Każde celowe działanie jest generowane za pomocą motywacji oraz woli. Do podstawowych zaburzeń woli należą: abulia, awolicja oraz ambitendencja. Ich występowanie jest charakterystyczne dla zaburzeń schizofrenicznych.
Aktywność złożona stanowi intencjonalne, świadome, uporządkowane działanie, skutkujące osiągnięciem określonego celu. Zaburzenia aktywności złożonej dzielą się na ilościowe oraz jakościowe. Do zaburzeń jakościowych należą: odhamowanie, kompulsje, negatywizm, automatyzm nakazowy oraz dezorganizacja.
Zaburzenia woli – abulia, awolicja, ambitendencja
Abulia, nazywana bezwolą, jest zaburzeniem sfery popędowej dotyczącej zmniejszenia potrzeby aktywności złożonej. Przejawia się przede wszystkim:
- zniechęceniem do podejmowania działań,
- zanikiem potrzeby wykonania czynności,
- zanikiem inicjatywy.
Nasilenie abulii może być różne – od zniechęcenia po zupełny zanik woli, przez co może prowadzić do zaniedbywania obowiązków rodzinnych oraz zawodowych. Wymaga różnicowania z: apatią, zaburzeniami świadomości, spowolnieniem psychoruchowym, zaburzeniami funkcji poznawczych i nastroju.
Przyczynami abulii mogą być schorzenia, takie jak: schizofrenia, depresja czy autyzm, oraz zaburzenia organiczne, np. uszkodzenie płatów czołowych mózgu. Leczenie polega przede wszystkim na leczeniu choroby podstawowej.
Awolicja jest zaburzeniem dotyczącym braku potrzeby do podejmowania działania i braku dążenia do realizacji jakichkolwiek celów w życiu. Przejawia się utrudnieniem, a nawet niemożnością inicjowania oraz kontynuowania jakichkolwiek czynności. Awolicja występuje przede wszystkim w schizofrenii oraz w organicznych zaburzeniach psychicznych.
Ambitendencja polega na występowaniu sprzecznych dążeń. Chory z ambitendencją nie jest w stanie podjąć żadnych działań, a tym samym czynności, np. pacjent stojący w progu gabinetu lekarskiego nie może się zdecydować, czy wejść. Zjawisko skutkuje również występowaniem sprzecznych zachowań, np. pacjent na przemian wchodzi i wychodzi z gabinetu. Objawy „ambi”, czyli ambitendencji, ambisentencji i ambiwalencji, są typowymi objawami schizofrenii.
Zaburzenia aktywności złożonej
Zaburzenia aktywności złożonej, a więc działań mających na celu osiągnięcie określonego celu, dzielą się na ilościowe i jakościowe. Do zaburzeń ilościowych zaliczamy obniżenie oraz podwyższenie aktywności, a także osłupienie.
Podwyższenie aktywności polega na podejmowaniu wielu działań, często przekraczających możliwości danej osoby, któremu towarzyszy poczucie zwiększonej energii i brak krytycznej oceny własnego zachowania. Podwyższenie aktywności bardzo często towarzyszy stanowi maniakalnemu.
Obniżenie aktywności cechuje się zmniejszeniem zakresu oraz tempa podejmowanych działań. Zazwyczaj towarzyszy mu poczucie braku chęci i energii do działania.
Skrajną postacią obniżonej aktywności złożonej jest osłupienie, zwane również stuporem. Jest to stan bezruchu, któremu towarzyszy mutyzm ze zmniejszeniem lub całkowitym zniesieniem reaktywności na bodźce.
Jakościowe zaburzenia aktywności
Do jakościowych zaburzeń aktywności złożonej zaliczamy: odhamowanie, kompulsje, negatywizm, automatyzm nakazowy oraz dezorganizację.
W odhamowaniu dochodzi do utraty zdolności dostosowania swojego zachowania do norm społecznych. Przejawia się ono głównie:
- zachowaniami nieakceptowanymi w danym społeczeństwie,
- skracaniem dystansu,
- utratą kontroli nad popędami.
Kompulsje, inaczej czynności natrętne, są powtarzającymi się czynnościami związanymi z poczuciem przymusu ich wykonywania. Przymus ma charakter wewnętrzny, a więc nie jest narzucony z zewnątrz. Istotne jest to, że wykonywane czynności opisywane są jako absurdalne, zbędne i bezcelowe, jednak zaprzestanie ich wykonywania doprowadza do nasilenia lęku, który jest ich źródłem. Do najczęstszych czynności natrętnych zaliczamy wielokrotne mycie lub czyszczenie, sprawdzanie, czy drzwi są na pewno zamknięte, sprzątanie według określonego wzorca, a także wielokrotne liczenie. Kompulsje służą zredukowaniu lęku, który wywołuje obsesja, a także zapobieżeniu strasznemu wydarzeniu, które nastąpi, jeśli chory nie podda się czynności natrętnej. Kompulsje oraz obsesje stanowią zespół obsesyjno-kompulsyjny, nazywany kiedyś nerwicą natręctw.
Negatywizm polega na oporze wobec nakazów i oddziaływań otoczenia. Dzieli się na czynny oraz bierny.
W automatyzmie nakazowym dochodzi do całkowitego, automatycznego, bezwiednego i bezrefleksyjnego poddania się poleceniom.
Określenie dezorganizacja zachowania opisuje utratę zdolności do podejmowania celowych działań, co może skutkować całkowitą niezdolnością do wykonywania podstawowych czynności dnia codziennego, takich jak mycie się, ubieranie czy przygotowywanie posiłków.
Zobacz także
Najnowsze w naszym serwisie
Udostępnij
Podoba Ci się ten artykuł?
Powiązane tematy:
Polecamy
„Nie sztuka, a serce liczy się w tej pracy. Nasze osobiste znaczenie, które nadajemy obrazowi”. O terapeutycznej mocy fotografii mówi Joanna Szeluga
„Przed diagnozą maskowałam się, chciałam się dostosowywać, a i tak nigdy mi się nie udawało” – mówi Katarzyna Zwolska-Płusa z fundacji Dziewczyny w Spektrum
„Dziś wiem, jak bardzo odłączone od siebie i swoich ciał są osoby zmagające się z ortoreksją. To nie ma prawa skończyć się dobrze” – mówi Ola
