Zaburzenia osobowości – czym są, objawy i rodzaje najpowszechniejszych zaburzeń

Zaburzenia osobowości zalicza się do częstych schorzeń psychologicznych. Zmienia się wówczas wzorzec zachowania, myślenia i postrzegania rzeczywistości osoby dotkniętej schorzeniem.

Zaburzenia osobowości charakteryzują się trwałymi zaburzeniami w myśleniu, odczuwaniu i działaniu. Każdy z nas ma swoje własne cechy osobowości, jeśli jednak wraz z zachowaniem odbiegają od ogólnie akceptowanych, prowadzi to do konfliktu. Z problemami borykają się nie tylko osoby z zaburzeniami osobowości, ale także ich otoczenie. Jeśli zaburzenie osobowości wpływa negatywnie na codzienne życie, jest potrzebna wykwalifikowana pomoc psychologiczna.

Czym są zaburzenia osobowości?

Zaburzenia osobowości to wzorce postrzegania innych ludzi i reagowania na zdarzenia. Zakłócają one zdolność człowieka do adaptacji społecznej. Każda osoba ma charakterystyczne wzorce postrzegania innych ludzi i zdarzeń, np. niektórzy ludzie reagują na sytuacje lękowe, próbując poprosić kogoś o pomoc, a inni wolą radzić sobie z problemami na własną rękę. Część z nich bagatelizuje problemy, inni, wręcz przeciwnie, wyolbrzymiają je. Bez względu na czyjś typowy sposób reakcji, zdrowy psychicznie człowiek spróbuje alternatywnego podejścia, jeśli jego pierwsza reakcja okaże się nieskuteczna. Ludzie z zaburzeniami osobowości są „usztywnieni” i mają tendencję do nieodpowiedniego reagowania na problemy do tego stopnia, że mają trudności w budowaniu relacji z innymi.

Objawy zaburzeń osobowości

Zazwyczaj zaburzenia osobowości pojawiają się w okresie dojrzewania lub wczesnej dorosłości i nie mijają z czasem. Zaburzenia osobowości różnią się stopniem nasilenia. Łagodne zaburzenia osobowości są częstsze i znacznie mniej poważne. Większość osób z zaburzeniami osobowości jest niezadowolona ze swojego życia, ma problemy w relacjach w pracy lub w sytuacjach społecznych. Wiele osób cierpi również na zaburzenia nastroju, lęki, nadużywa różnych substancji lub ma zaburzenia odżywiania. Ludzie z zaburzeniami osobowości nie wiedzą, że ich myśli i zachowanie są nieodpowiednie, dlatego rzadko szukają pomocy. Mogą zgłaszać przewlekłe napięcie, objawy lękowe lub depresję, ale ogólnie sądzą, że ich problemy zostały spowodowane przez inne osoby lub okoliczności pozostające poza ich kontrolą.

Rodzaje zaburzeń osobowości

Zgodnie z DSM (Diagnostic Statistic Manual of Mental Illness), istnieje 10 głównych typów zaburzeń osobowości, które są zgrupowane w trzy bloki.

Kategoria A:

• paranoidalne zaburzenia osobowości,
• schizoidalne zaburzenia osobowości,
• schizotypowe zaburzenia osobowości.

Kategoria B:

• antyspołeczne zaburzenia osobowości,
• pograniczne zaburzenia osobowości,
• histeryczne zaburzenia osobowości,
• narcystyczne zaburzenia osobowości.

Kategoria C:

• osobowość unikająca,
• osobowość zależna,
• obsesyjno-kompulsywne zaburzenia osobowości.

Konsekwencje zaburzeń osobowości

Osoby z zaburzeniami osobowości są narażone na zachowania samobójcze, lekkomyślne zachowania seksualne, wysokie ryzyko uzależnienia (alkoholizm lub uzależnienie od narkotyków), hipochondrię i przeciwstawianie się wartościom społecznym. Nadmiernie emocjonalne i nieprzystające do norm społecznych zachowanie może przejawiać się w rodzicielstwie, co prowadzi do zaburzeń psychicznych u dzieci. Ludzie z zaburzeniami osobowości są podatni na załamania nerwowe w wyniku stresu. Mogą rozwijać współistniejące zaburzenia psychiczne (np. lęk, depresja lub psychoza). Ich leczenie może być utrudnione z powodu niewystarczającego kontaktu z terapeutą albo lekarzem, ponieważ osoby z zaburzeniami odmawiają odpowiedzialności za swoje zachowanie, są podejrzliwe lub nadmiernie potrzebujące.

Leczenie zaburzeń osobowości

Terapia lekami jest czasami stosowana w celu zmniejszenia lęku, depresji i innych objawów. Leki, takie jak selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), są przepisywane na depresję. Leki przeciwdrgawkowe zmniejszają impulsywność i wybuchy gniewu. Inne leki są stosowane w celu zwalczania depresji i depersonalizacji u osób z zaburzeniami osobowości typu borderline. Jednak leczenie farmakologiczne nie ma wpływu na same cechy charakteru. Pozbycie się nieodpowiednich cech zajmuje dużo czasu, czasami nawet wiele lat. Zmiany behawioralne mogą pojawić się w ciągu roku terapii, zmiany interpersonalne trwają dłużej. Chociaż terapia różni się w zależności od rodzaju zaburzeń osobowości, pewne ogólne zasady dotyczą wszystkich rodzajów leczenia. Ludzie z zaburzeniami osobowości zazwyczaj nie patrzą na problem w kategoriach własnego zachowania, dlatego psychoterapeuta musi stale wskazywać na niepożądane konsekwencje ich myślenia i zachowania. Zaangażowanie członków rodziny ma korzystny wpływ i jest ważne, ponieważ mogą oni zarówno zwiększać, jak i zmniejszać nasilenie niewłaściwych zachowań czy myśli. Psychoterapia może pomóc osobom z zaburzeniami osobowości w zrozumieniu ich działań i zachowań prowadzących do problemów interpersonalnych. W przypadku nieodpowiednich form zachowania, takich jak wykluczenie społeczne, brak pewności siebie lub wybuchy gniewu, odpowiednia będzie terapia grupowa.