Przewlekłe zapalenie trzustki – przyczyny, objawy i leczenie choroby

Przewlekłe zapalenie trzustki jest długotrwałym procesem zapalnym, który toczy się w obrębie tego narządu. Choroba prowadzi do powstania nieodwracalnych zmian w miąższu trzustki oraz znacznie upośledza jej prawidłowe funkcjonowanie. Najczęstszą przyczyną jest nadużywanie alkoholu, a także nieprawidłowa dieta i palenie tytoniu.

Trzustka jest narządem jamy brzusznej, który spełnia w organizmie człowieka dwie zasadnicze role – produkuje enzymy niezbędne do prawidłowego procesu trawienia tłuszczów i węglowodanów oraz wydziela insulinę, hormon, który odpowiada za prawidłowe stężenie glukozy we krwi. Przewlekłe zapalenie trzustki zwykle rozwija się przez klika lat, nie dając żadnych objawów, a zmiany są widoczne jedynie w badaniu mikroskopowym. Dlatego we wczesnym stadium choroby rozpoznanie jest trudne lub nawet niemożliwe.

Przyczyny przewlekłego zapalenia trzustki

Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) to choroba spowodowana długotrwałym i przewlekłym procesem zapalnym, który toczy się w obrębie tego narządu. Prowadzi do nieodwracalnych zmian w jego miąższu, a także do postępującej niewydolności oraz zaburzeń czynności wewnątrz- i zewnątrzwydzielniczej.

Najczęstszą przyczyną przewlekłego zapalenia trzustki jest nadużywanie alkoholu (ponad 80% wszystkich przypadków zachorowań). Substancja ta działa toksycznie i niszczy komórki trzustki. Poza tym za rozwój choroby odpowiadają także:

• błędy dietetyczne – wysokokaloryczna dieta z dużą ilością tłuszczów i białka,
• palenie papierosów (znacznie przyspiesza postęp choroby),
• długotrwałe przyjmowanie niektórych leków,
• podwyższony poziom wapnia we krwi (hiperkalcemia),
• wysoki poziom trójglicerydów,
• predyspozycje genetyczne,
• wady rozwojowe trzustki,
• przewlekłe zmiany pourazowe lub nowotworowe,
• nawracające ostre zapalenia trzustki.

Przewlekłe zapalenie trzustki występuje u około 9 na 100 000 osób. Choroba, która została spowodowana alkoholem, dotyczy częściej mężczyzn i rozwija się między 40. a 50. rokiem życia.

Objawy przewlekłego zapalenia trzustki

W większości przypadków głównym i dominującym objawem przewlekłego zapalenia trzustki jest silny i uporczywy ból brzucha zlokalizowany w nadbrzuszu, który promieniuje do pleców. Ma charakter piekący, przeszywający, opasujący i trwa kilka godzin, a u niektórych chorych utrzymuje się stale. Pojawia się około 15–30 minut po spożyciu posiłku. Zwykle nie przechodzi po zażyciu typowych środków przeciwbólowych. Dolegliwości bólowe znacznie utrudniają codzienną aktywność. Wyciszają się, kiedy trzustka przestaje pełnić swoje funkcje i produkować enzymy trawienne.

Poza bólem objawy przewlekłego zapalenia trzustki to:

• znaczna i postępująca utrata masy ciała,
• utrata apetytu,
• wzdęcia,
• uporczywa biegunka (odbarwione żółte stolce o tłuszczowej konsystencji – skutek niedoboru enzymów trawiennych),
• żółtaczka o niewielkim nasileniu,
• świąd skóry,
• podwyższony poziom glukozy we krwi (co prowadzi do rozwinięcia się cukrzycy).

Leczenie przewlekłego zapalenia trzustki

Jeżeli przyczyną przewlekłego zapalenia trzustki jest nadużywanie alkoholu, leków lub palenie tytoniu, postępowanie lecznicze należy rozpocząć od bezwzględnego zaprzestania spożywania tych substancji, co jest stosunkowo trudne, ponieważ większość chorych to osoby uzależnione.

Leczenie przewlekłego zapalenia trzustki polega na łagodzeniu objawów. Stosuje się farmakologiczne środki przeciwbólowe, a także preparaty, które zawierają enzymy trzustkowe. Dzięki temu zmniejsza się stymulacja komórek trzustki, a tym samym ból. Jeżeli u chorego rozwinie się cukrzyca, konieczne jest rozpoczęcie terapii insulinowej. Gdy farmakoterapia nie przynosi pożądanych skutków, konieczne jest zastosowanie metod endoskopowych (usunięcie kamieni trzustkowych, przecięcie zwieracza w bańce Vatera, założenie drenów) lub chirurgiczne usunięcie trzustki (pankreatektomia).

Dieta na przewlekłe zapalenie trzustki

Zastosowanie pewnych ograniczeń żywieniowych oraz modyfikacja diety w przewlekłym zapaleniu trzustki jest jednym z elementów leczenia. Polega ona na spożywaniu 5 posiłków dziennie, które są lekkostrawne i mają małą objętość. Jej głównym celem jest obniżenie zawartości tłuszczu i zwiększenie ilości białka. Zalecane jest zrezygnowanie ze smażenia potraw. Zamiast tego można przygotowywać je na parze, dusić lub piec w piekarniku (w pergaminie bądź folii). Dozwolone jest spożywanie warzyw, owoców, przecieranych zup, łagodnych sosów, chudych ryb, chudego mięsa, drobnych kasz, gotowanych ziemniaków oraz jasnego i czerstwego pieczywa. Należy zrezygnować z:

• tłustych oraz wędzonych ryb i mięsa,
• pełnoziarnistych produktów zbożowych,
• kwaśnych przetworów mlecznych,
• wzdymających warzyw,
• słodyczy,
• napojów gazowanych.

Czy przewlekłe zapalenie trzustki jest wyleczalne?

Choroba ma charakter przewlekły i prowadzi do nieodwracalnych zmian w strukturze i miąższu trzustki, co oznacza, że nie jest możliwe jej całkowite wyleczenie i cofnięcie powstałych szkód. Tempo rozwoju schorzenia jest uwarunkowane indywidualnie i zależy w głównej mierze od przestrzegania zaleceń dotyczących diety i używek. Rokowanie w przewlekłym zapaleniu trzustki to 10 lat przeżycia u 70% chorych. Natomiast u około 20% pacjentów rozwija się rak trzustki.