O czym powinnaś pomyśleć przed wizytą u ginekologa? Odpowiedz sobie na te pytania. Lista dr Karen Tang

„Dobrze, że pytasz. Wszystko, co chciałabyś wiedzieć o swoim zdrowiu ginekologicznym (ale nigdy ci nie powiedziano)” dr Karen Tang to przewodnik napisany przez kobietę dla kobiet, wszechstronne i niezbędne źródło wiedzy na temat zdrowia ginekologicznego, w tym zaburzeń miesiączkowania, dolegliwości bólowych w obrębie miednicy, menopauzy płodności, zdrowego życia seksualnego, schorzeń dróg rodnych i moczowych oraz ogólnego dobrostanu. Jeśli są pytania, których nie mogłaś, nie chciałaś lub wstydziłaś się zadać swojemu ginekologowi, zapewne w tej książce znajdziesz na nie odpowiedź. Hello Zdrowie objęło ten poradnik swoim matronatem medialnym.

Dziś publikujemy fragment książki „Dobrze, że pytasz”, poświęcony przygotowaniu do wizyty w gabinecie ginekologicznym. Dr Karen Tang pisze w nim: „Uwzględniłam tu kategorie, które na pierwszy rzut oka wydają się niezwiązane z ginekologicznym stanem zdrowia, takie jak objawy jelitowe i problemy ze zdrowiem psychicznym, ponieważ schorzenia ginekologiczne często wpływają na inne układy organizmu i mogą powodować dolegliwości o zasięgu dalszym niż macica”.

Samobadanie i komunikowanie się ze świadczeniodawcą zdrowotnym

Kiedy zmagasz się z problemami ginekologicznymi i próbujesz ubrać swoje przeżycia w słowa, możesz poczuć się przytłoczona. Można wiedzieć, że coś jest nie tak, ale mieć trudności z dokładnym wskazaniem konkretnych dolegliwości i zakomunikowaniem ich lekarzowi. Pierwszym wyzwaniem jest ustalenie, czy coś, co odczuwasz, rzeczywiście odbiega od normy. Jeśli masz trudne doświadczenia z okresami, odkąd tylko pamiętasz, możesz wcale nie wiedzieć, czy te objawy są typowymi skutkami okresu, czy może oznakami jakiegoś schorzenia. Niezliczone pacjentki cierpią przez lata, a nawet dekady, z powodu bardzo bolesnych okresów, silnych krwawień lub problemów jelitowych, ponieważ myślą, że te symptomy są czymś normalnym – często dlatego, że tak im wmawiało społeczeństwo lub świadczeniodawcy zdrowotni.

Pewne objawy mogą być zjawiskiem częstym, ale nie muszą być tolerowane, jeśli wpływają na twoją jakość życia. Zastanawiając się nad swoim stanem zdrowia, musisz sobie zadać najważniejsze pytanie: czy twoje przeżycia są dla ciebie przyczyną bólu i cierpienia? Czy uniemożliwiają ci chodzenie do pracy lub do szkoły, aktywności takie jak seks i ćwiczenia fizyczne albo czy w inny sposób determinują twój dobrostan emocjonalny lub fizyczny?

Badania laboratoryjne i obrazowe oraz zabiegi operacyjne dobrze służą potwierdzeniu diagnozy, niemniej jednak to twoja opowieść daje lekarzowi mapę drogową, umożliwiającą mu dotarcie do zrozumienia stanu twojego zdrowia. Dlatego przed spotkaniem się ze świadczeniodawcą postaraj się zidentyfikować i uporządkować swoje obawy, żebyś mogła z powodzeniem je przekazać. Prowadź dziennik odczuwanych objawów, a także cech poszczególnych okresów. Możesz w tym celu wykorzystać aplikacje do śledzenia okresów lub kalendarzowe programy do robienia notatek w telefonie albo dziennik papierowy.

Okresy są wskaźnikiem nie tylko zdrowia ginekologicznego, lecz także ogólnego stanu zdrowia i dobrostanu. Zidentyfikowanie wzorców cyklu menstruacyjnego oraz problemów takich jak silne krwawienie lub inne objawy związane z okresami mogą dostarczyć tobie oraz świadczeniodawcom nieodzownych informacji.

Jeśli odczuwasz ból, to spróbuj wskazać jego lokalizację, właściwości i bodźce, które go wywołują, bo to często pomaga określić przyczynę. Prowadź dziennik dolegliwości bólowych; jeśli czujesz ból, notuj jego siłę na skali od jednego do dziesięciu punktów (jeden punkt oznacza ból minimalny, a dziesięć – ból najsilniejszy z możliwych), zapisuj to, co tamtego dnia jadłaś i piłaś, czym się zajmowałaś, jakie były objawy współistniejące i w jakiej fazie cyklu miesiączkowego wtedy byłaś.

Możesz odpowiedzieć sobie na te pytania w ramach przygotowania do wizyty u lekarza albo ustalania punktu wyjścia, ułatwiającego ci zrozumienie sytuacji. Nie jest to wyczerpująca lista; umieściłam na niej objawy, które ginekolodzy napotykają najczęściej, ale jeśli odczuwasz coś, o czym tu nie wspomniałam, zanotuj to i omów ze swoim lekarzem. Uwzględniłam tu kategorie, które na pierwszy rzut oka wydają się niezwiązane z ginekologicznym stanem zdrowia, takie jak objawy jelitowe i problemy ze zdrowiem psychicznym, ponieważ schorzenia ginekologiczne często wpływają na inne układy organizmu i mogą powodować dolegliwości o zasięgu dalszym niż macica.

W wielu placówkach medycznych wizyty mogą trwać krótko, czasami tylko od piętnastu do dwudziestu minut. Po części decyduje o tym fakt, iż lekarzom nie starcza czasu na pełne zgłębienie złożonych problemów, wskutek czego wiele chorób tak długo pozostaje niezdiagnozowanych. Pomocne może okazać się zapytanie w trakcie zapisywania się na wizytę, ile czasu będziesz mogła spędzić z lekarzem. Ważne, żebyś pamiętała, że coroczne wizyty w celu skontrolowania twojego dobrostanu, uwzględniane bezpłatnie w ramach polisy ubezpieczenia zdrowotnego, są zazwyczaj bardzo krótkie. Ich główny cel to świadczenia prewencyjne, takie jak rozmazy Papanicolaou i badanie przesiewowe w kierunku raka piersi, więc niewiele więcej da się zrobić poza zajęciem się najbardziej podstawowymi problemami. Podczas umawiania terminu wizyty upewnij się, że rejestracja w twojej placówce została powiadomiona, iż szukasz przyczyny problemu albo potrzebujesz konsultacji chirurgicznej. Wtedy bowiem mogą zaoferować ci dłuższą wizytę.

Nawet jeśli wizyta będzie krótka, szybkie opisanie swoich dolegliwości, po wcześniejszym uporządkowaniu myśli, pomoże tobie i świadczeniodawcy jak najlepiej wykorzystać czas, jakim będziecie dysponować. Pacjentki ze skomplikowaną historią choroby lub mające wiele kwestii do omówienia mogą potrzebować dodatkowych wizyt, żeby uzyskać kompletną ocenę lub poradę lekarską. Jeśli tak jest w twoim przypadku, podczas pierwszej wizyty opowiedz lekarzowi o najbardziej palących obawach i przedstaw główne zagadnienie.

HISTORIA MIESIĄCZKOWANIA

• W jakim byłaś wieku, kiedy zaczęłaś miesiączkować?
• Kiedy wystąpił u ciebie ostatni okres? Chodzi o pierwszy dzień pełnoobjawowego krwawienia podczas ostatniego okresu.
• Jaka jest twoja długość cyklu? To liczba dni między pierwszym dniem okresu a pierwszym dniem następnego okresu.

» Czy długość cyklu w poszczególnych miesiącach jest u ciebie regularna, czy zmienna?

» Czy zdarzają się u ciebie cykle bez okresu? Jeśli tak, ile wyniosła najdłuższa przerwa między okresami?

• Jaki jest u ciebie czas trwania fazy miesiączkowej? Chodzi o liczbę dni krwawienia.
• Jak duży jest upływ krwi? Szacuje się go na podstawie liczby przesiąkniętych podpasek lub tamponów albo wymienionych w najgorszych dniach kubeczków menstruacyjnych.

» Jakiego typu środka higieny osobistej używasz – o wchłanialności normalnej, o wielkości super, ultra lub całonocnej?

» Czy wydalasz skrzepy krwi? Jak duże: czy wielkości małej monety, śliwki, czy też większe?

» Czy krew menstruacyjna przesiąka przez podpaskę lub tampon? Czy to wpływa na twoją zdolność do pracy lub ćwiczeń?

» Czy w trakcie okresów czujesz się osłabiona lub masz zawroty głowy? Czy rozpoznano u ciebie niedokrwistość (anemię) lub niedobór żelaza?

• Czy miewasz krwawienia pomiędzy okresami?
• Czy w trakcie okresu lub w tygodniu prowadzącym do okresu odczuwasz jakieś inne problemy? Mogą one obejmować ból, zmiany nastroju lub ogólnie stanu zdrowia psychicznego albo objawy ze strony jelit lub pęcherza.

BÓL

• Kiedy pojawił się ból? Czy wydarzył się jakiś incydent, który go wywołał? Czy odczuwasz ból od czasu, gdy rozpoczęło się miesiączkowanie, czy wydaje się, że ból zjawił się po urazie, zabiegu operacyjnym, ciąży lub porodzie?
• Jak często ból występuje? Jak długo trwa?
• Co wywołuje ból lub go nasila? To ważne, bo jeśli nasilają go bieganie, podnoszenie przedmiotów lub długotrwałe stanie, ale w ogóle nie zmienia się podczas okresów, to przyczyna może być raczej mięśniowa, a nie ginekologiczna.
• Jaki charakter ma ten ból? Czy jest ostry, przeszywający, rozdzierający, szarpiący, palący, tępy lub przejmujący?
• Czy ból wpływa na twoją jakość życia albo zakłóca zdolność do chodzenia do pracy lub do szkoły, wykonywania ćwiczeń fizycznych lub uprawiania seksu?
• Jakimi sposobami leczenia starałaś się uzyskać ulgę w bólu i czy pomogły? (Może to obejmować środki przeciwbólowe dostępne bez recepty, ciepłe okłady, odpoczynek, ćwiczenia rozciągające i zmiany w diecie).

OBJAWY ŻOŁĄDKOWO-JELITOWE

• Czy doświadczasz biegunki, zaparcia, bólu podczas wypróżniania się, wzdęcia, nudności, wymiotów, obecności krwi w stolcu albo zmian apetytu lub masy ciała?
• Czy zauważyłaś nasilanie się objawów żołądkowo-jelitowych pod wpływem pewnych czynników dietetycznych albo podczas okresu?

OBJAWY ZE STRONY UKŁADU MOCZOWO-PŁCIOWEGO

• Czy miewasz naglące lub częste parcie na mocz, ból podczas oddawania moczu, kłopoty z całkowitym opróżnieniem pęcherza lub wyciekanie moczu?
• Czy zauważyłaś, że objawy ze strony układu moczowego nasilają się pod wpływem pewnych czynników dietetycznych lub podczas okresów?
• Jeśli dochodzi u ciebie do wycieku moczu z pęcherza, czy zdarza się to wtedy, gdy na pęcherz oddziałuje ciśnienie (podczas kaszlu, ćwiczeń fizycznych, napinania mięśni brzucha), czy wtedy, gdy odczuwasz parcie na mocz? Czy mocz wycieka nieustannie?

OBJAWY ZE STRONY POCHWY I SROMU

• Czy masz podrażnienie skóry lub jakieś guzki, ranki lub inne zmiany w wyglądzie sromu? (Do badania sromu możesz użyć ręcznego lusterka).
• Czy odczuwasz jakiś ból podczas seksu lub dotykania sromu? Która część sromu lub pochwy wydaje się bolesna?
• Czy pochwa sprawia wrażenie suchej lub czy jej ściany wydają się podrażnione?
• Czy masz upławy? Jeśli tak, jak wygląda wydzielina i czy towarzyszy temu odór, świąd lub palenie?
• Czy depilujesz srom za pomocą wosku lub golisz? Czy stosujesz płyn do higieny intymnej dla kobiet, irygacje, wkładki higieniczne albo mydło lub płyn kosmetyczny z dodatkiem zapachowym lub barwnikami?

OBJAWY ZWIĄZANE Z NASTROJEM

• Czy odczuwasz objawy takie jak depresja, lęk, wahania nastroju, drażliwość lub gniew? Jeśli tak, to jak często i czy wpływają one na twoją jakość życia lub relacje z innymi?
• Czy te objawy nasilają się w tygodniu przed okresem lub w trakcie okresu?
• Czy kiedykolwiek miewałaś silne objawy związane z nastrojem, takie jak poczucie beznadziejności albo myśli o popełnieniu samobójstwa lub samookaleczaniu się?

ZDROWIE SEKSUALNE

• Czy niepokoją cię jakieś kwestie związane ze zdrowiem seksualnym, takie jak ból w trakcie seksu, niskie libido, trudności z osiągnięciem podniecenia, niewystarczające nawilżenie pochwy lub niemożność osiągnięcia orgazmu? Jeśli tak, to czy są dla ciebie uciążliwe lub wpływają na twoje relacje z innymi?
• Jeśli odczuwasz ból podczas seksu, kiedy on występuje? Czy odczuwasz ból pod wpływem podniecenia, w trakcie dotykania narządów płciowych, początkowej fazy penetracji, głębokiej penetracji lub orgazmu? Czy odczuwasz ból po seksie?
• Czy masz problemy podczas aktywności seksualnej z partnerem, podczas masturbacji, czy w obu sytuacjach?
• Czy potrzebujesz antykoncepcji, żeby zapobiegać ciąży? Czy próbowałaś przedtem jakiejś metody antykoncepcji, a jeśli tak, jakie miałaś w związku z nimi doświadczenia?

PŁODNOŚĆ

• Czy chcesz zajść w ciążę? Jeśli tak, to kiedy?
• Jeśli w ogóle nie chcesz zajść w ciążę, jakie środki antykoncepcyjne lub jaką metodę sterylizacji wzięłabyś pod uwagę?
• Jeśli obecnie starasz się zajść w ciążę, od jak dawna próbujesz? Czy próbowałaś stosować zestawy do przewidywania terminu owulacji lub metody rozpoznawania płodności, żeby ustalić najlepszy czas odbycia stosunku? Czy przechodziłaś leczenie z powodu niepłodności?
• Czy już przedtem byłaś w ciąży? Jeśli tak, to z jakim wynikiem? Czy przeszłaś poronienie lub przerwanie ciąży? Czy rodziłaś?

REFLEKSJE

• Jakie są twoje największe obawy i priorytety? Jeśli masz kilka problemów, czy możesz wskazać 1–2 zagadnienia, na których chciałabyś się skupić najpierw?
• Czego potrzebujesz ze strony świadczeniodawcy? (Te potrzeby mogą obejmować diagnozę, ustalenie opcji leczenia, edukację oraz informacje na temat schorzenia albo zapewnienie, że wszystko jest w porządku).
• Jakie masz osobiste cele związane ze zdrowiem?

W miarę lektury kolejnych rozdziałów, w których mowa będzie o różnych schorzeniach ginekologicznych, możesz zdać sobie sprawę, że masz klasyczne objawy endometriozy, zespołu policystycznych jajników (PCOS), przedmiesiączkowych zaburzeń dysforycznych (premenstrual dysphoric disorder, PMDD) lub innego schorzenia. Chociaż na podstawie opisu w książce nie można zdiagnozować choroby, rozpoznanie własnych odczuć może być dla ciebie ważnym punktem wyjścia.

„Dobrze, że pytasz” dr Karen Tang, tłumaczenie: Adam Tuz, Wydawnictwo Copernicus Center Press, premiera: 02.07.2025

O AUTORCE:

Karen Tang – lekarka i magisterka organizacji zdrowia publicznego, specjalizuje się w ginekologii i minimalnie inwazyjnej chirurgii ginekologicznej.

Ukończyła studia medyczne oraz magisterskie na Wydziale Zdrowia Publicznego na Uniwersytecie Columbia, szkoliła się w położnictwie i ginekologii w Harvard Medical School. Jako @Karen-TangMD prowadzi profile na Tik-Toku, Instagramie i YouTube, gdzie każdego miesiąca poprzez swoje filmy dociera do milionów widzów, edukując ich w sprawach związanych z okresami, dolegliwościami bólowymi w obrębie miednicy oraz prawami reprodukcyjnymi.

Informacje zawarte w tej książce nie zastąpią porad lekarza lub innego pracownika systemu ochrony zdrowia. W sprawach związanych ze zdrowiem należy konsultować się z pracownikiem systemu ochrony zdrowia, szczególnie w przypadku obecnych u danej osoby schorzeń oraz przed rozpoczęciem lub przerwaniem kuracji lekami bądź zmianą ich dawki. Wyłączna odpowiedzialność za decyzje w sprawach zdrowia spoczywa na poszczególnych czytelnikach. Autor ani wydawca nie biorą odpowiedzialności za jakiekolwiek efekty niepożądane, powstałe pod bezpośrednim lub pośrednim wpływem zawartych w niniejszej książce informacji.