Mitoman – na czym polega ta przypadłość?

Mitoman… znasz to określenie? „Z niego taki mitoman” – słyszymy nierzadko, ale co to właściwie znaczy? Mitoman – na czym polega ta przypadłość? Psycholog rozwiewa wątpliwości.

Mitomania – na czym polega ta przypadłość?

Mitomania – co to znaczy? 

Psycholog Urszula Struzikowska- Marynicz, wyjaśnia: Mitomania, a właściwie zespół Delbrüecka, znana jest także pod pojęciami pseudologii. Oznacza fantazjowanie i wypowiadanie produktów będących treścią fantazji, a zatem treści nieprawdziwych. Dotyczy to historii o sobie, swojej przeszłości, powodzeniu, sukcesie, prezentowanych w sposób wprowadzający odbiorcę tych komunikatów w błąd.

Czyli jest to po prostu kłamca?

Osoba podająca te zmyślone, nieprawdziwe informacje robi to w sposób automatyczny, często nieadekwatny, bez pozornie widocznego celu. Nie działa intencjonalnie, celowo – przynajmniej na poziomie świadomym. Raczej rekompensuje swoje braki, traumy, negatywne doświadczenia i trudne przekonania na własny temat poprzez ich wartość dodaną.

Tworzy fantazje, w których stawia się w dwóch rolach: sympatycznego, oryginalnego, bohatera o wielu pozytywnych, godnych pochwały i podziwu cechach albo w stawia siebie w roli osoby niesprawiedliwie potraktowanej, pokrzywdzonej cudzym postępowaniem, która w sposób dzielny i pokorny znosi trudy i znoje swojego wyjątkowego, ale trudnego losu.

Jaki jest cel takich zachowań?

W obu rolach – bohatera czy męczennika – osoba pragnie szacunku, uwagi, uznania, podziwu, akceptacji. Niektóre osoby dotknięte tym zaburzeniem swojego funkcjonowania psychospołecznego kłamią w celu zwrócenia na siebie uwagę poprzez uwypuklanie cudzych, negatywnych zachowań, których osoby te miałyby paść ofiarą. Inaczej mówiąc, pragnie zwrócić na siebie uwagę kosztem drugiej osoby, jaką przedstawia w sposób negatywny, polaryzując relację, w której ktoś jest zły, a mitoman jest tym dobrym, wybaczającym, mądrzejszym itp.

Mitomania – przyczyny i skutki

Co jest przyczyną takiego zachowania?

To dobre pytanie. Dotyczy tajemniczego charakteru tego zjawiska. Dotychczasowa wiedza nie podaje jednoznacznych przyczyn, nie określa również rozległości statystycznej występowania tego zaburzenia.

Przypuszcza się, że ponieważ u podłoża tego zaburzenia leży niestabilny obraz własnej osoby i przez to niekonstruktywny sposób budowania relacji z innymi, przyczyn upatruje się w przeszłości osoby, dziecięcych traumach i wydarzeń posiadających wpływ na rozwój cech osobniczych, w tym osobowości osoby.

Często mitomania występuje towarzysząc innym zaburzeniom, m.in. takim jak padaczka, osobowość narcystyczna, osobowość borderline czy też schizofrenia.

Jak odróżnić mitomana od „zwykłego” kłamcy?

Postawienie diagnozy nie jest łatwe. Należy wykluczyć szereg innych chorób, które przebiegiem i objawami przypominają mitomanie, np. zaburzenia urojeniowe czy schizofrenia.

Czy taki zespół wymaga leczenia?

Patrząc z poziomu funkcjonowania społecznego osoby jej patologiczne kłamanie prędzej czy później wychodzi na jaw, co stwarza konsekwencje dla osoby dotkniętej tą przypadłością: pretensje, otrzymanie etykiety kłamcy, osoby niewiarygodnej, zerwanie relacji z tą osobą. Dlatego z pewnością te mechanizmy i cechy nie są korzystne dla mitomana.

Co czuje mitoman

Czyli mitoman sam ze sobą nie jest szczęśliwy?

Analizując problem z perspektywy jednostki, patologiczne kłamanie, u którego podstawy leży zdecydowanie niestabilny obraz własnej osoby oraz jego zależność od oceny i akceptacji otoczenia nie jest również korzystne.

To jak błędne koło, gdyż taka osoba staje się produktem własnej fantazji, co wymaga dalszego podtrzymywania fikcji na własny temat.

Fikcji, która powoduje z czasem mocny dysonans w odbiorze tej osoby przez jej otoczenie. Mitoman traci w swojej pozycji i wiarygodności dla otoczenia. Czując, że coś jest nie tak, próbuje nadrabiać to w znany i sprawdzony sobie sposób, a zatem poprzez reżyserowanie kolejnych fantastycznych scenariuszy na temat własnej osoby, w których przestawia siebie w roli bohatera lub męczennika właśnie.

Czyli energia mitomana jest ukierunkowana niemal wyłącznie na dalszą „grę”.

Uciekanie w subiektywny świat fantazji, w którym granice między fantazją a rzeczywistością u mitomana zostają zatarte, utrudnia rozwój takiej osoby. Brakuje niezbędnej dla samorozwoju umiejętności autorefleksji i samopoznania, co w nas jest zasobem, a co bywa ograniczeniem.

Mitomania – leczenie

Czy mitoman wymaga pomocy? Czy możliwe jest leczenie?

Owszem, takie zaburzenie należy i warto leczyć. W tym przypadku leczenie farmakologiczne nie jest konieczne, za to psychoterapia owszem, a zalecanym jej podejściem jest raczej podejście poznawczo- behawioralne. Może być to psychoterapia indywidualna lub grupowa.

Zalecałabym raczej tę pierwszą formę, gdyż w spotkaniach grupowych pokusa przedstawienia siebie w lepszym świetle będzie większa i trudniejsza do opanowania. Grupowa forma psychoterapii moim zdaniem byłaby korzystniejsza po skorzystaniu w pierwszej kolejności z psychoterapii indywidualnej, wolnej od dodatkowych czynników jak procesy mechanizmów grupowych.

Na czym polegała będzie psychoterapia mitomana?

Na szeregu oddziaływań mających na celu nauczenie mitomana opanowania swoich skłonności do mitomanii i nauki ich kontrolowania. Osoba dotknięta tym zaburzeniem warto, aby zrozumiała, na czym polega jej choroba oraz jak istotna jest walka z tym zaburzeniem, poznając jego konsekwencje dla zdrowia, rozwoju i funkcjonowania psychospołecznego tej osoby.

Czym zatem różni się to zaburzenie od zwyczajnego kłamstwa?

Kłamstwo ma świadomy charakter, jest celowe, stosuje się je w celu osiągnięcia konkretnej korzyści. Kłamca wie, że kłamie, również pamięta też o tym, że to, co powiedział, było nieprawdziwe. Kłamca, podając nieprawdę, przewiduje konsekwencje swojego kłamstwa, dobiera język i jakiś stopień prawdopodobieństwa podawanych przez siebie treści oraz ich związku z rzeczywistością, aby celowo pozostać wiarygodnym w odbiorze.

Chociaż mitomania bardzo przypomina potocznie rozumiane kłamstwo, polega ona jednak na konsekwentnym podtrzymywaniu podawania nieprawdziwych informacji niekiedy bez świadomości celu, w jakim te nieprawdziwe informacje są podawane. Jest to trochę takie kłamanie jakby automatyczne.

Czyli kłamstwo mitomana to „sztuka dla sztuki”, bez realnego celu? 

Osoba podająca te zmyślone treści nie czerpie innej korzyści poza zaspokajaniem nieuświadomionej potrzeby zwrócenia na siebie uwagi. Mitoman zatraca także zdolność rozróżnienia w swoich wypowiedziach prawdy od fikcji. Różni się to tym od innych zaburzeń np. psychotycznych tym, że rozróżnia takie informacje w innych obszarach życia.