Osobowość borderline – zmienne nastroje, impulsywne reakcje. Jak poradzić sobie z zaburzeniami psychicznymi?

Osobowość borderline wyróżnia się ponadprzeciętną niestabilnością nastrojów i emocji. Charakteryzuje ją zmienność i impulsywność zachowań. Objawy borderline to zestaw różnorodnych zachowań obserwowanych w innych grupach zaburzeń psychicznych.

Osobowość borderline to zaburzenie, z którym zmagają się przede wszystkim kobiety (aż 75% wszystkich chorych). Ich zachowania cechuje impulsywność i brak refleksji dotyczącej skutków własnych działań. Borderline towarzyszą także stany lękowe i psychotyczne.

Borderline – co to?

Osobowość borderline to jedno z zaburzeń osobowości. Borderline to więc nie choroba, a rodzaj zaburzeń psychicznych. Wiążą się one z nieprawidłowymi wzorcami zachowań, które są jednak tak utrwalone w psychice pacjenta, że trudno z nimi walczyć. Dotyczą przede wszystkim sposobów przeżywania i reagowania. Impulsywność i brak przewidywania konsekwencji własnych działań zakłócają funkcjonowanie społeczne oraz relacje z otoczeniem. Osobowość borderline charakteryzuje się również poczuciem pustki i towarzyszącymi jej stanami lękowymi i psychotycznymi.

Zaburzenia borderline określa się jako osobowość chwiejną emocjonalnie. Cechuje się niestabilnością emocji oraz nastrojów, a także dynamicznością, impulsywnością i zmiennością zachowań.

Przyczyny borderline

Osobowość typu borderline kształtuje się przede wszystkim w określonym środowisku. Lekarze wskazują na pewne znaczenie czynników genetycznych, natomiast zdecydowanie większe znaczenie przypisuje się czynnikom środowiskowym. Do najczęstszych przyczyn powstawania borderline zalicza się:

• zaniedbanie w okresie dzieciństwa,
• maltretowanie,
• przemoc seksualną,
• porzucenie przez jednego lub oboje rodziców,
• traumatyczne doświadczenie prowadzące do Zespołu Stresu Pourazowego.

Charakterystyczne objawy zaburzenia

Osobowość borderline ujawnia się przede wszystkim w relacjach z otoczeniem, sposobie społecznego funkcjonowania oraz w tworzonych związkach emocjonalnych. Zaburzenia osobowości borderline ujawniają się w momencie pierwszych prób usamodzielnienia oraz tworzenia bliskich relacji emocjonalnych. Zaburzenia borderline pojawiają się więc przede wszystkim w okresie dojrzewania, u nastolatków oraz w okresie wczesnej dorosłości.

Do charakterystycznych objawów borderline należą:

• „dyfuzja tożsamości” – niejasny obraz własnej osoby,
• brak sprecyzowanych celów i własnych preferencji,
• nadmiernie emocjonalne, nieuzasadnione reakcje,
• impulsywność,
• zmienność zachowań,
• słaba kontrola emocjonalna,
• angażowanie się w intensywne, niestabilne związki,
• częste przeżywanie kryzysów emocjonalnych,
• usilne próby uniknięcia potencjalnego porzucenia,
• groźby lub działania samobójcze,
• próby lub działania samouszkadzające, autodestrukcyjne,
• stałe uczucie wewnętrznej pustki,
• stany lękowe lub psychotyczne.

Osobowość borderline a związki

Zaburzenia osobowości typu borderline właściwie uniemożliwiają stworzenie, a przede wszystkim utrzymanie stabilnych i satysfakcjonujących relacji z innymi. Skłonność do angażowania się w intensywne, lecz niestabilne związki oraz nieumiejętność utrzymania stabilnej emocjonalnie relacji wiąże się z mechanizmem tzw. rozszczepienia. Oznacza on postrzeganie świata i ludzi w kategoriach czarno-białych i szybkie przechodzenie między jednym a drugim sposobem widzenia świata. W jednej chwili osoba z zaburzeniami borderline może idealizować swojego partnera, w drugiej zaś postrzegać go jako swojego wroga. Skrajne przechodzenie między ubóstwieniem, adoracją lub uwielbieniem partnera a zdezawuowaniem jego osoby, obdarzeniem go nienawiścią i pogardą jest charakterystycznym zjawiskiem dla osobowości borderline.

Jak postępować przy podejrzeniu borderline?

Leczenie borderline rozpoczyna się od postawienia prawidłowej diagnozy. Zaburzenia borderline często mylone są z nerwicą, co prowadzi do nieprawidłowego leczenia. Osobowość borderline przede wszystkim wymaga pomocy psychoterapeuty. Kluczowe jest natomiast nastawienie samego pacjenta, świadomość problemu i chęć zmiany.

Psychoterapia zaburzeń osobowości typu borderline często wiąże się z pracą nad tzw. mentalizacją. Chodzi o kształcenie umiejętności rozumienia samego siebie, budowania skłonności do refleksji nad własnymi emocjami i zachowaniami. Mentalizacja pomaga również lepiej zrozumieć innych, ich stany wewnętrzne oraz adekwatnie oceniać intencje drugiej osoby. Leczenie borderline w dużej mierze zakłada naukę odpowiedniego widzenia samego siebie, zachowań innych oraz reagowania stosownie do sytuacji.

Zdarzają się jednak przypadki, gdy leczenie borderline obejmuje także farmakologię. Dzieje się tak szczególnie w stanach ostrej agresji, gdy pacjent nie radzi sobie z negatywnymi emocjami.