Wymioty – przyczyny i leczenie. Co oznaczają wymioty żółcią?

Wymioty to dolegliwość, które występują powszechnie. Jednak czasem ciężko rozpoznać, jakie są ich przyczyny. Na jakie choroby mogą wskazywać i jak leczyć wymioty?

Jak dochodzi do pojawienia się wymiotów?

Wymioty są wywoływane przez antyperystaltyczne skurcze żołądka, które zazwyczaj poprzedzają nudności. Silne skurcze mięśni brzucha, przepony i klatki piersiowej powodują wzrost ciśnienia w żołądku, które przekracza o 100–200 mm Hg ciśnienie w przełyku i jamie ustnej. W związku z różnicą ciśnień i rozluźnieniem zwieraczy przełyku dochodzi do wyrzucenia treści pokarmowej przez jamę ustną. U osób przytomnych, bez chorób układu nerwowego, wymiociny nie przedostają się do dróg oddechowych – na skutek wstrzymania oddechu dochodzi do zamknięcia głośni. Problem ten może wystąpić przy ciężkich wymiotach oraz u dziecka.

Za wywołanie wymiotów odpowiada tzw. ośrodek wymiotny. To ośrodek układu nerwowego zlokalizowany w rdzeniu przedłużonym. Odbiera sygnały ze strefy chemoreceptorowej w dnie IV komory mózgu oraz z wielu receptorów zlokalizowanych w różnych narządach ciała, m.in.:

• narządów jamy brzusznej i otrzewnej – wymioty występują w chorobach przewodu pokarmowego, zatruciach, zapaleniu otrzewnej i dróg moczowych;
• śluzówki gardła – można wywołać wymioty podrażniając tylną ścianę gardła;
• serca, opłucnej i płuc – w związku z tym wymioty mogą być pierwszym objawem zawału;
• ucha wewnętrznego – błędnika, który jest odpowiedzialny za utrzymanie równowagi i wywołuje wymioty w przypadku choroby lokomocyjnej;
• węchomózgowia – dlatego wymioty mogą być wywołane przez nieprzyjemny zapach;
• ośrodków asocjacyjnych kory mózgowej – w związku z tym wymioty mogą być wywołane przez sytuacje i zdarzenia budzące obrzydzenie.

Przyczyny wymiotów

Wymioty mogą być spowodowane nadużyciem alkoholu. Mogą też wystąpić wymioty po jedzeniu, gdy zjemy coś nieświeżego. Są także reakcją organizmu na stres. Wymiotowanie samo w sobie nie jest chorobą, lecz objawem określonych dolegliwości i schorzeń. Najczęściej ich przyczynami są:

• zatrucie toksynami i lekami – chodzi przede wszystkim o alkohol oraz leki stosowane w chemioterapii, leczeniu cukrzycy typu 2., antybiotyki, leki nasercowe, niesteroidowe leki przeciwzapalne, hormonalne środki antykoncepcyjne;

• zatrucie pokarmowe – na skutek zjedzenia nieświeżych pokarmów;

• choroby infekcyjne – wywołane przez wirusy, bakterie lub pierwotniaki powodujące ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy;

• stany zapalne narządów jamy brzusznej – żołądka, dwunastnicy, wątroby, trzustki, dróg żółciowych, pęcherzyka żółciowego, wyrostka robaczkowego, jelit i nerek – w tych przypadkach często występuje silny ból brzucha i wymioty, którym towarzyszą mdłości, a czasem gorączka. Ostre stany zapalne wymagają zazwyczaj natychmiastowej interwencji chirurgicznej;

• ostry brzuch – groźny zespół objawów wywołanych przez stan zapalny, np. wyrostka robaczkowego, pęcherzyka żółciowego, żołądka, dwunastnicy, trzustki, przydatków lub zawału krezki, w których doszło do przeniesienia stanu zapalnego na otrzewną;

• choroby błędnika – typowe w tym przypadku są wymioty bez nudności, którym towarzyszą zawroty głowy;

• choroby serca i płuc – np. niedawno przebyty zawał serca, płatowe zapalenie płuc, towarzyszą im bóle w klatce piersiowej;

• choroby układu wewnątrzwydzielniczego – jak nadczynność tarczycy czy zbyt duże stężenie wapnia we krwi;
• kolki – żółciowej i nerkowej.

Wymioty w ciąży

Wymioty często występują w pierwszym trymestrze ciąży. Wywołują sygnały pochodzące ze strefy chemoreceptorowej, podobnie jak w przypadku silnego zatrucia toksynami, lekami lub alkoholem oraz w przewlekłych chorobach wątroby i nerek.

Co ciekawe, wymioty występują w okresie organogenezy płodu, kiedy przedostanie się jakiejkolwiek substancji toksycznej powoduje ciężkie wady rozwojowe. W tym przypadku wymioty spełniają funkcję ochronną.

Ostre i częste wymiotowanie, wymioty żółcią

Silne wymioty są bardzo niebezpieczne, bo mogą prowadzić do odwodnienia. Ponadto konsultacja lekarska jest potrzebna, gdy pojawia się częste wymiotowanie – trwające ponad 7 dni albo takie, które pojawia się bez przyczyny. Niepokojące są też inne, towarzyszące im dolegliwości, takie jak: ostry ból brzucha, biegunka, gorączka, bóle i zawroty głowy.

Konsultacji lekarskiej wymagają także wymiotowanie krwią oraz wymioty żółcią, gdyż ich przyczyną może być wiele groźnych chorób. Wymioty u dziecka, zwłaszcza gdy towarzyszy im gorączka i są silne, również są wskazaniem do wizyty u lekarza.

Leczenie wymiotów

Ważne jest aby rozpoznać przyczynę wymiotów i wdrożyć postępowanie lecznicze, właściwe dla schorzenia. Co zastosować na wymioty, jeśli są spowodowane zatruciem pokarmowym? Zarówno u osób dorosłych, jak i u dziecka należy zadbać o uzupełnienie wody i elektrolitów w organizmie, stosując płyny wieloelektrolitowe. Po wymiotach błony śluzowe w układzie pokarmowym są podrażnione, dlatego najlepsza jest dieta półpłynna.

Jeśli pojawiają się częste wymioty, lekarz może przepisać leki przeciwwymiotne, do których zaliczamy m.in. leki przeciwhistaminowe czy antagonistów receptorów serotoninowych.