Zatrucie jadem kiełbasianym – czym grozi? Jak wygląda diagnostyka, objawy i leczenie?

Zatrucie jadem kiełbasianym (botulizm) objawia się niedowładami, zaburzeniami widzenia, trudnościami z przełykaniem oraz dolegliwościami żołądkowo-jelitowymi. Leczenie zatrucia jadem kiełbasianym polega na podaniu antytoksyny botulinowej.

Zatrucie jadem kiełbasianym prowadzi do porażenia mięśni, niewydolności oddechowej oraz do zaburzeń świadomości mogących skutkować śpiączką. Jad kiełbasiany to silna toksyna produkowana przez bakterie Clostridium botulinum. Do zatrucia dochodzi w wyniku zjedzenia konserw rybnych, mięsnych oraz przetworów owocowych i warzywnych zainfekowanych bakteriami.

Zatrucie jadem kiełbasianym – co to jest?

Zatrucie jadem kiełbasianym, nazywane inaczej botulizmem, stanowi potencjalne zagrożenie dla zdrowia. Jad kiełbasiany (toksyna botulinowa) jest bardzo silną neurotoksyną, atakuje układ nerwowy, przyczyniając się do hamowania przewodnictwa w połączeniach nerwowo-mięśniowych (synapsach). Jad kiełbasiany produkowany jest przez bakterie – laseczki jadu kiełbasianego Clostridium botulinum. Mikroorganizmy te bytują w glebie. Ich przetrwalniki uaktywniają się w środowisku beztlenowym. Laseczki jadu kiełbasianego mogą przetrwać w środowisku wiele lat, a do zakażenia dochodzi drogą pokarmową w wyniku spożycia zainfekowanego jedzenia. Do źródeł pokarmowych zatrucia jadem kiełbasianym zalicza się przetwory, zwłaszcza te domowej roboty. Warunki sprzyjające rozwojowi bakterii Clostridium botulinum i wytwarzaniu toksyny botulinowej to: mała zawartość soli, azotanów i cukru, niewielka kwasowość oraz brak dopływu powietrza. Jad kiełbasiany może więc występować w konserwach mięsnych, rybach w oleju, wekach warzywnych, wekach mięsnych oraz przetworach owocowo-warzywnych. Toksyna może pojawić się również w miodzie w ilościach, które zwykle nie stanowią zagrożenia dla osób dorosłych, jednak mogą być bardzo niebezpieczne dla niemowląt i małych dzieci.

Zatrucie jadem kiełbasianym: objawy

Jad kiełbasiany wskutek spożycia zainfekowanego pokarmu dostaje się do organizmu i przenika do krwi. Tam blokuje wydzielanie neuroprzekaźnika, acetylocholiny, z zakończeń nerwów ruchowych. Konsekwencją jest porażenie wiotkie mięśni oraz zaburzenia w funkcjonowaniu układu przywspółczulnego. Po jakim czasie występują objawy zatrucia jadem kiełbasianym? Objawy zatrucia jadem kiełbasianym pojawiają się zwykle po 12–72 godzinach od spożycia skażonego pokarmu. Czas, po jakim wystąpią symptomy, ma wpływ na ich nasilenie oraz stopień ciężkości choroby. Objawy zatrucia jadem kiełbasianym to:

• porażenie wiotkie mięśni,
• zaburzenia świadomości mogące prowadzić do śpiączki,
• nudności, wymioty, biegunka, bóle brzucha,
• suchość błon śluzowych jamy ustnej i gardła,
• opadanie powiek,
• zaburzenia widzenia,
• trudności z przełykaniem,
• trudności z mówieniem lub bezgłos,
• niedowłady,
• niewydolność oddechowa,
• porażenie mięśni okoruchowych,
• rozszerzenie źrenic.

Objawy zatrucia jadem kiełbasianym u dzieci są podobne jak w przypadku osób dorosłych.

Diagnostyka i leczenie przy podejrzeniu zatrucia jadem kiełbasianym

Diagnostyka zatrucia jadem kiełbasianym opiera się na stwierdzeniu obecności toksyny botulinowej w surowicy krwi bądź w stolcu. Materiał do badania pozwalający na wykrycie jadu kiełbasianego powinien zostać pobrany przed rozpoczęciem leczenia. W przeciwnym razie może dojść do zafałszowania wyników badań. Leczenie zatrucia jadem kiełbasianym jest procesem długotrwałym, niekiedy przynoszącym efekty dopiero po kilku miesiącach. Duszność będącą powikłaniem po toksynie botulinowej osoba chora może odczuwać przez wiele lat. Postępowanie lecznicze, a tym samym pierwsza pomoc przy zatruciu jadem kiełbasianym, opiera się na podaniu antytoksyny botulinowej. Im szybciej zastosuje się leczenie, tym większa szansa na ochronę nerwów oraz lżejszą postać choroby. Należy pamiętać, że podanie antytoksyny botulinowej nie skutkuje cofnięciem powstałych już niedowładów. W celu zapobiegania powikłaniom zatrucia jadem kiełbasianym można przeprowadzić płukanie żołądka oraz głębokie lewatywy.

Zatrucie jadem kiełbasianym: profilaktyka

Profilaktyka zatrucia jadem kiełbasianym obejmuje odpowiednie przygotowywanie żywności. Nie istnieją szczepienia ochronne, które zapobiegłyby zachorowaniu. Do podstawowych zasad profilaktycznych należą: gotowanie potraw przez co najmniej 30 minut, marynowanie, dodawanie dużych ilości soli lub cukru do domowych przetworów. Wskazane jest także przechowywanie gotowych słoików w zamrażarce lub lodówce, co przeciwdziała rozwojowi bakterii Clostridium botulinum. Przed otwarciem konserw należy sprawdzić wieko. W sytuacji, gdy jest uwypuklone, nie powinno się spożywać produktu, gdyż może to być skutek wytworzenia gazów przez obecne w żywności laseczki jadu kiełbasianego.