Torbiel pajęczynówki – objawy i leczenie. Czy torbiel jest groźna i musi być operowana?

Pajęczynówka to jedna z trzech opon mózgowo-rdzeniowych zlokalizowana między oponą twardą a miękką. Torbiel pajęczynówki to nieprawidłowa przestrzeń, wypełniona płynem i otoczona tkanką. Niewielkie torbiele zazwyczaj nie dają żadnych objawów, jednak te większe mogą wywołać osłabienie, bóle głowy, senność i nudności i niekiedy wymagają interwencji neurochirurgicznej.

Torbiel jest zazwyczaj wynikiem zdwojenia pajęczynówki lub jej rozszczepienia. W większości przypadków jest to zmiana łagodna, niedająca żadnych objawów.  Torbiel pajęczynówki często wykrywana jest przypadkowo, w czasie tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Schorzenie najczęściej występuje u dzieci i młodych ludzi do 20 roku życia. Dane epidemiologiczne wskazują też, że częściej pojawia się u mężczyzn niż u kobiet.

Torbiele zlokalizowane na  środkowej oponie mózgu nie należą do powszechnych nieprawidłowości wewnątrz czaszki. Stanowią 1–2 proc.  wszystkich zmian.

Wymiary torbieli pajęczynówki mogą być różne, i to właśnie od nich zależą pojawiające się objawy. Torbiele małe mają kilka milimetrów, większe dochodzą do kilku centymetrów. Torbiele pajęczynówki kanału kręgowego lub w głowie mogą występować w skupiskach, jednak 90 proc. przypadków to zmiany pojedyncze. Niewielkie torbiele nie dają żadnych objawów, a te nieco większe nie są alarmujące. Problem pojawia się, gdy torbiel osiągnie większe rozmiary – mogą wystąpić halucynacje, napady padaczkowe, zaburzenia mowy i koordynacji ruchowej.

Przyczyny torbieli pajęczynówki

Przyczyny powstania torbieli pajęczynówki mogą być pierwotne lub wtórne. Pierwotne należą do wrodzonych nieprawidłowości rozwojowych, jest to zazwyczaj wada, która polega na wewnątrzczaszkowym gromadzeniu się płynu mózgowo-rdzeniowego w zbiorniku o błoniastej strukturze.

Do wtórnych przyczyn powstania torbieli pajęczynówki należą różnego rodzaju urazy, zapalenia i uszkodzenia tkanek mózgu. Schorzenie może być wywołane również zespołem Marfana, czyli dziedzicznym zniekształceniem tkanki łącznej. Torbiel pajęczynówki może powstawać nie tylko wewnątrz czaszki, ale również w kanale kręgowym.  Najwięcej zmian tego typu, od 30 do 50 proc.  pojawia się w środkowym dole czaszki, może też występować w części tylnej i okolicy skroniowej.

Jak powstaje torbiel pajęczynówki?

Dokładny mechanizm rozwoju torbieli nie jest do końca jasny, lekarze mają  trzy hipotezy. Torbiel pajęczynówki w głowie może powstać przez jednokierunkową zastawkę ulokowaną między samą przestrzenią podpajęczną a torbielą. Druga teoria mówi, że w torbieli żyją komórki podobne do splotów naczyniowych, produkujące płyn mózgowo-rdzeniowy.Trzecia hipoteza to gradient ciśnień pomiędzy środowiskiem wewnętrznym torbieli a płynem w przestrzeni podpajęczej. Różnica wynika z większej zawartości białka i sodu w torbieli.

Objawy torbieli pajęczynówki

Niewielkie torbiele pajęczynówki zazwyczaj nie dają żadnych objawów i nie są leczone. Średniej wielkości torbiel pajęczynówki może wywoływać objawy, które łatwo zlekceważyć i pomylić ze zwykłym zmęczeniem lub początkiem infekcji. Pojawiają się:

• osłabienie,
• senność,
• bóle i zawroty głowy,
• mdłości.

Niebezpiecznie robi się wtedy, gdy torbiel zaczyna rosnąć i osiąga duże rozmiary. Pojawiają się wtedy zaburzenia zachowania, halucynacje, napady padaczkowe i niezborność ruchów. Osoby z dużą torbielą mogą cierpieć na bezdech senny, wodogłowie i zaburzenia równowagi. Mogą wystąpić również objawy ze strony zmysłów – zaburzenia widzenia, mowy i słuchu. Ta ostatnia przypadłość spotykana jest częściej, kiedy mamy do czynienia z torbielą pajęczynówki tylnego dołu czaszki. Niebezpiecznym symptomem jest również wzrost ciśnienia śródczaszkowego.

Leczenie torbieli pajęczynówki – leki czy zabieg?

Torbiel pajęczynówki małych rozmiarów nie wymaga leczenia, a jedynie okresowych badań obrazowych, które pozwolą na kontrolowanie jej wielkości. W indywidualnych przypadkach stosowane są odpowiednie leki. Leczenie farmakologiczne torbieli pajęczynówki ma za zadanie głównie wyciszyć objawy. Taka torbiel również powinna być okresowo kontrolowana za pomocą badań obrazowych, ponieważ może się powiększyć. Duże torbiele pajęczynówki mogą być niebezpieczne, dlatego wymagane jest ich usuwanie, często metodą operacyjną.

Jedną z metod usuwania torbieli pajęczynówki jest drenaż. Polega on na przebiciu torbieli i usunięciu zawartości za pomocą specjalnej igły. Ze względu na niewielką inwazyjność i skuteczność, popularna jest również metoda endoskopowa. Ponadto torbiel pajęczynówki może być usunięta za pomocą lasera.

Czy torbiel pajęczynówki może pęknąć?

Duże torbiele pajęczynówki mogą niepokoić ze względu na towarzyszące im objawy. Nie są to jednak zmiany, które mogą spowodować długotrwałe konsekwencje zdrowotne. Nie są to zmiany nowotworowe i raczej nie pękają.

Zmiany te wymagają jednak systematycznej obserwacji, zwłaszcza kiedy mają tendencję do zmiany wielkości. W diagnostyce obserwuje się przypadki wchłonięcia torbieli pajęczynówki.