Płat czołowy mózgu – funkcje, uszkodzenia, zaniki korowe

Płat czołowy, razem z płatem ciemieniowym, potylicznym i skroniowym tworzy korę mózgową. Uważa się, że to właśnie wysoki stopień rozwinięcia tej części mózgu odpowiedzialny jest za zdolności wyróżniające człowieka spośród innych ssaków. Jakie funkcje pełni płat czołowy i jakie skutki mogą mieć uszkodzenia w tym obszarze mózgu?

Co to jest płat czołowy mózgu?

Płat czołowy jest jednym z podstawowych obszarów kory mózgowej człowieka. Leży z przodu kresomózgowia, przed płatem ciemieniowym i przed znajdującymi się po przeciwległych stronach głowy dwoma płatami skroniowymi. Tak jak każdy z płatów kory mózgowej jest płatem parzystym (wyróżniamy płaty czołowe prawej i lewej strony – jeden w każdej z półkul mózgowych).

Płat czołowy – funkcje

Płat czołowy to struktura w dużej mierze warunkująca podstawowe czynności i procesy, które kształtują nasze codzienne życie. Za co odpowiada płat czołowy?

• za myślenie, podejmowanie decyzji i planowanie – dzięki strukturom płata czołowego możemy analizować posiadane informacje i decydować o tym, jak te dane wykorzystać w praktyce,
• za pamięć prospektywną – związaną z tym, że pamiętamy o działaniach i wydarzeniach, które zaplanowaliśmy,
• za mowę – ośrodki w obszarze płata czołowego warunkują zdolność do rozumienia słów oraz przekładania naszych myśli na mowę,
• za osobowość – przez to, że płat czołowy wpływa na regulację odpowiedzi na bodźce, pamięć, motywację oraz rozumienie uczuć innych, odgrywa także rolę w tworzeniu podstawowych cech naszego charakteru,
• za koncentrację – dzięki korze mózgowej płata czołowego jesteśmy zdolni do świadomego wyboru tego, na co kierujemy uwagę; kiedy pojawia się jakiś bodziec, który nas rozprasza możemy zdecydować o powrocie do wykonywanego wcześniej działania,
• za zdolności motoryczne – ośrodki w płacie czołowym pomagają w koordynacji ruchów dowolnych (prawy płat czołowy odpowiada za ruchy w lewej części ciała, a lewy płat czołowy – w prawej).

Płat czołowy – uszkodzenia

Uszkodzenia płatów czołowych mogą doprowadzić do nieprawidłowości w zakresie funkcji pełnionych przez tę część mózgu. Objawia się to zaburzeniami takimi jak:

• problemy z mówieniem,
• trudności w koordynacji ruchowej,
• utrata umiejętności planowania i trzymania się ustalonych planów,
• problemy z koncentracją,
• zmiany osobowości.

Zmiany osobowości następujące w wyniku uszkodzenia płata czołowego mózgu mają różnorodny charakter. U pacjentów można zaobserwować m.in. problemy z odpowiednim zachowaniem wśród innych osób i trzymaniem się ustalonych zasad, zaburzenia funkcji wykonawczych, niestabilność emocjonalną lub zmniejszone odczuwanie emocji.

Jakie zmiany prowadzą do uszkodzenia płata czołowego mózgu?

Zaniki korowe płatów czołowych

Z zanikami kory mózgowej mamy do czynienia, gdy w tej części mózgu dochodzi do zmniejszania się tkanki nerwowej, które jest spowodowane uszkodzeniami neuronów (komórek nerwowych) i połączeń między nimi. Proces w minimalnym stopniu zachodzi u każdego człowieka już po około 25. roku życia i nasila się w wieku około 60 lat.

Istnieje wiele chorób, które mogą znacznie przyspieszyć fizjologiczny proces uogólnionego zaniku kory mózgowej lub spowodować wystąpienie ognisk zaniku tkanki nerwowej w wybranych częściach mózgu.

W przebiegu schorzeń neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera i choroba Parkinsona, dochodzi do stopniowego uszkadzania i obumierania komórek nerwowych. Zmiany neurodegeneracyjne mogą dotyczyć różnych obszarów mózgu, w tym także płatów czołowych. Zanikanie tkanki nerwowej prowadzi do wystąpienia u chorych zaburzeń poznawczych i motorycznych.

Zmiany naczyniopochodne w płacie czołowym również mogą skutkować wystąpieniem tego rodzaju nieprawidłowości. Przykładem może być naczyniak mózgu. Czy naczyniak mózgu jest groźny? Tak, jest on groźną zmianą, której występowanie wiąże się z ryzykiem powstawania krwawienia śródczaszkowego. U części pacjentów jego obecność objawia się silnymi bólami głowy. Pojawienie się tego niespecyficznego symptomu nie musi oczywiście oznaczać obecności naczyniaka. W przypadku częstego odczuwania bólu głowy lub wystąpienia epizodu bólu o bardzo dużej intensywności warto przeprowadzić jednak szczegółową diagnostykę w tym kierunku.

Zmiany demielinizacyjne w płacie czołowym

Do uszkodzeń w płacie czołowym może dochodzić również u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym – jedną z najczęstszych chorób neurologicznych wśród osób młodych w Polsce. To schorzenie wynika z obecności procesów autoimmunologicznych skutkujących śmiercią komórek produkujących mielinę – substancję osłaniającą włókna nerwowe. Zmiany demielinizacyjne w płacie czołowym mogą powodować upośledzenie wielu funkcji ruchowych i poznawczych.

Ropień mózgu w płacie czołowym

Ropień mózgu powstawać może na skutek infekcji ośrodkowego układu nerwowego, do którego dochodzi drogą naczyń krwionośnych lub włókien nerwowych. Częstym źródłem zakażenia są zmiany zapalne zębów lub przewlekłe zapalenie ucha.

Do objawów ropnia mózgu zalicza się m.in.:

• ból głowy,
• nudności i wymioty,
• gorączkę,
• zaburzenia przytomności.

W przypadku ropnia mózgu w płacie czołowym u pacjentów dodatkowo mogą pojawić się także zaburzenia psychiczne.

Bibliografia:

1. Jawabri K. (2021) Physiology, Cerebral Cortex Functions, StatPearls.
2. Barrash J., Stuss D. T., Aksan N. i wsp. (2018) “Frontal lobe syndrome”? Subtypes of acquired personality disturbances in patients with focal brain damage, Cortex, 106: 65-80.
3. Pirau L., Lui F. (2020) Frontal Lobe Syndrome, StatPearls.
4. Patel K., Clifford D. B. (2014) Bacterial Brain Abscess, The Neurohospitalist, 4(4): 196-204.