Astygmatyzm – co to jest? Test, objawy, przyczyny, leczenie

Astygmatyzm dotyczy aż 40 proc. ludzi na całym globie. Ta wada wzroku może znacznie utrudniać pracę w wielu profesjach lub nawet uniemożliwiać wykonywanie niektórych zawodów. Jeśli zaczyna tobie dokuczać widzenie „za mgłą”, należy sprawdzić, czy przypadkiem powodem nie jest właśnie astygmatyzm. Jakie są jego inne objawy i jak go leczyć?

Co to jest astygmatyzm?

Astygmatyzm to bardzo popularna wada wzroku, która zazwyczaj wymaga noszenia okularów lub soczewek kontaktowych. Najprościej rzecz ujmując – przy astygmatyzmie rogówka lub soczewka oka rozciągają się i ulegają deformacji. Wada, określana mianem „niezborności oka”, charakteryzuje się zatem zniekształconym polem widzenia. Warto jak najszybciej zwrócić uwagę na jej objawy, ponieważ nieleczony astygmatyzm, np. u dzieci, może skutkować różnymi powikłaniami, w tym zezem.

Przyczyny astygmatyzmu

Astygmatyzm spowodowany jest deformacją gałki ocznej. W większości przypadków wada dotyczy obu oczu, jednak jej natężenie w każdym z nich może być różne. Choroba jest zazwyczaj wrodzona, jednak może spowodować ją szereg innych czynników, takich jak: uraz oka, operacje czy stany zapalne, mówi się wówczas o astygmatyzmie wtórnym. Owa wada wzroku jest jedną z trzech najczęściej występujących na świecie, wraz z krótkowzrocznością i dalekowzrocznością. Równie często dotyka mężczyzn i kobiet.

Osoba z astygmatyzmem nieco inaczej postrzega rzeczywistość. Obraz jest nieostry, zamglony lub rozmyty, a kontury są niewyraźne. Można wyróżnić dwa rodzaje astygmatyzmu, które są związane bezpośrednio z przyczynami, które go wywołały.

1. Astygmatyzm rogówkowy – powstaje w wyniku nieprawidłowości w kształcie rogówki. Osoby z tym rodzajem choroby mogą być krótkowzroczne (astygmatyzm krótkowzroczny), mieć nadwzroczność (astygmatyzm nadwzroczny) lub obie wady (astygmatyzm mieszany).
2. Astygmatyzm soczewki – to astygmatyzm powstały na skutek nieprawidłowego kształtu soczewki, wrodzonej wady soczewki lub w następstwie zaćmy.

Astygmatyzm – test

Poniżej podajemy najważniejsze informacje o testach na astygmatyzm.

Internetowy test na astygmatyzm

Każda osoba, która podejrzewa u siebie astygmatyzm, może wykonać prosty, internetowy test. Istnienie wady wzroku musi być jednak potwierdzone przez okulistę. Do wykonania testu potrzebne jest tzw. lustro astygmatyczne. Jest to rysunek składający się z prostych linii, ustawionych pod różnym kątem, wychodzących z jednego punktu.

Test na astygmatyzm jest bardzo prosty i pozwala wstępnie zweryfikować wadę wzroku. Wystarczy:

• popatrzeć na obrazek w odległości około 35 cm od ekranu,
• zakryć lewe oko i sprawdzić, czy linie poziome i pionowe są tak samo wyraźne,
• powtórzyć tę samą czynność przy prawym oku i sprawdzić, jak teraz wyglądają linie poziome i pionowe.

Jeśli widziane linie są tak samo ciemne, grube i wyraźne, nie trzeba się niepokoić. Jeśli jednak linie pionowe wydają się grubsze od poziomych lub na odwrót, bądź też wydają się pofalowane a odległości pomiędzy nimi różne, może to sugerować występowanie astygmatyzmu.  Należy wówczas zgłosić się do okulisty.

Testy na astygmatyzm u okulisty

Najbardziej wiarygodny test na astygmatyzm można wykonać właśnie u okulisty. Narzędziem wykorzystywanym w rozpoznawaniu tej wady był początkowo kreatoskop – krążek z białymi oraz czarnymi, naprzemiennymi kręgami. Badanie polegało na obserwacji odbicia krążka na rogówce.

W dzisiejszej medycynie oś oraz niezborność oka mierzona jest oftalmometrem Javala. Urządzenie to służy do mierzenia promienia krzywizny rogówki. Uzyskane wartości mają za zadanie wykluczyć lub potwierdzić astygmatyzm.

Najbardziej skutecznym testem na astygmatyzm jest badanie za pomocą wideokartografii komputerowej. Wykorzystywany jest do niego wcześniej wspomniany kreatoskop. Jego obraz rzucony na rogówkę jest rejestrowany przez kamerę, przesyłany do komputera i odpowiednio analizowany przez lekarza. Wynikiem badania jest mapa rogówki, zawierająca jej powierzchnię, przekrój powierzchni oraz wartości krzywizn. Badanie to wykonuje się zawsze przed laserową korekcją wady.

Na co dzień lekarze wykorzystują też autorefraktometr, który jest wyposażony w kreatograf – to automatyczne badanie refrakcji oka. Jest nieinwazyjne, bezbolesne i polega na obserwacji oka przez wyżej wymienione przyrządy. Badanie to jest potocznie nazywane komputerowym badaniem wzroku. Mierzy ostrość widzenia i niezborność rogówki. Aby je wykonać, niezbędne jest wyeliminowanie akomodacji oka, czyli zmuszenie źrenicy do niepowiększania i niezmniejszania się w czasie patrzenia na przedmioty z różnych odległości. Zniesienie akomodacji oka opiera się na podaniu kropli z atropiną, które ją zatrzymują. Efektem tego jest mocno rozmazane widzenie. Do lekarza należy udać się wówczas z osobą towarzyszącą, ponieważ prowadzenie samochodu jest niemożliwe po badaniu z użyciem tego składnika.

Astygmatyzm – objawy

Objawy astygmatyzmu mogą mieć różne nasilenie, ale wśród nich, najczęściej występują:

• zamglone widzenie (tego, co blisko i co dalej),
• częste bóle głowy (w okolicach czoła),
• mruganie w celu poprawy widzenia,
• tarcie oczu, które mogą łzawić lub piec,
• problemy z wyczuwaniem przestrzeni,
• przekrzywianie głowy,
• widzenie gwiazd jako plamek.

Do tego:

• pionowe lub poziome linie wydają są bardziej wyraźne,
• wysiłek wzrokowy skutkuje zmęczeniem,
• może pojawiać się podwójny obraz.

Przedmioty obserwowane przez osobę z astygmatyzmem oka mogą wydawać się zamglone, a ich krawędzie rozmazane. Osoby zmagające się z astygmatyzmem mogą widzieć linie proste jako krzywe lub częściowo zakrzywiające się. Kontury widzianych obiektów są nieostre.

Zaburzenie widzenia jest utrudnieniem w codziennym życiu. Brak korekcji tej wady może doprowadzić do pojawienia się nie tylko bólów głowy, ale i dużego zmęczenia podczas pracy przy komputerze. Osoby z astygmatyzmem mają trudności z prowadzeniem samochodu po zmroku – nadjeżdżające światła nie są widziane przez nich punktowo, są bardzo rozlane i przez to bardziej oślepiające. Z tego powodu podróż samochodem po zmroku może być męcząca i niebezpieczna.

Osoby z astygmatyzmem mogą przejawiać również niechęć do takich codziennych aktywności jak czytanie czy nauka. Powikłaniem nieleczonego astygmatyzmu jest często zapalenie spojówek lub brzegów powiek. Zaobserwowanie powyższych objawów powinno więc skłonić do wizyty u okulisty. Można ją poprzedzić wykonaniem wcześniej wspomnianego testu w internecie.

Leczenie astygmatyzmu

Astygmatyzm można leczyć na różne sposoby. Zależy to głównie od stopnia zaawansowania choroby oraz jej przyczyn. Podczas konsultacji lekarz mierzy krzywiznę rogówki i przeprowadza pomiar refrakcji. Konieczne jest także zbadanie ciśnienia śródgałkowego w oku.

Astygmatyzm a okulary

U osób, które mają astygmatyzm, okulary są jedną z najpopularniejszych i najtańszych metod pozwalających na jego korekcję. Należy jednak pamiętać, że powinny być one wyposażone w specjalne szkła cylindryczne. Ich działanie polega na tym, że odwzorowują kształt rogówki, załamując światło w płaszczyźnie pionowej i poziomej w odmienny sposób.

Zazwyczaj lekarze zalecają korzystanie ze szkieł słabszych, a dopiero później z mocniejszych – wynika to z tego, że ciężko jest się do takich okularów przyzwyczaić. W przypadku, gdy wada jest niewielka, zazwyczaj nie ma potrzeby noszenia okularów przez cały czas, ale tylko podczas czytania, jazdy samochodem czy też przy komputerze.

Soczewki na astygmatyzm

Czy trzeba nosić okulary przy astygmatyzmie? Jak się okazuje, niekoniecznie. Aby poprawić widzenie, stosuje się także soczewki kontaktowe toryczne z cylindrem (miękkie i twarde). Wyróżniają się one kształtem, przypominają bowiem przeciętego na pół obwarzanka. Ich dolna strefa jest grubsza, dzięki czemu zahamowana zostaje ich rotacja w oku. Soczewki na astygmatyzm umożliwiają duże pole widzenia, polecane są także przy uprawianiu różnych aktywności sportowych. To doskonała alternatywa dla osób, które nie chcą nosić okularów.

W przypadku bardziej zaawansowanej wady lub gdy rogówka jest znacznie zniekształcona, zalecane soczewki na astygmatyzm to soczewki twarde. Dobrze dobrane szkła kontaktowe powodują, że astygmatyzm nie powinien przeszkadzać w codziennym funkcjonowaniu. Aby dobrać odpowiedni rodzaj soczewek, należy jednak wcześniej porozmawiać z lekarzem.

Operacja na astygmatyzm

Jeśli chodzi o astygmatyzm, leczenie operacyjne może całkowicie przywrócić właściwą ostrość wzroku i co za tym idzie – powrót do normalnego trybu życia.  Do metod operacyjnych zalicza się m.in:

• zabieg laserowy PRK – prowadzi do odpowiedniego wyprofilowania rogówki, która – w efekcie – odpowiednio ogniskuje obraz na siatkówkę,
• zabieg laserowy LASIK – jest to jedna z najnowocześniejszych metod, która umożliwia odzyskanie pełnej ostrości widzenia.

Laserowa operacja astygmatyzmu umożliwia korekcję wady nawet przy wartości -6.0 dioptrii. Odpowiednia metoda dobierana jest m.in. na podstawie topografii i grubości rogówki. Decydując się na zabieg laserowej korekcji astygmatyzmu, należy liczyć się z kosztami rzędu około 2 tys. zł. Niestety metoda nie jest refundowana przez NFZ. Co ciekawe, astygmatyzm można wyleczyć także podczas operacji zaćmy – w miejscu starej soczewki wstawia się wówczas nową soczewkę toryczną.

Astygmatyzm u dzieci

Astygmatyzm u dzieci można podejrzewać, gdy mają one problemy z odróżnieniem niektórych liter, na przykład „o” i „d”. Stanowi on u nich zwykle wadę wrodzoną. U niektórych dzieci rozwija się już w momencie narodzin lub we wczesnym okresie dziecięcym i już wtedy powinien być leczony. Nie wiadomo do końca, czy do jego pojawienia przyczynia się mutacja któregoś z genów. Skłonności do astygmatyzmu są jednak rodzinne i odnotowuje się je nieraz nawet u kilku pokoleń.

U dzieci astygmatyzm objawia się rozdrażnieniem, wrażliwością na światło i ciągłym pocieraniem oczu. U najmłodszych można również zaobserwować zainteresowanie przedmiotami stojącym bardzo blisko lub bardzo daleko. W późniejszym czasie astygmatyzm może skutkować problemami z koncentracją i czytaniem, co z kolei skutkuje gorszymi ocenami w szkole. Nieleczony astygmatyzm u dziecka może spowodować nawet utratę wzroku.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4004377/
2. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10884927/
3. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17177660/
4. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24635572/