Atopowe zapalenie skóry – czy dieta ma wpływ na przebieg choroby?

Atopowe zapalenie skóry to uciążliwa i wiążąca się z nieestetycznym wyglądem skóry dermatoza. Jak pokazuje praktyka, pacjenci podejmujący próbę poprawy jej wyglądu i kondycji szukają różnych sposobów. Jednym z nich jest stosowanie diety eliminacyjnej, co zdaniem wielu z nich ma pozytywny wpływ na przebieg choroby. Czy rzeczywiście dieta pomaga na AZS?

Atopowe zapalenie skóry a dieta 

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to choroba zapalna o charakterze przewlekłym i nawrotowym. Najczęstszym jej objawem jest nasilony świąd i nadmierna suchość skóry, a dodatkowo pojawić mogą się zaczerwienienia, pęcherzyki i małe grudki. Patogeneza atopowego zapalenia skóry nie jest do końca poznana, uważa się jednak, że przyczyny choroby mają charakter wrodzony, a sam mechanizm powstawania jest złożony. Istotny wpływ na rozwój zapalnych zmian i wyprysków ma m.in. alergia pokarmowa.

Warto zaznaczyć, że atopowe zapalenie skóry najczęściej rozpoznawane jest u dzieci przed ukończeniem 5. roku życia i to właśnie w przypadku najmłodszych dieta eliminacyjna uznawana jest za jedną z najlepszych metod leczenia AZS. Dostępne w literaturze rekomendacje pochodzą bowiem głównie z pediatrycznych ośrodków. Czy to oznacza, że dieta pozostaje bez wpływu na przebieg choroby u osób starszych? Zdecydowanie tak nie jest, należy jednak zaznaczyć, że lekarze analizujący przypadki atopowego zapalenia skóry u dorosłych podchodzą do tego zagadnienia w sposób nieco bardziej sceptyczny.

Podwójna ślepa próba kontrolowana placebo  

Podwójna ślepa próba kontrolowana placebo (DBPCFC, ang. Double-Blind Placebo-ControlledOral Food Challange) to jedna z najbardziej wiarygodnych metod potwierdzających lub wykluczających alergię pokarmową. Polega ona na tym, że zarówno pacjent, jak i osoba wykonująca badanie nie wiedzą, która spośród zaproponowanych w badaniu próbek jest placebo, a która aktywna.  

Wykonanie takiego testu zaleca się m.in. w przypadku podejrzenia nasilania się charakterystycznych dla AZS wyprysków po spożyciu określonego pokarmu. Próby ustalenia uczulających produktów można przeprowadzić także w formie płatkowych i punktowych testów skórnych oraz oznaczeń alergenowo-swoistych przeciwciał IgE.

Czego powinna unikać osoba z AZS w swojej diecie? 

Warto na wstępie zaznaczyć, że opinie na temat stosowania diety eliminacyjnej jako skutecznej metody walki z atopowym zapaleniem skóry są podzielone. Zarówno w polskiej, jak i zagranicznej literaturze znaleźć można bowiem informacje, że wykluczanie produktów z diety nie przynosi dobrych rezultatów, jeżeli nie ma ku temu wyraźnych podstaw. Z drugiej strony nadal się podkreśla, że już matki karmiące piersią powinny wykluczać produkty potencjalnie alergizujące, tj. mleko krowie, jaja, produkty sojowe, orzechy czy seler, po to, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia AZS u swoich dzieci.  

Czy rzeczywiście osoby z atopowym zapaleniem skóry powinny wykluczyć niektóre produkty ze swojej diety? Jeżeli potwierdzony został związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy określonym produktem spożywczym a zmianami skórnymi i nasilaniem się ich objawów, należy zastosować leczniczo indywidualnie dobraną dietę eliminacyjną, czyli mówiąc potocznie – usunąć z codziennego menu alergizujący produkt.  

Należy jednak pamiętać, że dieta powinna być dokładnie zbilansowana – zarówno jakościowo, jak i ilościowo – po to, aby dostarczyć podobnych lub równoważnych składników odżywczych. Szczególnego znaczenia nabiera to w przypadku najmłodszych. Jakie produkty należą do grupy potencjalnie najczęściej alergizujących u pacjentów z atopowym zapaleniem skóry? Są to m.in.:  

• mleko krowie i jaja – ze względu na obecne w nich białko, 
• soja,  
• pszenica, 
• orzeszki ziemne, 
• kakao, 
• ryby, 
• niektóre owoce morza, a przede wszystkim skorupiaki, 
• owoce cytrusowe. 

Czy to oznacza, że z produktów tych należy zrezygnować całkowicie? Odpowiedź brzmi – nie. Należy jedynie przyglądać się reakcji skóry na ich spożycie, a odstawić je dopiero wtedy, kiedy zaobserwowany zostanie ewidentny związek wystąpienia lub nasilenia się objawów po jedzeniu.

Suplementacja w przebiegu atopowego zapalenia skóry 

Innym aspektem często poruszanym w kontekście wpływu diety na atopowe zapalenie skóry jest suplementacja, która zdaniem wielu specjalistów może mieć korzystny wpływ na przebieg choroby. Znaleźć można m.in. badania, które wskazują na pozytywny wpływ stosowania probiotyków. Mają one łagodzić objawy i zmniejszać ryzyko pojawiania się nowych zmian skórnych.  

Wykazuje się także, że korzystny wpływ na przebieg AZS ma olej z wiesiołka, witamina D i E. Warto jednak zaznaczyć, że niektóre z tych badań randomizowanych nie doczekały się jeszcze oficjalnych publikacji, stąd należy poczekać na ostateczne opracowania.  

Bibliografia: 

1. Przybyłowska J., Rola odżywiania w leczeniu atopowego zapalenia skóry, Medycyna Biologiczna 2015, zeszyt 3.
2. Tatka A., Pawliczak R., Czy dieta ma znaczenie w atopowym zapaleniu skóry?, Alergologia Polska – Polish Journal of Allergology, 2022.
3. Ukleja-Sokołowska N.,Bartuzi M., Bartuzi Z., Jak przygotować podwójnie ślepą próbę prowokacji kontrolowaną placebo? –  trudna sztuka zaślepienia pokarmów, Alergia Astma Immunologia 2021, 26 (4).
4. Wróbel O., Żywienie w atopowym zapaleniu skóry, Kosmetologia Estetyczna 2017, 5 vol. 6.