Czym jest wyrostek kruczy? Jego położenie i funkcje w organizmie

Łopatka to struktura anatomiczna zbudowana z wielu różnych elementów. Jednym z nich jest wyrostek kruczy, który – mimo że bardzo niepozorny – pełni ważną rolę w organizmie. Przede wszystkim stanowi punkt orientacyjny dla innych, ważnych struktur – nie bez powodu niektórzy mówią o nim jako o „latarni morskiej” barku. Co warto wiedzieć na jego temat? Gdzie występuje i czy można go wyczuć? Odpowiadamy.

Co to jest wyrostek kruczy? Gdzie jest położony? Anatomia łopatki

Aby wyjaśnić, czym jest wyrostek kruczy, należy wyjaśnić, na czym polega budowa łopatki u człowieka. Jest to trójkątna, płaska kość, umiejscowiona w klatce piersiowej, a konkretnie – na jej grzbietowej ścianie. Stanowi tylną część obręczy barkowej. W obrębie łopatki istnieją dwie powierzchnie: 

• grzbietowa – ma wypukły kształt i rozdziela ją grzebień, tworzący dwa wgłębienia: 
• dół podgrzebieniowy – znajduje się w nim mięsień podgrzebieniowy, 
• dół nadgrzebieniowy – znajduje się w nim mięsień nadgrzebieniowy, 
• żebrowa – ma wklęsły kształt i tworzy dół podłopatkowy. 

Ze względu na trójkątną budowę łopatki, można w jej obrębie wyróżnić 3 kąty: 

• boczny, 
• dolny, 
• górny. 

Co więcej, na łopatkę składają się 3 brzegi: 

• górny, 
• boczny, 
• przyśrodkowy. 

Wspomniany już grzebień skierowany jest w górę, ku kątowi bocznemu. Im wyżej, tym bardziej się rozszerza. Na samym końcu przekształca się w płytkę kostną, która wystaje poza granicę łopatki i tworzy wyrostek barkowy. W obręb łopatki wchodzą bowiem także 3 wyrostki: 

• wyrostek barkowy łopatki, 
• wyrostek kruczy, 
• grzebień (o którym napisaliśmy już wyżej). 

Wyrostek kruczy ma swój początek w górnym brzegu łopatki. Jest to haczykowata, gruba struktura, nieco wystająca i skierowana ku przodowi i górze, ale następnie zakręcająca w bok. Jej zwieńczenie stanowi tępy wierzchołek. Wyrostek kruczy lokalizowany jest bardziej przyśrodkowo, pod bocznym fragmentem obojczyka, z którym łączy się poprzez więzadło kruczo-obojczykowe. Jego część jest również lekko wyczuwalna pod palcami, po bocznej stronie trójkąta obojczykowo-piersiowego – zagłębienia utworzonego między obojczykiem, mięśniem piersiowym większym i mięśniem naramiennym. Jest on również miejscem przyczepu aż 3 mięśni, takich jak: 

• mięsień głowy krótkiej dwugłowego ramienia, 
• mięsień kruczo-ramienny, 
• mięsień piersiowy mięśni. 

Stanowi on również mięśnie przyczepu 3 więzadeł, takich jak: 

• więzadło kruczo-ramienne, 
• więzadło kruczo-obojczykowe, 
• więzadło kruczo-barkowe. 

Cała łopatka składa się z istoty zbitej oraz istoty gąbczastej. Ta druga zlokalizowana jest wyłącznie w najgrubszych jej fragmentach, również w wyrostku kruczym (oprócz tego także w wyrostku barkowym, kącie bocznym, wzdłuż brzegu bocznego oraz na poziomie grzebienia). 

Łopatka – kość, która ulega złamaniom

Łopatka człowieka stosunkowo rzadko ulega złamaniom, takie sytuacje się jednak zdarzają. Które elementy są szczególnie nałażone na destrukcję? Przede wszystkim: 

• wyrostek kruczy, 
• wyrostek barkowy, 
• trzon łopatki, 
• szyjka, 
• panewka. 

W przypadku złamania wyrostka kruczego i barkowego podejmuje się zwykle leczenie operacyjne. Podobnie wygląda to w przypadku szyjki łopatki. Jeśli doszło do złamania trzonu łopatki, wskazane jest leczenie zachowawcze, którego podstawą jest unieruchomienie całego stawu w chuście o trójkątnym kształcie lub opatrunku Desaulta. 

Rola wyrostka kruczego

Tak jak już powiedzieliśmy, chirurdzy często mówią, że wyrostek kruczy jest „latarnią morską” barku. Wynika to z tego, że jest położony blisko głównych struktur nerwowo-naczyniowych: splotu ramiennego oraz tętnicy i żyły pachowej. Odgrywa więc sporą rolę podczas przeprowadzania operacji i doskonale sprawdza się jako punkt orientacyjny dla innych ważnych struktury w ramieniu. Jest on również swoistą „kotwicą” dla wielu mięśni oraz więzadeł. To z kolei sprawia, że jest on powiązany różnymi stanami patologicznymi barku, np. z niżej opisanym zespołem cieśni podbarkowej. 

Wyrostek kruczy łopatki a zespół cieśni podbarkowej

Wyrostek kruczy łopatki ma znaczenie w przypadku zespołu ciasnoty barkowej. Zacznijmy od tego, że jest to jedna z najpopularniejszych dysfunkcji mięśniowo-szkieletowych, która odpowiada aż za około 50 proc. wszystkich przypadków bólu barku. Do choroby dochodzi w wyniku ucisku i zaburzenia korelacji między łukiem kruczo-barkowym (czyli górnym tropem stawu barkowego) a głową kości ramiennej.  

Staw ramienny ma charakterystyczną budowę. Pomiędzy wyrostkiem barkowym łopatki a głową kości ramiennej istnieje niewielka przestrzeń. Z kolei pomiędzy nimi prześlizguje się ścięgno mięśnia nadgrzebieniowego. W sytuacji, gdy dochodzi do zmiany przeciążeniowej łuku kruczo-barkowego bądź decentralizacji kości ramiennej, efektem jest często ucisk na wspomniane ścięgno. Ucisk może być wywołany przez samo więzadło kruczo-barkowe, który stanowi jeden z elementów łuku kruczo-barkowego przedniego. W wyniku dysbalansu, nieprawidłowego ustawienia łopatki dochodzi do pociągnięcia więzadła przez wyrostek kruczy oraz jego napinania – w ten sposób powstaje środowisko przyjazne dla przepuklin okostnowych. Wówczas dochodzi do zwapnienia więzadła kruczo-barkowego oraz narastania tkanki kostnej w pobliżu wyrostka barkowego. W rezultacie osłabia się jakość ślizgu ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego, a finalnie – dochodzi do jego destrukcji. 

Źródła: 

1. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17293463/ (dostęp: 20.11.22) 
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27471875/ (dostęp: 20.11.22)