmiany w trzustce (np. w wyniku urazów czy nowotworów), 
• przewlekłe choroby nerek, 
• wady anatomiczne przewodu trzustkowego, 
• schorzenia dróg żółciowych, 
• mukowiscydoza, 
• otyłość, 
• niektóre leki (np. fenycytyna).

Leczenie przewlekłego zapalenia trzustki 

Jak leczyć PZT? Najczęściej proces ten odbywa się przy pomocy farmakoterapii, m.in. uzupełnia się deficyty enzymów trzustkowych poprzez ich suplementację. Ważne też, aby pacjent nie pił alkoholu i nie palił tytoniu. W zaawansowanych przypadkach wskazany jest zabieg chirurgiczny lub endoskopia. Warto zaznaczyć, że chorując, nie musisz pozostawać w szpitalu na stałe, ale powinnaś być pod stałą opieką lekarską. 

Dieta na przewlekłe zapalenie trzustki 

Przy omawianej przez nas chorobie zaleca się spożywanie lekkostrawnych pokarmów w niewielkich porcjach, dlatego trzeba jeść np. 5-6 razy w ciągu dnia, najlepiej o stałych porach. Codzienny jadłospis powinien obfitować w pokarmy pełne białka i węglowodanów. Należy też zapomnieć o smażeniu i pieczeniu potraw o dużej zawartości tłuszczu. Zamiast tego lepiej „przestawić się” na przygotowywanie posiłków w folii oraz na parze. 

Rokowania przy PZT 

Jeśli chodzi o rokowania przy przewlekłym zapaleniu trzustki, przeżywalność pacjentów wynosi zwykle 20-25 lat od momentu diagnozy. Wpływa na to jednak wiele czynników. Jak wspomniano, ważne jest, aby nie palić papierów i nie pić alkoholu oraz unikać tłustych potraw – kiedy z nich nie zrezygnujesz, rokowania będą o wiele gorsze. 

Czy przewlekłe zapalenie trzustki jest wyleczalne? Jak się okazuje, jest to choroba nieuleczalna i trudno ją na wczesnym etapie zdiagnozować – kiedy się ją rozpozna, zmiany są już zwykle bardzo zaawansowane. Postępuje ona bowiem powoli i czasem rozwija się nawet kilka lat, a zaburzenia można zauważyć jedynie w badaniu mikroskopowym. 

Bibliografia: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482325/ [dostęp 23.03.24]. 
2. Hart P. A., Conwell D. L., Chronic Pancreatitis: Managing a Difficult Disease, American Journal of Gastroenterology 2020, 115(1), s. 49-55. 
3. Pham A., Forsmark C., Chronic pancreatitis: review and update of etiology, risk factors, and management, F1000Research 2018, 7: F1000 Faculty Rev-607.