się ten artykuł?
Diastema to rodzaj nieprawidłowości w uzębieniu, która dotyka od 1,6 do 24,5 proc. dorosłych. Skąd tak duże rozbieżności w danych? Wynikają one z kryterium wielkości diastemy, czyli przerwy pomiędzy górnymi jedynkami, która według niektórych źródeł musi wynosić minimum dwa milimetry, a w innych przypadkach znacznie więcej. Jakie są przyczyny powstawania diastemy? Ile rodzajów nieprawidłowości wyróżniamy? Czy da się ją leczyć?
Co to jest diastema?
Diastema to nieprawidłowość zębowa, która polega na powstaniu szpary pomiędzy centralnymi zębami siecznymi w łuku górnym, czyli pomiędzy górnymi jedynkami. Jeżeli przerwa jest niewielka – przyjmuje się, że wynosi do dwóch milimetrów – stanowi w zasadzie wyłącznie defekt estetyczny, z którego coraz więcej osób czyni sobie znak rozpoznawczy. Jeśli jednak diastema jest większa, może prowadzić do chorób przyzębia, wad wymowy lub wad zgryzu.
Rodzaje i przyczyny powstawania diastemy
Ze względu na przyczynę powstania i jej postać, wyróżnić można kilka rodzajów diastemy, tj.:
- diastemę fizjologiczną,
- diastemę rzekomą,
- diastemę prawdziwą.
Diastema fizjologiczna to problem, który dotyka najmłodszych w okresie wymiany zębów mlecznych na stałe. Szacuje się, że diastema u dzieci dotyczy około 98 proc. sześciolatków, 49 proc. jedenastolatków i około 7 proc. dzieci w wieku od 12. do 18. roku życia, więc zwykle znika samoistnie, kiedy pozostałe zęby stałe zaczynają się wyrzynać.
Diastema rzekoma związana jest na ogół z mikro-, hipo- lub hiperodoncją, a zatem powstaje, gdy zęby są mniejszego rozmiaru, co sprzyja ich rozsuwaniu, kiedy brakuje siekaczy bocznych lub u pacjenta wyrośnie dodatkowy ząb. Diastema prawdziwa to z kolei nieprawidłowość związana z przerostem wędzidełka wargi górnej lub jego nieprawidłowym ułożeniem.
Kolejnym podziałem diastemy, uwzględniającym ustawienie zębów, jest ten na:
- diastemę równoległą,
- diastemę zbieżną,
- diastemę rozbieżną.
Diastema równoległa polega na ułożeniu siekaczy równolegle względem siebie. W przypadku diastemy zbieżnej mamy zaś do czynienia oddaleniem korzeni zębów, ale zbliżaniem koron, zaś w diastemie rozbieżnej wygląda to na odwrót – korzenie zębów się zbliżają, a ich korony oddalają.
Diastema występuje fizjologicznie w tzw. okresie „brzydkiego kaczątka”, tj. przed wyrznięciem się kłów górnych, które według Proffita wyrzynają się około 11,5 roku życia. [...] Występowanie diastemy może być też konsekwencją przedwczesnej utraty zębów. Jest ona najczęściej wynikiem toczącego się procesu próchnicowego. [...] Kolejną przyczyną występowania diastemy może być obecność zęba nadliczbowego. Najczęstszy, stanowiący 21,1-67% wszystkich przypadków hiperdoncji, jest mezjodens, zlokalizowany w odcinku przednim, głównie szczęki [7]. Ma on niewyjaśnioną etiopatogenezę. Często wykrywany jest przypadkowo, podczas badania radiolo-
gicznego.
Inne przyczyny powstania diastemy
Poza nieprawidłowościami związanymi z wyrżnięciem dodatkowych zębów lub ich zanikiem oraz powiększeniem wędzidełka wargowego diastemę mogą wywołać także inne przyczyny. Jedną z nich jest utrata zębów spowodowana próchnicą, co skutkuje niewłaściwym ułożeniem pozostałych. Diastema może być także wynikiem innych chorób przyzębia, a w skrajnych wypadkach nowotworów jamy ustnej.
Jak się okazuje, powstawaniu diastemy mogą sprzyjać również niewłaściwe nawyki, zwłaszcza u najmłodszych. Warto zwrócić zatem uwagę na ssanie kciuka i warg, wpychanie języka w niewielką przerwę między zębami czy częste wypychanie ich językiem.
Czy diastemę trzeba leczyć?
Diastemę u dzieci, czyli diastemę fizjologiczną, należy przede wszystkim obserwować, ale niekoniecznie leczyć. Przyjmuje się, że problem ten znika bowiem po wyrżnięciu zębów i ich ułożeniu w łuku. Wyjątkiem są jednak sytuacje, gdy u najmłodszych obserwujemy pojawienie się dodatkowego zęba lub zanik siekaczy.
Dla wielu dorosłych diastema jest to zaś wyłącznie problem natury estetycznej. Należy jednak pamiętać, że jej wystąpienie wpływa nie tylko na wygląd, ale może pociągać za sobą daleko idące konsekwencje w postaci wad wymowy, wad zgryzu, a nawet chorób przyzębia. Dlatego też diastema powinna zawsze skłonić do konsultacji ze specjalistą, który podejmie decyzje o ewentualnym leczeniu.
Jak przebiega leczenie diastemy?
Zamykanie diastemy odbywa się przy pomocy aparatu ortodontycznego. Leczenie można przeprowadzić zarówno aparatem ruchomym, stałym, jak i nakładkami. Wszystko zależy od tego, z jakim przypadkiem masz do czynienia i jak zaawansowana jest nieprawidłowość. Jeżeli zdiagnozowana została diastema prawdziwa spowodowana przerostem wędzidełka wargowego, jest ono podcinane, przy czym najczęściej po zakończeniu leczenia ortodontycznego.
Jeżeli przyczyną diastemy jest wyrżnięcie dodatkowych zębów, przed korekcją uzębienia aparatem ortodontycznym należy je usunąć, a gdy chodzi o brak siekacza bocznego, stosuje się implanty. W sytuacji, gdy przerwa pomiędzy górnymi jedynkami jest niewielka, można podjąć także próbę zamykania diastemy kompozytem. Sam zabieg przypomina zaś uzupełnianie ubytku w zębach. Pacjentom, w przypadku których diastema ma znaczny rozmiar, zaleca się niekiedy także założenie licówek, czyli uzupełnienia protetycznego na powierzchni zęba.
Bibliografia:
- Peruga M., Przegląd etiologii diastem i trem – doświadczenia własne, Clinical Orthodontis 2017, 4.
- Piskorz M., Różyło-Kalinowska I., Kozek M., Gnieciak A., Hawro K., Różyło K., Diagnostyka obrazowa diastemy – opis przypadków, Ortodoncja w praktyce 2018, 3.
- Sękowska A., Diastema – problem estetyczny czy ortodontyczny?, Lublin 2016.
