się ten artykuł?
Wizyta w toalecie w trakcie nocy może zdarzyć się każdemu. Kiedy jednak wybudzenia z powodu parcia na pęcherz następują często i regularnie, mogą świadczyć o groźnej chorobie układu moczowego. Czym jest nykturia? Jak ją rozpoznać i leczyć?
Co to jest nykturia?
Nykturię definiuje się jako potrzebę wstania w nocy więcej niż jeden raz w celu oddania moczu. Częstotliwość nykturii wzrasta wraz z wiekiem. Badania potwierdzają, że o ile u osób między 20. a 50. rokiem życia ten problem występuje u 5-15% społeczeństwa, o tyle po 70. roku życia może dotyczyć nawet co drugiej osoby. W literaturze wskazuje się, że nykturia dotyka obu płci, ale zdarza się częściej u młodych kobiet niż mężczyzn i odwrotnie, częściej u mężczyzn w podeszłym wieku niż kobiet.
Możliwe przyczyny nykturii
Przyczyn wzmożonego wydalania moczu w godzinach nocnych może być wiele. Często jest nią po prostu spożywanie dużej ilości wody bezpośrednio przed snem. Wśród innych powodów wymienia się:
- spożywanie dużych ilości kofeiny lub alkoholu;
- przyjmowanie diuretyków (leków moczopędnych);
- występowanie chorób takich jak cukrzyca, bezdech senny, niewydolność serca, choroby nerek;
- otyłość;
- choroby prostaty (u mężczyzn),
- zaburzenia neurologiczne,
- stany zapalne występujące w obrębie układu moczowo-płciowego.
Duża częstotliwość kontaktów seksualnych, częste zmiany partnerów, stosowanie zabawek erotycznych to czynniki ryzyka zakażeń przenoszonych drogą płciową, zapaleń w obrębie dróg rodnych i dróg moczowych. STI mogą się przenosić poprzez kontakt z wydzielinami dróg rodnych oraz z krwią chorej osoby. Ten drugi rodzaj transmisji może mieć miejsce także, gdy podczas intensywnego lub brutalnego współżycia dochodzi do urazu śluzówek i skóry okolic narządów płciowych, odbytu czy ust. Czasem są to niewidoczne gołym okiem mikrourazy.
Jakie są objawy nykturii?
Podstawowym objawem nykturii jest nadmiernie częste oddawanie moczu w nocy. Kiedy jednak przyczyna dolegliwości jest chorobowa, mogą wystąpić dodatkowe symptomy. W przypadku cukrzycy jest to np. wzmożone pragnienie, niekontrolowany apetyt wywołany wahaniami cukru we krwi czy zaburzenia czucia. Z kolei choroby prostaty objawiają się bardzo częstą mikcją w niewielkich ilościach (kropelkowe oddawanie moczu) oraz odczuwalnym bólem i pieczeniem podczas tej czynności.
Jakie badania wykonać w przypadku nykturii?
Pierwszym etapem diagnostyki nykturii jest przeprowadzenie wywiadu z pacjentem. Podczas rozmowy specjalista ustala, jak często dana osoba wstaje w nocy, jaka jest objętość wydalanego moczu, a także ile płynów i kiedy przyjmuje pacjent. Diagnostyka ma na celu wyeliminowanie lub potwierdzenie potencjalnych przyczyn chorobowych, dlatego w zależności od podejrzeń, może objąć różnego rodzaju badania.
Przy problemach z prostatą bada się poziom PSA oraz powiększenie gruczołu krokowego, a pomocniczo także CRP. W przypadku cukrzycy będzie to oznaczenie stężenia glukozy w moczu lub krwi, ustny test tolerancji glukozy (OGTT) oraz ustalenie poziomu hemoglobiny glikowanej. Inne przyczyny mogą wymagać konsultacji ze specjalistami neurologii czy endokrynologa.
Zapalenia dolnych dróg moczowych dotykają znacznie częściej kobiet niż mężczyzn. Wynika to z różnic w budowie anatomicznej. Cewka moczowa kobiet ma średnio 2,5-4 cm długości, podczas gdy u mężczyzn to około 20 cm. Mówiąc kolokwialnie, patogeny (najczęściej są to bakterie, bardzo rzadko grzyby) mają u kobiet krótszą i łatwiejszą drogę do pęcherza. Kobieca anatomia to jeden z głównych czynników ryzyka zapaleń pęcherza.
Jak wygląda leczenie nykturii?
Leczenie nykturii w dużej mierze zależy od przyczyny dolegliwości. Przede wszystkim należy przyjrzeć się stylowi życia pacjenta. Rekomenduje się ograniczenie spożycia kofeiny i alkoholu, a także regularne spożywanie niewielkich porcji płynów w ciągu dnia.
Leczenie farmakologiczne polega na podawaniu pacjentom analogów hormonu antydiuretycznego, takich jak wazopresyna czy desmopresyna. Jeśli przyczyną jest przerost prostaty, podaje się selektywne alfa-1 blokery. W przypadku infekcji pacjentom przepisywane są leki antybakteryjne. Nadreaktywny pęcherz i nietrzymanie moczu są leczone za pomocą antagonistów receptorów muskarynowych.
Dodatkowo w przypadku przerostu prostaty lub nadreaktywnego pęcherza niezbędne może okazać się wykonanie zabiegu operacyjnego. Ustalenie bezpośredniej przyczyny nykturii bywa trudne, a wiele osób szuka porady lekarskiej dopiero wtedy, gdy problem zaczyna być na tyle poważny, iż wybudzenia są wielokrotne.
Bibliografia:
- Leslie S. W., Sajjad H., Singh S., Nocturia, StatPearls Publishing, 2023.
- Tyagi S., Chancellor M. B., Nocturnal polyuria and nocturia, International Urology and Nephrology 2023, 55(6): 1395-1401.
- Weiss J. P., Everaert K., Management of Nocturia and Nocturnal Polyuria, Urology 2019, 133S: 24-33.
