Na czym polega efekt halo w psychologii?

Efekt halo w psychologii jest również określany jako efekt aureoli. Jego rozważania mogą być pozytywne albo negatywne. Chociaż mamy z nim do czynienia codziennie — często nawet nie zdajemy sobie z tego sprawy. Na czym polega ten proces? Jakie mogą być jego skutki w codziennym życiu? Czy każdy z nas kieruje się tym efektem podczas codziennych rozważań?

Efekt halo – czym jest?

O efekcie aureoli mówimy wtedy, gdy zauważamy u innego człowieka jakąś konkretną, zazwyczaj wyrazistą cechę i praktycznie automatycznie przypisujemy mu inne, których u tej konkretnej osoby nigdy nie zauważyliśmy. Przykładowo… o osobach, które są sprawne fizycznie i mają ładne ciało, często mówimy, że są inteligentne, mądre i silne. O osobach otyłych bardzo szybko zdarza nam się myśleć, że towarzyszy im leniwość, niechęć do aktywności fizycznej, czy zbyt nadmierne odpoczywanie.

Efekt halo jest określany jako błąd poznawczy, który możemy popełnić, pochopnie oceniając innych ludzi — mamy z tym styczność zarówno na samym początku znajomości z daną osobą, jak i w trakcie jej trwania. Tego typu błędy są wynikiem tzw. oszczędności poznawczej, którą stosuje na co dzień nasz umysł. Mózg chce szybko oceniać rzeczywistość, która nas otacza, a co za tym idzie — wykorzystuje do tego różnego rodzaju uproszczenia i generalizację, które nie zawsze są skuteczne. Metody, które wykorzystuje nasz organizm i uproszczenia są wynikiem życiowego doświadczenia, poznanych wcześniej osób, opinii innych ludzi. Uważa się również, że mają one duży związek z uwarunkowaniem kulturowym i tradycją, w której przyszło się nam wychowywać. Zauważając u kogoś jedną cechę, mamy skłonność przypisywać mu inną, którą niekoniecznie posiada. Tak jak wspominaliśmy wcześniej — pewne cechy wyglądu możemy wiązać z cechami charakteru, a także zdolnościami, zainteresowaniami i predyspozycjami drugiego człowieka. Niemniej jednak nie zawsze to uroda i wygląd fizyczny są najważniejszymi czynnikami wywołującymi ten efekt. Zdarza się, że nasz mózg bierze pod uwagę także zachowanie danej osoby w konkretnej sytuacji, reakcję na pewne bodźce, a nawet pewne przekonania, czy wyznawane wartości.

Negatywne skutki efektu aureoli

Gdyby efekt halo działał tylko w pozytywnym kierunku, problem nie miałby takiej szerokiej skali. Niestety — często jest tak, że w momencie, gdy zauważymy u kogoś cechę, która nam się nie podoba — chętnie przypisujemy jej inne negatywne, które niekoniecznie posiada. O osobach, które kłamią, mówimy np. że są złe, albo nie potrafią dochować żadnej tajemnicy. W skrócie — są nieszczere i niegodne zaufania.

W jaki sposób nie zostać oszukanym przez efekt halo?

Często zastanawiamy się nad tym, co zrobić, aby efekt aureoli nas nie zgubił. W jaki sposób lepiej i przede wszystkim prawidłowo oceniać innych ludzi? W jaki sposób nie kierować się utartymi przyzwyczajeniami i błędnymi wnioskami? Rozwiązanie zdaje się bardzo proste. Podczas zawierania nowej znajomości albo pogłębiania tej już istniejącej, należy być ostrożnym. Jeżeli ktoś wywiera na nas pozytywne wrażenie, nie należy od razu przypisywać mu wyłącznie dobrych i godnych naśladowania cech. Ktoś, kto w pierwszym kontakcie wydaje się godnym zaufania, tak naprawdę może nas mocno rozczarować. Działa to oczywiście i w drugą stronę. Ktoś, kto na początku wydaje nam się nieszczery i niewart zainteresowania — może okazać się w przyszłości naszym najlepszym przyjacielem. Swoją opinię warto skonsultować z innymi ludźmi, a czynniki, które przypisujemy danemu człowiekowi — powinny mieć odzwierciedlenie w jego zachowaniu. Uważasz, że ktoś jest szczery? Masz wrażenie, że nie byłby godnym zaufania? Na jakiej podstawie wysuwasz takie wnioski, czy ta osoba zachowała się w Twoim towarzystwie w ten sposób, żebyś mógł potwierdzić zarówno te negatywny, jak i pozytywne cechy?

Efekt aureoli jest wykorzystywany przez naszą psychikę po to, aby móc łatwiej oceniać i klasyfikować ludzi, których poznajemy. Jeżeli zależy nam na tym, aby wydane osądy i przekonania nie okazały się błędne, powinniśmy to zjawisko kontrolować.