Celiakia: objawy to nie tylko problemy gastryczne i symptomy skórne

Celiakia to choroba immunologiczna, na którą cierpi ok. 1% osób w Polsce. Symptomy tego schorzenia bywają na tyle zróżnicowane, że pacjenci zmagają się z nimi przez wiele lat, zanim otrzymają prawidłową diagnozę. Choroba prowadzi do zaniku kosmków jelitowych, co wiąże się z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi. To jednak niejedyne dolegliwości, które występują po zjedzeniu glutenu. Wyjaśniamy, jakie są objawy celiakii u dzieci i dorosłych. 

Celiakia – co to za choroba

Celiakia (Celiac disease -CD), inaczej enteropatia glutenozależna, to choroba podłożu genetycznym, opisana po raz pierwszy ponad 130 lat temu (w roku 1887). Od tego czasu przeprowadzono wiele badań, dzięki którym znane są zarówno czynniki predysponujące do jej rozwoju, jak i szeroka gama objawów powstających po zjedzenie glutenu przez osoby z trwałą nietolerancją glutenu. 

Choć mogłoby się wydawać, że celiakia powoduje przede wszystkim objawy ze strony przewodu pokarmowego, w przebiegu schorzenia obserwuje się znacznie więcej nieprawidłowości. Wszystko zależy od tego, z jaką postacią celiakii zmaga się chory. Wyróżnia się trzy typy celiakii:  

• klasyczną (dzieli się ona na postać pełnoobjawową, niepełnoobjawową i atypową),  
• niemą, 
• latentną.  

Charakterystykę poszczególnych rodzajów choroby trzewnej przedstawia poniższa tabela.

Celiakia – objawy u dorosłego i dzieci

Celiakia może rozwinąć się w każdym wieku, zarówno u dzieci, jak i nastolatków, osób dorosłych, a nawet seniorów. Klasyczny obraz kliniczny obserwuje się u małych dzieci, zazwyczaj między 6. a 24. miesiącem życia. Objawy celiakii u niemowląt i starszych dzieci są nasilone: maluchy cierpią na biegunki, bóle brzucha, wzdęcia, występuje u nich zbyt mały przyrost ciała. 

Postać atypowa pojawia się u dzieci w wieku powyżej 5 lat i osób dorosłych i ma łagodniejszy przebieg. Podstawowe objawy celiakii u dorosłego to biegunka (dotyczy ok. 50% chorych), zmęczenie, anemia. Ponadto u 20-70% chorych występują problemy ze szkliwem, a ok. 40% pacjentów ma nieprawidłowy wynik aminotranferaz wątrobowych. Zarówno dzieci, jak i dorośli z celiakią zmagają się z zaburzeniami neurologicznymi, takimi jak bóle głowy, lęk czy drażliwość. 

Objawy celiakii ze strony różnych narządów 

Celiakia to choroba ogólnoustrojowa, dlatego chorzy zmagają się z różnymi problemami zdrowotnymi. Mimo że niektóre objawy choroby trzewnej są typowe, postać klasyczna występuje rzadko. Znacznie częściej chorym towarzyszą niespecyficzne symptomy, które mogą sugerować inne schorzenia, co powoduje opóźnienie (nawet kilkunastoletnie!) w postawieniu właściwego rozpoznania. 

Objawy jelitowe w celiakii 

W celiakii procesy zapalne spowodowane spożyciem glutenu obejmują błonę śluzową jelit, prowadząc do wielu objawów zespołu złego wchłaniania: 

• bólu brzucha, 
• powiększenia obwodu brzucha, 
• obniżenia apetytu, 
• spadku masy ciała, 
• biegunek tłuszczowych lub wodnistych, 
• zaparć, 
• wzdęć, 
• wymiotów. 

Zanik kosmków jelitowych odpowiedzialnych za wchłanianie składników odżywczych wywołuje niedobory żywieniowe, w szczególności witaminy D, K, kwasu foliowego i żelaza. Jako konsekwencja długotrwałej choroby może rozwinąć się krzywica, tężyczka oraz niedokrwistość wtórna. 

Schemat przedstawiający kosmki jelitowe u osób zdrowych i chorych na celiakię. Fot. Adobe Stock

Zaburzenia w układzie mięśniowo-stawowym 

Dolegliwości dotyczące układu ruchu obejmują: 

• osłabienie siły mięśniowej, 
• skurcze mięśni, 
• drżenie mięśni, 
• obrzęk stawów, 
• osteopenię, 
• osteoporozę, 
• zapalenie wielostawowe lub nielicznostawowe. 

Objawy skórne celiakii 

Manifestacja skórna celiakii obejmuje chorobę , czyli rzekomoopryszczkowe zapalenie skóry. Jest to przewlekłe, autoimmunizacyjne schorzenie, które objawia się zaczerwienieniem skóry, pęcherzykami wypełnionymi płynem, świądem oraz złuszczaniem się skóry. Ponadto chorzy mogą zmagać się z zapaleniem skóry oraz suchością skóry spowodowaną anemią. 

Celiakia – objawy neurologiczne 

Wiele objawów celiakii ma podłoże neurologiczne. Spożycie glutenu przez osoby z chorobą trzewną może indukować następujące symptomy: 

• migreny, 
• padaczkę, 
• neuropatię obwodową, 
• miopatię, 
• depresję. 

Bibliografia 

1. Barker J., Liu E, Celiac Disease: Pathophysiology, Clinical Manifestations and Associated Autoimmune Conditions, Advances in Pediatrics, 2008; 55: 349–365. 
2. Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie BezglutenowejCELIAKIA i dieta bezglutenowa, Praktyczny poradnik, 2018. 
3. Wilk I., Dobrzycka A, Celiakia – definicja, diagnoza, objawy i sposób leczenia, Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 2020;10(4):255–262.