Bakterie to mikroorganizmy obecne w środowisku zewnętrznym i wewnętrznym człowieka. Niektóre z nich to tzw. dobre bakterie, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Inne są odpowiedzialne za wiele groźnych chorób i mogą prowadzić nawet do śmierci.
Bakterie to drobnoustroje szeroko rozpowszechnione w środowisku. Bakterie i wirusy są najpowszechniejszymi czynnikami chorobotwórczymi, które mogą wywoływać wiele różnych schorzeń. Bakterie to mikroorganizmy złożone z pojedynczej komórki lub z zespołów komórek. Mają bardzo podstawową budowę komórkową i zawierają jedynie najprostsze elementy komórkowe. Mogą mieć różny kształt (pałeczki, laseczki, dwoinki). W biologii stanowią osobne królestwo. Wyróżnia się wiele gromad, rodzajów i gatunków bakterii. Te mikroorganizmy obecne są praktycznie wszędzie i każdego dnia organizm styka się z ich ogromną ilością. Jak to się dzieje, że niektóre patogeny pozostają obojętne dla organizmu, a inne wirusy i bakterie są przyczyną poważnych chorób?
Istnieje wiele dróg zakażenia bakteryjnego. Najbardziej powszechną jest przedostanie się bakterii przez naturalne otwory ciała. Mówimy tu o drodze wziewnej, czyli o wniknięciu drobnoustrojów, które zostają zaaspirowane do drzewa oskrzelowego. Wszystkie choroby, które przenoszą się tzw. drogą kropelkową, związane są z takim mechanizmem. Po dostaniu się do drzewa oskrzelowego bakterie namnażają się i zaburzają pracę organizmu, wywołując różnego rodzaju objawy.
Kolejnym sposobem jest dostanie się bakterii do organizmu przez błony śluzowe jamy ustnej. Może do tego dojść, jeżeli np. obliżemy palec, którym wcześniej dotykaliśmy zainfekowanego przedmiotu, lub też zjemy pokarm, w którym znajdowały się zarodniki bakterii. Drobnoustroje mogą zaatakować każdą część układu pokarmowego, począwszy od jamy ustnej, przez przełyk i żołądek, na jelitach skończywszy. W zależności od tego, z jaką bakterią mamy do czynienia, może dojść do rozwoju rozmaitych schorzeń.
Kolejnym sposobem zakażenia bakteriami jest ich bezpośrednie wniknięcie przez uszkodzoną skórę lub błony śluzowe. Mowa tu o zakażeniach przyrannych. Przerwanie ciągłości powłok skórnych lub błon śluzowych stanowi „otwarcie bramy” dla drobnoustrojów. Nie działają wówczas naturalne bariery, które stanowią przeszkodę dla bakterii. W związku z uszkodzeniem ciągłości skóry bakterie wnikają bezpośrednio do organizmu, gdzie od razu zyskują łączność z krwią, co może stanowić ułatwienie ogólnoustrojowego zakażenia. Bakterie po wniknięciu do rany powodują wzrost jej bolesności, zaczerwienienie, obrzęk i co najbardziej charakterystyczne – wyciek treści ropnej z rany.
Bakteriami zarażamy się przez płyny ustrojowe. Płyny ustrojowe, takie jak ślina, wydzielina pochwy i sperma, zawierają duże ilości bakterii. Kontakt z płynami ustrojowymi zakażonej osoby może spowodować przeniesienie zakażenia na zdrową osobę. Zatem zarazić możemy się przez pocałunek oraz seks bez zabezpieczenia z przypadkową osobą. Istnieje duża grupa chorób przenoszonych drogą płciową. Mogą być one wywołane przez wirusy i bakterie. Należą do nich choćby HIV, rzeżączka, kiła. Każda z tych chorób może mieć poważny przebieg, prowadzić do wielu powikłań i być przyczyną np. niepłodności. Powikłanie takie dotyczy osób obu płci.
Istnieje również droga bakteryjnego zakażenia wewnątrzmacicznego oraz zakażenia w trakcie porodu. Ponieważ krew dziecka i matki mają styczność w związku z obecnością i funkcją łożyska, bakterie znajdujące się w ustroju kobiety mogą zostać przeniesione na płód. Zakażenia takie są niezwykle groźne dla nienarodzonego dziecka. Mogą być przyczyną wielu wad i zespołów chorobowych. Może także dochodzić do wewnątrzmacicznego obumarcia płodu. Do zakażenia może dochodzić również w czasie porodu. Jeżeli bakterie znajdują się w drogach rodnych kobiety, to dziecko w czasie porodu styka się z nimi i może aspirować je bezpośrednio do nosa, jamy ustnej, mogą one również wnikać przez spojówki do oczu noworodka.
Często słyszymy o tzw. zakażeniach wewnątrzszpitalnych bakteriami lub po przetoczeniu preparatów krwi. Obecnie ryzyko takich zagrożeń jest minimalne. Wiąże się to z dokładnym badaniem i oczyszczaniem wszelkich preparatów krwiopochodnych oraz z używaniem w lecznictwie szpitalnym sprzętu jednorazowego. Jednak czasami dochodzi do zakażenia mimo utrzymywania sterylności i staranności. Ma to związek z tym, że niektóre bakterie „kamuflują się” i w pewnych okresach są niewykrywalne przez stosowane metody detekcji. Jeżeli wówczas zakażona osoba odda krew, zakażenie może zostać niewykryte, a rozwinie się dopiero po przetoczeniu preparatu do biorcy. W podobny sposób można zarazić się bakteriami w trakcie przeszczepu narządu.
Chociaż bakterie mają złą sławę, są również dobre bakterie, które warunkują prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Najwięcej takich bakterii żyje w jelicie grubym, a najważniejsze gatunki to Lactobacillus, Bifidobacterium oraz Saccharomyces boulardii. Wchodzą one w skład probiotyków i spełniają wiele funkcji ochronnych, zapobiegają też niektórym chorobom.
