Hormony tropowe- rodzaje, działanie i ich funkcje w organizmie

Hormony tropowe przysadki mózgowej to związki chemiczne wydzielane przez gruczoł dokrewny zlokalizowany w centralnej części głowy. Ich uwalnianie kontroluje podwzgórze, czyli struktura zaliczana do międzymózgowia. Hormony tropowe to: hormon wzrostu i prolaktyna działające na tkanki obwodowe, TSH wpływające na tarczycę, ACTH oddziałujące na korę nadnerczy, gonadotropiny FSH i LH oraz lipotropina stymulująca spalanie tłuszczu.

Czym są hormony tropowe?

Hormony tropowe to substancje wytwarzane przez przedni płat przysadki mózgowej. Zalicza się do nich:

• hormon tyreotropowy (TSH),
• hormon luteinizujący (LH),
• hormon folikulotropowy (FSH),
• hormon adrenokortykotropowy (ACTH),
• lipotropinę (LPH),
• prolaktynę (PRL)
• somatotropinę (GH).

Przysadka mózgowa jest niewielkim gruczołem dokrewnym leżącym u podstawy mózgu, w tzw. siodle tureckim. Waży jedynie 0,5 grama i ma trzy płaty: przedni, pośredni i tylny. Pod względem histologicznym dzieli się natomiast na część gruczołową i nerwową. Hormony tropowe stymulują aktywność podległych przysadce gruczołów dokrewnych, a więc odpowiadają za regulację wydzielania innych hormonów. Pracę przysadki mózgowej kontroluje z kolei podwzgórze wydzielając hormony zwane liberynami, które pobudzają przysadkę do uwalniania hormonów.

Hormon tropowe – hormon tyreotropowy (TSH)

Hormon tyreotropowy, nazywany tyreotropiną, to glikoproteina wydzielana przez tyreotropy występujące w gruczołowej części przysadki. W niewielkich ilościach produkowana jest także przez monocyty (komórki układu immunologicznego). TSH odpowiada za: regulowanie czynności tarczycy, w tym za wzrost produkcji i wydzielania hormonów tarczycy: trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4), a także tyreoglobuliny będącej białkiem hormonalnym. Ponadto tyreotropina nasila uwalnianie interleukiny 2 w układzie immunologicznym.

Wydzielanie TSH pobudza tyreoliberyna (TRH), a hamuje somatostatyna i dopamina. Pomiędzy podwzórzem, przysadką i tarczycą występuje sprzężenie zwrotne. TSH stymuluje tarczycę do produkcji hormonów, a gdy trójjodotyronina i tyroksyna występują już w zbyt dużej ilości,  hamują biosyntezę TSH.

Gonadotropiny – hormon folikulotropowy (FSH) i luteinizujący (LH)

Do hormonów tropowych należą dwie gonadotropiny: FSH określany jako hormon dojrzewania pęcherzyków oraz LH, inaczej lutropina. Są to hormony glikoproteinowe, które u kobiet kontrolują pracę jajników, a ich stężenie zależne jest od fazy cyklu miesiączkowego. U mężczyzn FSH i LH odpowiadają za pracę jąder. Działanie gonadotropin jest następujące:

• w jajniku FSH odpowiada za pobudzanie pęcherzyków jajnikowych do produkcji estrogenów;
• w jajniku LH oddziałuje na komórki tekalne, które zaczynają produkować androstendion i testosteronu; w okresie okołoowulacyjnym LH prowadzi do owulacji i przemiany pozostałości pęcherzyka jajnikowego w ciałko żółte, które wzmaga produkcję testosteronu;
• w jądrze FSH wpływa na komórki Sertolego i odpowiada za wysokie miejscowe stężenie testosteronu;
• w jądrze LH dociera do komórek Leydiga, gdzie stymuluje biosyntezę testosteronu i pozostałych androgenów jądrowych.

Hormon tropowe – hormon adrenokortykotropowy  (ACTH)

Hormon adrenokortykotropowy, czyli kortykotropina, powstaje z proopiomelanokrtyny (POMC) i pobudza aktywność kory nadnerczy do wydzielania przez nią kortyzolu, aldosteronu i androgenów. ACTH bierze udział w regulacji rytmu dobowego; najwyższe stężenie hormonu obserwuje się nad ranem, a najniższe w nocy. Na wzrost stężenia kortykotropiny mają wpływ sytuacje stresowe, infekcje czy urazy. Niskie stężenie ACTH występuje u osób z niedoczynnością kory nadnerczy, zespołem Cushinga i chorobą Addisona.

Hormony tropowe – lipotropina (LPH), prolaktyna (PRL) i somatotropina (GH)

Lipotropina to hormon polipeptydowy, który pobudza metabolizm tłuszczów: przyspiesza hydrolizę glicerydów i powoduje wzrost stężenia wolnych kwasów tłuszczowych we krwi. Somatotropina, określana jako hormon wzrostu, stymuluje wzrost tkanek, narządów i ciała. Stopień jej wydzielania zmienia się w ciągu życia. Wysokie stężenie GH obserwuje się w wieku dziecięcym, a maksymalny poziom hormonu pojawia się w okresie dojrzewania. Prolaktyna to białko, które pobudza wydzielanie mleka w czasie laktacji. W układzie odpornościowym PRL pełni funkcję immunostymulatora.

Bibliografia:

1. Abraham Peters, Atlas anatomiczny, Świat Książki, 2006
2. Stanisław Konturek, Fizjologia człowieka, Edra Urban&Partner, 2012
3. Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007