Zespół Cotarda – przyczyny i objawy. Na czym polega ta psychoza wieku starczego?

Zespół Cotarda zaliczany jest do psychoz wieku starczego. Chory uważa się za osobę zmarłą. Wydaje mu się, że jego ciało przechodzi już procesy gnilne i ulega rozpadowi. Schorzenie określane jest czasem jako urojenie śmierci.

Zespół Cotarda należy do bardzo rzadkich chorób występujących głównie u osób starszych z pierwszymi objawami otępiennymi. Chorobę tę określa się jako urojenia nihilistyczne. Objawy zespołu Cotarda dotyczą urojeń psychicznych. Chory jest przekonany o tym, że nie żyje i znajduje się na świecie wyłącznie przez nieporozumienie, a jego ciało zaczyna gnić. Cierpiący na to schorzenie mają tendencję do wyrzekania się własnej osoby – urojenia negacyjne. Przypadków zespołu Cotarda jest jednak niewiele.

Przyczyny zespołu Cotarda

Nazwa choroby pochodzi od nazwiska naukowca Julesa Cotarda – francuskiego neurologa – żyjącego w XIX w., który po raz pierwszy na łamach literatury naukowej opisał to zjawisko. Dokładne przyczyny zespołu Cotarda nie są do końca poznane. Uważa się jednak, że może on być następstwem schizofrenii lub ciężkiej postaci depresji, podczas których dochodzi do wielu nieudanych prób samobójczych. Często chory wmawia sobie, że udało mu się odebrać sobie życie, jednakże jego ciało nie może przejść „na drugą stronę”. Winą obarcza się wady anatomiczne lub mechaniczne albo neurodegeneracyjne uszkodzenia tkanki mózgowej. Główny nacisk kładzie się na struktury znajdujące się w układzie limbicznym, odpowiedzialnym m.in. za stany emocjonalne człowieka. Ośrodek ten łączy się za pomocą dróg i zawiłych szlaków neuronalnych z ośrodkiem rozpoznawania twarzy. Inna teoria mówi o uszkodzeniu jąder podstawnych (atrofii), które odpowiedzialne są za chociażby procesy pamięci oraz zachowania pod wpływem emocji. Istnieje również hipoteza, jakoby zespół Cotarda był konsekwencją poważnego zatrucia i zaburzenia metabolizmu.

Objawy zespołu Cotarda

Czytając o przypadkach ludzi cierpiących na zespół Cotarda, na myśli przychodzą filmy o zombie. I faktycznie, objawy mogą przywodzić na myśl wymyślone postaci z kultowych horrorów. Osoby z zespołem Cotarda są przekonane o tym, że nie żyją. Choremu brakuje tożsamości. Nie bez znaczenie pozostaje obniżony próg czucia bólu oraz zaburzona percepcja. W związku z tym chory jest przekonany, że nie czuje bicia własnego serca i nie ma w sobie narządów. Jego ruchy zaczynają przypominać ruchy „żywych trupów”, stąd też inne określenie na tę chorobę – zespół chodzącego trupa. Co więcej, chory odczuwa silną więź z umarłymi i nierzadko twierdzi, że utrzymuje z nimi stałe kontakty. Często przebywa na cmentarzu, twierdząc, że jest on jego właściwym domem. Niski próg bólu może doprowadzić do ataków samookaleczających. Aby udowodnić swoją tezę, chory może również targnąć się na własne życie. Chorzy nie wykazują zainteresowania rzeczami doczesnymi. Zaniedbują higienę i odżywianie się. Z powodu głodu i ogólnego wycieńczenia dochodzi do rozwoju halucynacji i pogłębienia się urojeń. Halucynacje mogą mieć charakter zarówno słuchowy, jak i wzrokowy. Ogarnięci chorobą mogą twierdzić, że słyszą głosy z zaświatów lub są stale odwiedzani przez umarłych. Typowy dla zespołu Cotarda jest nasilone poczucie winy, które wywołuje lęki i niepokój.

Leczenie zespołu Cotarda

Rozpoznanie zespołu Cotarda odbywa się u psychiatry lub psychologa na podstawie występowania bardzo specyficznych objawów. Mimo stosunkowo łatwej diagnozy, leczenie nie jest łatwe. Często łączy się farmakologię i psychoterapię. Istnieją również doniesienia o skuteczności stosowania elektrowstrząsów. W związku z tym, że choroba często towarzyszy depresji i istnieje duże ryzyko prób samobójczych, lekami pierwszego wyboru są zwykle środki przeciwdepresyjne. Pomocne mogą okazać się leki stabilizujące nastrój, a także przeciwpsychotyczne. Na ogół wprowadza się leczenie kilkoma środkami naraz wraz z psychoterapią. Warto jednak zaznaczyć, że psychoterapia jest procesem długotrwałym i wymaga od chorego systematyczności i cierpliwości. Stanowi to pewien problem u osób z zespołem Cotarda, którzy negują własną chorobę i często nie wyrażają chęci na podjęcie leczenia u psychiatry.