Zatrucie pokarmowe – jakie są jego objawy i skąd się bierze?

Zatrucie pokarmowe jest dość powszechnym problemem, który w pewnym momencie życia dotyka niemal każdego. Wywołane jest najczęściej spożyciem pokarmów lub płynów zakażonych różnego rodzaju drobnoustrojami. Objawy choroby są dość dokuczliwe, mogą prowadzić do odwodnienia i znacznego osłabienia organizmu.

W Polsce ilość zachorowań na zatrucie pokarmowe spada. Wskazują na to wyniki badań przeprowadzonych w Zakładzie Epidemiologii i Metodologii Badań Klinicznych Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Według nich w 2005 roku w Polsce było odnotowanych 20076 przypadków zatrucia pokarmowego, a w 2015 roku liczba ta spadła do 9858. Ile trwa zatrucia pokarmowe? Zazwyczaj od 1 do 3 dni, czyli do czasu, aż układ pokarmowy się oczyści.

Skąd się bierze zatrucie pokarmowe?

Zatrucie pokarmowe jest wynikiem spożycia pokarmu lub płynu zakażonego patogenami, a więc bakteriami, pasożytami, wirusami i grzybami. Najczęściej wywołują je bakterie, takie jak Escherichia coli, Salmonella i Campylobacter jejuni. Winowajcami objawów zatrucia pokarmowego mogą być też: Staphylococcus aureus, Shigella, Vibrio cholerae i wiele innych bakterii. Warto wspomnieć, że bakterie wydzielają egzotoksyny, które bywają bezpośrednią przyczyną choroby. Zatrucie pokarmowe wywołują również norowirusy, rotawirusy, enterowirusy oraz wirusy zapalenia wątroby typu A i E. Dużym grupami patogenów powodującymi uciążliwe symptomy są wydzielające mykotoskyny grzyby oraz pasożyty bytujące w ludzkim przewodzie pokarmowym (nicienie, płazińce i pierwotniaki).

W jaki sposób te wszystkie patogeny dostają się do ustroju? Jest to najczęściej wynik niewłaściwego obchodzenia się z żywnością, jej przechowywania i przygotowywania oraz braku troski o higienę osobistą. Dla uniknięcia zatruć kluczowe jest mycie rąk przed posiłkiem, dokładne czyszczenie owoców i warzyw, a także kupowanie mięsa wyłącznie z zaufanych źródeł. Należy również zachować właściwą higienę sztućców i talerzy, które muszą być myte po każdym użyciu. Kupowane produkty powinny być spożywane przed upływem daty ważności. Grzyby wykorzystywane w kuchni muszą należeć do grupy jadalnej, najlepiej, jeśli są zebrane przez osobę, która dobrze się na nich zna. Najbezpieczniej jest kupić grzyby w sklepie, w formie suszonej bądź marynowanej.

Objawy zatrucia pokarmowego

Objawy zatrucia pokarmowego są dość uciążliwe i zależne głównie od patogenu, jaki zaatakował układ pokarmowy. Zwykle zaczyna się od silnego bólu brzucha, jego skurczy, mdłości i uczucia ciężkości. Następnie pojawia się biegunka, wymioty, uczucie osłabienia i zawroty głowy. Wiele osób uskarża się na zatrucie pokarmowe z gorączką i bólami mięśni. Dzieje się tak najczęściej wtedy, gdy chorobę wywołały wirusy – mówi się wówczas o grypie żołądkowej lub tzw. jelitówce. W niektórych, szczególnie niebezpiecznych formach zatrucia, mogą pojawić się również inne objawy – np. zawroty głowy, zaburzenia widzenia, niedowład mięśni twarzy, bóle podudzi i kończyn dolnych. Jeśli symptomy te pojawiły się kilka godzin po spożyciu grzybów, należy jak najszybciej zgłosić się na Szpitalny Oddział Ratunkowy lub wezwać pogotowie. Objawy te mogą wskazywać również na botulizm – zatrucie jadem kiełbasianym. Może ono wystąpić po spożyciu surowego mięsa (np. tatara, kiełbasy) lub dowolnego typu konserwy. Zatrucie pokarmowe u dziecka w tej niebezpiecznej formie może wywołać spożycie miodu – w jego naturalnym składzie występuje bakteria Clostridium botulinum. Mowa wtedy o botulizmie dziecięcym. W związku z tym nie należy podawać miodu dzieciom poniżej 12 miesiąca życia. Ciężka postać zatrucia jadem kiełbasianym lub toksyną botulinową może doprowadzić do niewydolności oddechowej, nawet do zatrzymania akcji serca. Jeśli więc zatruciu pokarmowemu towarzyszą nietypowe, wyżej wymienione objawy, należy niezwłocznie udać się do lekarza lub szpitala.

Leczenie zatrucia pokarmowego

Leczenie zatrucia pokarmowego powinno rozpocząć się, jak tylko pojawią się objawy w formie biegunki lub wymiotów. Należy w tym czasie pić dużo wody, aby uniknąć odwodnienia organizmu, które jest bardzo częstym powikłaniem przy silnych zatruciach. W przypadku uporczywych mdłości, uczucia ciężkości na żołądku i braku możliwości zwymiotowania treści pokarmowej, warto wypić małymi łykami szklankę niesłodzonej herbaty. Ułatwi i przyspieszy wymioty, które powinny przynieść ulgę. Warto sięgnąć również po leki na zatrucie pokarmowe dostępne bez recepty – między innymi po węgiel aktywny. Jednak nie należy go nadużywać. Przydatne będą też elektrolity i glukoza w formie saszetek do rozpuszczania w wodzie lub tabletek musujących – pomogą one wzmocnić organizm i uzupełnią niedobory.

Co jeść przy zatruciu pokarmowym? Najlepiej jak najlżejsze pokarmy – kleiki na wodzie, gotowane warzywa, suchary i pieczywo (bułki) z masłem.

Zatrucie pokarmowe w ciąży jest zazwyczaj leczone tak samo, jak w przypadku innych chorych. Przyszła mama jednak nie może przyjmować wszystkich leków. O ile nie jest to botulizm ani zatrucie grzybami, kobieta nie powinna martwić się o zdrowie dziecka. Wszystkie nietypowe objawy zatrucia pokarmowego powinny być natomiast konsultowane z lekarzem.