Agorafobia – jak radzić sobie z lękiem przed przestrzenią? Kiedy konieczna jest terapia?

Agorafobia jest rodzajem poważnego zaburzenia lękowego. To lęk przed otwartą przestrzenią. Przyczyną agorafobii nie zawsze jest sama przestrzeń. Czasem bywa to nieświadomy lęk przed wydarzeniami, jakie w jej obrębie mogą zajść. Dla cierpiących na nią osób ogromną trudność stanowią samotne podróże lub udział w wydarzeniach masowych. Czasami wyzwaniem okazuje się przekroczenie progu domu. Jak sobie radzić?

Agorafobia w wielu przypadkach wymaga profesjonalnego leczenia. Zanim zapadnie decyzja, jak leczyć agorafobię, konieczne jest ustalenie przyczyny lęku. Spora część osób cierpiących na agorafobię zapada na nią w związku z konkretnymi, traumatycznymi przeżyciami. Ich przepracowanie, nazwanie emocji i uwolnienie się od traumy pozwalają pokonać agorafobię.

Co to jest agorafobia?

Agorafobia to szczególny przypadek zaburzenia lękowego. To zaburzenie nerwicowe związane z (uzasadnionym bądź nie) poczuciem zagrożenia płynącego z zewnątrz. Osoba cierpiąca na agorafobię w przestrzeni zewnętrznej (wobec tej domowej, prywatnej, oswojonej) widzi zagrożenie dla siebie i najbliższych. Konieczność konfrontacji, wejścia w tę obcą przestrzeń wiąże się z poczuciem bardzo dużego stresu, wywołuje paniczny lęk.

Agorafobii towarzyszą konkretne objawy psychosomatyczne. Osobie nieznającej chorego mogą sugerować chorobę układu krążenia lub układu oddechowego. W leczeniu agorafobii konieczne jest więc rozpoznanie samego problemu, jego przyczyny, w końcu zaś wdrożenie odpowiedniej terapii poznawczo-behawioralnej, w ramach której podejmuje się próby oswojenia pacjenta z otaczającą go rzeczywistością. Na agorafobię cierpi około 5 proc. ludzi.

Agorafobia – przyczyny

Przyczyny agorafobii rzadko kiedy są jednoznaczne i możliwe do natychmiastowego wskazania. Stąd też wynika trudność w leczeniu agorafobii. Zanim bowiem zostaną wprowadzone działania mające na celu wyleczenie zaburzenia, konieczne jest znalezienie przyczyny lęku.

Agorafobia może wiązać się z dzieciństwem. Traumatyczne doświadczenie z tamtego okresu może wpływać na lęki dorosłego człowieka. Problem polega na tym, że pacjenci często nie zdają sobie sprawy z tego, jak istotne są niektóre wydarzenia, które miały miejsce w dzieciństwie. O wielu nie pamiętają, ze znaczenia wielu nie zdają sobie sprawy.

Co szczególnie znaczące w tym kontekście – sytuacja z dzieciństwa, która wpłynęła na rozwój lęku, wcale nie musi mieć bezpośredniego związku z sytuacją fobiczną. Poszukiwanie źródła agorafobii jest więc przez to trudniejsze. W dużej mierze zadaniem terapii poznawczo-behawioralnej jest właśnie ustalenie owej przyczyny lęku przestrzennego.

Agorafobia może rozwinąć się również na gruncie bieżących doświadczeń. Przyczyn lęku można szukać w bliskiej przeszłości pacjenta. Chodzi przede wszystkim o negatywne wydarzenia, które miały miejsce poza domem, często z daleka od najbliższych osób. Szczególnie istotne są tutaj traumatyczne lub po prostu trudne doświadczenia, takie jak:

• utrata kogoś bliskiego,
• długa choroba bliskiej osoby,
• udział w katastrofie komunikacyjnej,
• udział w sytuacji zagrożenia życia.

Zarówno traumatyczne przeżycia z dzieciństwa, jak i niebezpieczne sytuacje, które stają się udziałem dorosłych, mogą budować w człowieku przekonanie, że jedynie dom jest bezpiecznym miejscem. Wszystkie inne przestrzenie są zaś groźne, niebezpieczne i może się w nich wydarzyć coś złego, zagrażającego życiu lub zdrowiu.

Agorafobia – objawy

Podstawowym objawem agorafobii jest niechęć do wyjścia z domu, która utrudnia podjęcie normalnych, codziennych czynności. Lęk antycypacyjny to panika związana z samą myślą o konieczności opuszczenia oswojonej przestrzeni. Otwarte tereny, miejsca publiczne – wszystko to wywołuje stres i ogromny lęk.

Tym psychicznym reakcjom towarzyszą objawy somatyczne, które pacjent nadinterpretuje. W efekcie przy kolejnych atakach lęku objawy somatyczne pojawiają się jako nawykowa reakcja organizmu i coraz trudniej nad nimi zapanować.

Do typowych objawów agorafobii należą:

• kołatanie serca,
• wzrost ciśnienia tętniczego,
• uderzenia gorąca lub zimna,
• suchość w ustach,
• ból w klatce piersiowej,
• zawroty głowy,
• poty i duszności,
• dławienie, ucisk w gardle,
• hiperwentylacja,
• nudności, biegunka,
• mrowienie kończyn,
• poczucie odrealnienia,
• lęk przed „utratą zmysłów”,
• lęk przed śmiercią.

Agorafobia – leczenie

Leczenie agorafobii możliwe jest dopiero w momencie postawienia jednoznacznej diagnozy. Jest to o tyle istotne, że część somatycznych objawów agorafobii może kierować uwagę w stronę innych schorzeń, przede wszystkim tych związanych w układem krążenia oraz układem oddechowym.

Agorafobia – jak sobie radzić?

By poradzić sobie z agorafobią, przede wszystkim należy poszukać profesjonalnej pomocy. Terapia poznawczo-behawioralna pozwala nie tylko poznać przyczynę lęku, lecz także ją oswoić. W ramach terapii bardzo często podejmowana jest tzw. desensytyzacja, czyli odwrażliwienie chorego na sytuację stresową.

Terapeuta w kolejnych etapach oswaja pacjenta z koniecznością wyjścia domu, samotnym spacerem, wydarzeniem z udziałem kilkunastu, potem kilkudziesięciu osób. W trakcie terapii oswaja się konieczność przebywania na otwartych przestrzeniach i w miejscach publicznych.

Nauka, jak pokonać agorafobię, bywa trudna i wymaga bardzo dużo samozaparcia. Walkę tę można jednak wygrać.