Co to jest hiperprolaktynemia i skąd się bierze? Objawy wzrostu stężenia hormonu oraz leczenie

Hiperprolaktynemia to stan, w którym z różnych przyczyn dochodzi do zwiększenia poziomu prolaktyny w surowicy krwi. Pewne sytuacje, między innymi ciąża, powodują fizjologiczny wzrost tego hormonu, jednak zdarza się, że hiperprolaktynemia wywołana jest przez choroby lub substancje przyjmowane przez pacjenta.

Objawy hiperprolaktynemii to głównie zaburzenia miesiączkowania u kobiet, a także mlekotok i powiększenie piersi u obu płci. Leczenie hiperprolaktynemii podejmuje się w przypadku wystąpienia niepłodności oraz dolegliwości u pacjenta. Stan ten nie zagraża życiu człowieka.

Hiperprolaktynemia – co to jest?

Hiperprolaktynemia to schorzenie spotykane coraz częściej zarówno wśród kobiet, jak i mężczyzn. Oznacza wzrost poziomu prolaktyny powyżej górnej granicy normy. Przyjmuje się, że stężenie tego hormonu powinno być nie większe niż 20–25 ng/ml.

Prolaktyna to hormon produkowany przez przysadkę. Wywołuje laktację i wzrost gruczołów piersiowych u kobiet, hamuje owulację oraz miesiączkowanie. Podwyższenie stężenia prolaktyny występuje fizjologicznie w trakcie ciąży, po stosunku seksualnym, podczas laktacji, w czasie snu i po wysiłku, a także podczas stresu (także tego związanego z pobraniem krwi).

W diagnostyce hiperprolaktynemii oprócz samego badania stężenia hormonu we krwi wykorzystuje się także ocenę laboratoryjną parametrów wątrobowych, nerek oraz tarczycy. Dodatkowo wykonuje się test z metyloklopramidem, który pomaga różnicować przyczyny (występowanie gruczolaka, hiperprolaktynemii czynnościowej). W przypadku podejrzenia zmiany przysadki może być konieczne wykonanie badania obrazowego.

Hiperprolaktynemia a ciąża

W przypadku stwierdzenia hiperprolaktynemii w pierwszej kolejności należy wykluczyć ewentualną ciążę. Nadmiar tego hormonu w wieku rozrodczym może wywoływać również problemy z poczęciem potomstwa. Zdarza się, że w takim przypadku po zastosowaniu leczenia przejściowa niepłodność mija.

Przyczyny hiperprolaktynemii

Nie zawsze możliwe jest uchwycenie przyczyny hiperprolaktynemii, mimo szerokiej dostępności laboratoryjnych badań diagnostycznych. Warto wspomnieć o hiperprolaktynemii czynnościowej, która w swoim podłożu nie ma zmian organicznych i może być wywoływana między innymi przez przewlekły stres.

Hiperprolaktynemia o poznanej przyczynie może być spowodowana przez:

• zaburzenia endokrynologiczne: niedoczynność tarczycy, akromegalię, cukrzycę, chorobę Addisona, zespół Sheeana, zespół policystycznych jajników,
• gruczolaki przysadki,
• zmiany w centralnym układzie nerwowym,
• uszkodzenie przysadki,
• leki – hiperprolaktynemia polekowa może być wywołana przez wiele substancji, do których należą substancje antypsychotyczne, hormony płciowe, niektóre preparaty stosowane w chorobie wrzodowej, w nadciśnieniu tętniczym, opiaty, środki przeciwwymiotne,
• przewlekłą niewydolność nerek,
• niewydolność wątroby,
• zmiany w obrębie klatki piersiowej.

Objawy hiperprolaktynemii

Nasilenie objawów hiperprolaktynemii zależy od jej stężenia we krwi. Do najważniejszych dolegliwości należą:

• zaburzenia miesiączkowania (rzadkie lub częste krwawienia miesięczne, wtórny brak miesiączki),
• mlekotok – wyciek wydzieliny z brodawek sutkowych,
• obniżenie libido,
• niepłodność,
• osteoporoza,
• nasilenie zmian trądzikowych,
• łagodne zmiany nowotworowe piesi,
• bóle piersi.

Objawy hiperptolaktynemii u mężczyzn obejmują również mlekotok, osłabienie libido, może wystąpić impotencja oraz ginekomastia, czyli powiększenie gruczołów piersiowych.

Hiperprolaktynemia – leczenie

Hiperprolaktynemia, która nie wywołuje objawów klinicznych, nie wymaga leczenia. W przypadku, gdy podejrzewa się, że przyczyna zaburzeń tkwi w przyjmowanych lekach, zaleca się odstawić lub zmienić w miarę możliwości preparat na inny.

Leki na hiperprolaktynemię stosowane w przypadku wystąpienia objawów, mające za zadanie zmniejszyć jej poziom, to agoniści dopaminy – niestety nie są chętnie stosowane z powodu skutków ubocznych. Kiedy zaburzenie trwa długo i powoduje hipogonadyzm, może być konieczne włączenie preparatów estrogenowo-progesteronowych.

Leczenie hiperprolaktynemii czynnościowej jest obecnie dyskusyjne, zaleca się je w przypadku pojawienia się dokuczliwych dla pacjenta objawów.

Dieta w hiperprolaktynemii

Każde rozregulowanie hormonalne może powodować problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała. Dieta przy hiperprolaktynemii powinna być dobrze zbilansowana, należy unikać produktów wysokoprzetworzonych, używek w postaci kawy. Należy kontrolować poziom glukozy we krwi, ponieważ zdarza się, że zaburzenie to występuje łącznie z insulinoopornością, która może być przyczyną powstania otyłości.