Gluten a Hashimoto. Czy dieta bezglutenowa może pomóc?

Choroba Hashimoto to schorzenie autoimmunologiczne prowadzące do destrukcji komórek tarczycy i rozwoju niedoczynności tego narządu. W ostatnich latach dużą popularnością cieszy się dieta bezglutenowa, którą często poleca się stosować także osobom z Hashimoto. Czy takie zalecenia mają uzasadnienie medyczne? Jakie efekty zdrowotne może dać wykluczenie glutenu z jadłospisu u chorych z zapaleniem tarczycy? 

Czym jest choroba Hashimoto i jakie powoduje objawy? 

Choroba Hashimoto, inaczej przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy, jest schorzeniem przebiegającym z niszczeniem gruczołu tarczycowego i postępującym spadkiem wytwarzania przez niego hormonów. Przyczyniają się do tego wytwarzane w nadmiarze przeciwciała swoiste dla tarczycy, tj. przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) i tyreoglobulinie (anty-TG). 

W stanie eutyreozy (prawidłowego poziomu hormonów tarczycy) choroba zwykle przebiega bezobjawowo. Symptomy pojawiają się przy znacznym uszkodzeniu tkanki tarczycowej. Chorzy zaczynają odczuwać: 

• zmęczenie, 
• osłabienie, 
• zaburzenia koncentracji, 
• przyrost masy ciała, 
• bóle stawowo-mięśniowe, 
• wahania nastroju, 
• marznięcie rąk i stóp. 

Oprócz leczenia farmakologicznego pacjentom zaleca się odpowiednio zbilansowaną dietę, która może zmniejszyć procesy zapalne toczące się w tarczycy, wspierać funkcjonowanie układu odpornościowego oraz pomóc w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. W dobie popularności diety bezglutenowej pojawiło się wiele głosów mówiących o tym, że wykluczenie glutenu jest korzystne nie tylko u osób z nietolerancją glutenu, ale i chorobą Hashimoto. Poniżej wyjaśniamy, czy jest to prawda, czy mit. 

Czy gluten działa niekorzystnie u osób z Hashimoto?

Gluten to białko powszechnie występujące w zbożach: pszenicy, życie i jęczmieniu, a także w owsie, który zwykle zanieczyszczony jest innymi zbożami. Dieta bezglutenowa zakłada całkowite wykluczenie z jadłospisu produktów zawierających ten składnik żywności. U chorych z różnymi postaciami nietolerancji glutenu (celiakią, alergią na pszenicę, nadwrażliwością na gluten) ten sposób żywienia prowadzi do ustąpienia uciążliwych dolegliwości i poprawy stanu zdrowia. 

Hipoteza sugerująca korzystny wpływ diety bezglutenowej u osób z Hashimoto powstała ze względu na fakt, iż choroba Hashimoto często współistnieje z celiakią (choroba trzewna dotyka 2-7,8% chorych z Hashimoto). Obydwa schorzenia mają podłoże autoimmunologiczne i występują częściej u osób podatnych genetycznie. W celu potwierdzenia przyjętego założenia przeprowadzono kilka badań. 

U chorych z celiakią i chorobą Hashimoto, które przeszły na dietę bezglutenową, zaobserwowano spadek stężenia przeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej i tyreoglobulinie, a także transglutaminazie tkankowej (przeciwciało charakterystyczne dla celiakii). Niemniej jednak stosowanie diety bezglutenowej nie wpłynęło na metabolizm hormonów tarczycy. Zakłada się, że za korzystny wpływ diety na autoimmunizację tarczycy odpowiadał w tym przypadku wzrost stężenia witaminy D i selenu. 

W badaniu Riseh i wsp. z 2017 roku zauważono, że pacjenci z chorobą Hashimoto mają wyższe stężenie przeciwciał IgA przeciwko transglutaminazie tkankowej i gliadynie w porównaniu do osób zdrowych. Sugeruje to, iż chorzy z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy mają większe ryzyko rozwinięcia celiakii, a ponadto u osób tych często obserwuje się bezobjawową formę choroby trzewnej. 

Związek między wpływem glutenu na chorobę Hashimoto oceniano również w badaniach ankietowych. W badaniu zainicjowanym w 2016 wśród 156 pacjentów z Hashimoto, aż 78% osób stwierdziło poprawę samopoczucia po stosowaniu diety bezglutenowej. Nie badano jednak możliwości występowania celiakii w grupie badawczej. Podobne badanie ankietowe z 2019 roku również wskazywało, że dieta eliminacyjna wpłynęła na zmniejszenie objawów chorobowych, ale i w tym przypadku nie wykluczono ryzyka współwystępowania celiakii. 

Czy przy chorobie Hashimoto warto stosować dietę bezglutenową?

W świetle dotychczasowych badań nie zaleca się diety bezglutenowej jako dedykowanego sposobu żywienia dla osób z chorobą Hashimoto, ponieważ korzyści ze stosowania diety bezglutenowej nie zostały potwierdzone u chorych, którzy nie mają choroby trzewnej. Dieta eliminująca gluten jest trudna do zbilansowania, a to wiąże się z ryzykiem powstawania niedoborów żywieniowych, w szczególności niedostatecznej ilości witamin z grupy B, żelaza, wapnia, magnezu i cynku. 

Jeśli nie dieta bezglutenowa, to jaka? Pacjenci powinni skupić się na prowadzeniu prozdrowotnego trybu życia, spożywaniu odpowiedniej ilości błonnika pokarmowego i składników odżywczych niezbędnych do prawidłowej pracy tarczycy, a więc selenu, jodu, cynku. Istotna jest również suplementacja witaminy D. 

O ekspertce:

Dr hab.n.med. Katarzyna Skórkowska-Telichowska – endokrynolog, specjalistka z dziedziny chorób wewnętrznych, zajmuje się osobami z chorobami tarczycy, nadnerczy, przysadki mózgowej, przytarczyc, osteoporozy, otyłości, niepłodności.

Bibliografia: 

1. Florczyk I., Florczyk M., Junik R., Dieta bezglutenowa a choroba Hashimoto – obecny stan wiedzy, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2018, tom 9, nr 4, 152-159. 
2. Krzysiek U., Podgórska K., Puła A., Artykiewicz K., Urbaś Weronika,Grodkiewicz M., Kozieł P., Czarkowski M., Gorczyca K., Słupczyńska A., Doesa gluten-free diet affect the course of Hashimoto’s disease? – the review of the literature, Journal of Education, Health and Sport 2023, 13(1): 173-177. 
3. Riseh S. H., Farhang M. A., Mobasseri M., Jafarabadi M. A., The Relationship between Thyroid Hormones, Antithyroid Antibodies,Anti-Tissue Transglutaminase and Anti-Gliadin Antibodies in Patients with Hashimoto’s Thyroiditis, Acta Endocrinologica 2017, 13, 174-179. 
4. Szostak-Węgierek D., Bednarczuk T., Respondek W., Traczyk I., Cukrowska B., Ostrowska L., Włodarek D., Jeznach A., Bierła J., Lange E., Gajewska E., Zasadność stosowania diety bezglutenowej w chorobie Hashimoto: stanowisko Grupy Ekspertów Sekcji Dietetyki Medycznej Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu (POLSPEN), Postępy Żywienia Klinicznego 2018, nr 2 (47), tom 14.