Nowotwory jamy ustnej – przyczyny, objawy, leczenie

Nowotwory jamy ustnej to łagodne lub złośliwe nowotwory języka, dna jamy ustnej, podniebienia, migdałków podniebiennych i dziąseł. Głównym czynnikiem, który zwiększa ryzyko pojawienia się raka (aż siedmiokrotnie!) jest palenie papierosów. Nowotwory jamy ustnej mogą dawać objawy w postaci obrzęku, krwawienia z dziąseł, bólu języka i powiększenia węzłów chłonnych. Jak wygląda rak jamy ustnej i czy istnieją skuteczne metody jego leczenia?

Czym są nowotwory jamy ustnej?

Nowotwory jamy ustnej to grupa chorób występujących w obrębie części twarzowej czaszki. Należą do nich: nowotwory dziąseł, języka, migdałków podniebiennych, oraz nowotwory dna jamy ustnej. Wśród nich możemy wyróżnić nowotwory łagodne, które nie naciekają sąsiadujących tkanek i nie przerzutują; miejscowo złośliwe, czyli takie, które mogą rosnąć i tworzyć przerzuty oraz złośliwe – najbardziej niebezpieczne nowotwory o charakterystycznym szybkim wzroście i przerzutowaniu.

Najczęstszym rodzajem nowotworu jamy ustnej jest rak płaskonabłonkowy, który stanowi ponad 90 proc. wszystkich zachorowań. Inne typy nowotworów zlokalizowanych w jamie ustnej to chłoniaki, mięsaki, guzy zębopochodne oraz czerniak. Spośród wszystkich lokalizacji, nowotwór najczęściej umiejscowiony jest w obrębie ruchomej części języka i dna jamy ustnej, rzadziej w błonie śluzowej policzka. Ryzyko zachorowania na raka znacząco wzrasta u osób po 50 roku życia. Mężczyźni chorują średnio trzy razy częściej niż kobiety.

Przyczyny powstawania nowotworów jamy ustnej

Wśród czynników predysponujących do pojawienia się nowotworów jamy ustnej wiele jest modyfikowalnych, czyli takich, na które mamy wpływ. Istotną rolę w powstawaniu nowotworów odgrywa palenie papierosów (zwiększa ryzyko zachorowania aż siedmiokrotnie w stosunku do osób niepalących) oraz nadużywanie alkoholu ( szczególnie wysokoprocentowego) i innych używek. Ponadto do rozwojów nowotworów predysponuje:

• nieprawidłowa higiena jamy ustnej,
• przewlekłe urazy jamy ustnej i poważne wady zgryzu,
• niedobory pokarmowe – niedobór witaminy A i E oraz żelaza,
• drażnienie śluzówek źle dobranymi protezami,
• infekcje spowodowane przez wirusy HPV oraz EBV,
• związki chemiczne takie jak nikiel i azbest,
• stany przednowotworowe, w tym brodawczak, leukoplakia i dermatozy.

Rak jamy ustnej – objawy

Początkowe stadia nowotworu jamy ustnej łatwo przeoczyć, a to wiąże się z utrudnionym leczeniem choroby i pogorszeniem rokowań. Pierwszym objawem zwykle jest owrzodzenie, naciek lub guz w jamie ustnej, który nie ustępuje samoistnie po trzech tygodniach. Ponadto mogą pojawić się:

• obrzęk w obrębie jamy ustnej,
• ból i dyskomfort podczas jedzenia, bolesność przy przełykaniu,
• plamy na błonie śluzowej jamy ustnej,
• szczękościsk,
• zmniejszenie ruchomości języka, ból lub pieczenie języka,
• powiększenie węzłów chłonnych szyi.

Jak wyglądają nowotwory jamy ustnej? Rak dna jamy ustnej zwykle przybiera postać owrzodzenia lub powierzchownego guza o nieregularnych brzegach oraz nacieczeniach. Nowotwór błony śluzowej policzka objawia się pod postacią białego, hyperkeratotycznego guza (nowotwór egzofityczny) lub guza z naciekiem w głąb tkanek miękkich skóry sąsiadujących mięśni i kości (nowotwór wrzodziejący). Rak podniebienia twardego to guz, który może naciekać do sąsiadujących części jamy ustnej, a w zaawansowanym stadium niszczyć kość podniebienną. Rak dziąsła pierwotnie przyjmuje postać guzka, a następnie owrzodzenia. Objawem raka dziąsła mogą być także bóle promieniujące do ucha oraz drętwienie wargi dolnej.

Nowotwory jamy ustnej – diagnostyka

Diagnostyka nowotworów jamy ustnej obejmuje szczegółowy wywiad lekarski, uwzględniający czynniki ryzyka oraz objawy; badanie przedmiotowe oceniające węzły chłonne podbródkowe, podżuchwowe i szyjne oraz badania laboratoryjne takie jak morfologia krwi, układ białokrwinkowy, OB, badanie moczu i szpiku kostnego. Dodatkowo może zostać zlecone USG szyi, biopsja aspiracyjna cienkoigłowa węzłów chłonnych, tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny. Diagnoza zostaje potwierdzona badaniem histopatologicznym.

Leczenie nowotworów jamy ustnej

Nowotwory jamy ustnej leczy się chirurgicznie usuwając guz oraz okoliczne tkanki, aby wyeliminować wszystkie komórki nowotworowe. Im wcześniej zostanie wykryty nowotwór, tym większe szanse na skuteczne leczenie operacyjne. W niektórych przypadkach stosowana jest radioterapia lub chemioterapia. Sposób leczenia nowotworu zależny jest od rodzaju nowotworu i stopnia jego zaawansowania.

Bibliografia:

1. [Monika Jankowska, Anna Starzyńska, „Nowotwory złośliwe jamy ustnej — charakterystyka, diagnostyka, postępowanie”, Forum Medycyny Rodzinnej 2016, tom 10, nr 5, 111–262.
2. Agata Jarosławska-Zych, Krzysztof Kupisz, „Rak jamy ustnej”, Nowa Medycyna 2/2006, s. 38-42.
3.  “Nowotwory wargi, jamy ustnej i gardła (C00-C14) | KRN.” [Online]. Available: http://onkologia.org.pl/nowotwory-wargi-jamy-ustnej-gardlac00-c06-d00-0/. [Accessed: 06-Nov-2020].
4.  Andrzej Kawecki i wsp., “Nowotwory nabłonkowe narządów głowy i szyi. Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych”, 2013.