Dorosłe dzieci z rodzin dysfunkcyjnych – kim są, jak rozpoznać u siebie problem DDD?

Dorosłe dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, w skrócie DDD, to osoby przejawiające specyficzny zespół cech i zachowań. Osoby te zwykle wychowywały się w rodzinach, w których narażone były na traumy, problemy, konflikty, niepełne życie emocjonalne, a nawet nadużycia. Warto dodać, że jedną z grup dorosłych dzieci z rodzin dysfunkcyjnych są Dorosłe Dzieci Alkoholików (DDA).

DDD – co to znaczy?   

Syndrom dorosłego dziecka z rodziny dysfunkcyjnej to stosunkowo nowe pojęcie, mniej znane od DDA. Syndrom ten nie jest jednak typowym zaburzeniem psychicznym lub konkretną chorobą, tylko zespołem różnych cech i zachowań. Doświadczenia z dzieciństwa w znacznym stopniu wpływają na późniejszy rozwój ludzi, zarówno w wieku nastoletnim, jak i dorosłym. Niestety osoby wychowywane w rodzinach dysfunkcyjnych, prezentują często pewien zespół zachowań, utrudniający dobre i satysfakcjonujące funkcjonowanie w życiu dorosłym.  

Dorosłe dzieci z rodzin dysfunkcyjnych zwykle pochodzą z rodzin, w których: 

• pojawił się problem alkoholowy (w tym wypadku chodzi również o DDA, czyli Dorosłe Dzieci Alkoholików); 
• nie było bezpieczeństwa w rodzinie, brakowało także bezwarunkowej miłości; 
• rodzice stosowali przemoc fizyczną, emocjonalną, ekonomiczną; 
• pojawiło się wykorzystywanie seksualne (w takiej sytuacji mogą wystąpić dodatkowo różne traumy); 
• dziecko musiało przejąć nieodpowiednią dla swojego wieku rolę (parentyfikacja).  

To właśnie ten ostatni aspekt, czyli odwrócenie ról w rodzinie, jest bardzo poważnym problemem. Parentyfikacja oznacza sytuację, w której dziecko przejmuje odpowiedzialność rodzica, a tym samym ma nadmiar obowiązków. W takim przypadku dziecko może na przykład zajmować się robieniem zakupów, opłacaniem rachunków, pocieszaniem rodzica w kryzysie. Do parentyfikacji może dojść w sytuacji rozwodu lub rozstania rodziców, albo też problemów z uzależnieniami.  

Odwrócenie ról w rodzinie sprawia, że możliwości dziecka są znacznie ograniczone, ponieważ musi ono łączyć naukę w szkole, z odrabianiem zadań domowych, sprzątaniem, opiekowaniem się rodzicem, a także innymi obowiązkami domowymi. Czasami parentyfikacja dotyczy tylko potrzeb emocjonalnych rodzica, co oznacza, że dziecko zaczyna wspierać matkę lub ojca, pocieszać, dbać o nich, staje się powiernikiem ich tajemnic.

Jakie są symptomy osób z syndromem DDD? 

Objawy u dorosłych dzieci z rodzin dysfunkcyjnych pojawiają się zwykle po pewnym czasie i utrudniają życie dorosłe. Do najważniejszych symptomów tego syndromu należą: 

• lęk i smutek,  
• napięcie i odczuwany stres, 
• drażliwość emocjonalna i poczucie pustki, 
• niska samoocena i wstyd, 
• obawy przed popełnieniem błędu.  

Niestety wszystkie te cechy i zachowania sprawiają, że DDD mają problemy z nawiązywaniem relacji w życiu dorosłym, a także poprawnym funkcjonowaniu w miejscu zatrudnienia. Osoby te dodatkowo obawiają się wchodzenia w głębsze związki, na przykład małżeńskie lub przyjacielskie, nie chcą mówić o swoich emocjach, nie potrafią rozwiązywać konfliktów, a także wcale nie mają zamiaru zakładać własnej rodziny. Jako osoby dorosłe nie wiedzą, jak powinno funkcjonować zwyczajne gospodarstwo domowe, w którym to rodzice mają swoje obowiązki, a dzieci zajmują się nauką i zabawą. Osoby z syndromem DDD nie rozumieją również istoty prawidłowych i funkcjonalnych związków, dlatego nie chcą wchodzić w relacje, a jeśli już to zrobią, to zwykle rezygnują lub nie wiedzą, jak się zachowywać.  

Role osób z syndromem DDD 

Osoby z syndromem DDD najczęściej przyjmują w swoich rodzinach jedną z następujących ról: 

• domowy bohater – czyli dziecko, które pomagało rodzicom, pocieszało ich i przejmowało ich role, a dodatkowo często miało wybitne wyniki w nauce lub osiągnięcia w innych dziedzinach (na przykład sporcie, muzyce); 
• niewidzialne dziecko – które unikało rodziców, było grzeczne, schodziło im z drogi, starało się również nie wymagać opieki z ich strony; 
• maskotka – której zadaniem było rozładowanie napięcia w domu rodzinnym, rozśmieszało zapłakanych rodziców; 
• kozioł ofiarny – czyli dziecko przejmujące odpowiedzialność za wszystkie problemy, mające niezbyt dobre wyniki w szkole, ale w ten sposób maskowało rzeczywiste trudności rodzinne.  

Jak i gdzie szukać wsparcia? 

Podstawą leczenia syndromu DDD jest psychoterapia, która pomaga w porzuceniu dotychczasowych zasad, czyli tych, które rządziły w rodzinie dysfunkcyjnej. Praca z psychologiem oraz spotkania w grupach wsparcia mogą znacznie pomóc w lepszym życiu, osiągnięciu satysfakcji i stworzeniu dobrych związków. Dodatkowo osoby z syndromem DDD powinny: 

• jak najczęściej rozmawiać o swoich uczuciach, przekazywać swoje emocje i chętnie je wyrażać; 
• zaufać innym, przynajmniej w pewnym stopniu, aby nie obawiać się wchodzenia w związki i relacje; 
• mówić o własnych problemach, przekazywać swoje przemyślenia innym; 
• budować poczucie wartości i zmierzyć się z negatywnymi przekonaniami. 

Najważniejszym aspektem terapii jest przepracowanie dotychczasowych reguł rządzących życiem oraz wzorców rodzinnych. Konieczne jest otwarcie się na rozmowy z psychoterapeutą i zaufanie mu na tyle, aby opowiedzieć o swoim życiu, problemach i przekonaniach. Zwykle osoby z syndromem DDD niechętnie przyznają, że w ich domach rodzinnych były trudności. Jedynymi wyjątkami są sytuacje, gdy chodziło o przemoc lub nadużywanie alkoholu. Zwykle syndrom DDD nie wymaga leczenia farmakologicznego, chyba że towarzyszą mu inne choroby.  

Dobrym rozwiązaniem jest za to uczestnictwo w grupach wsparcia, ponieważ kontakt z ludźmi o podobnych problemach i doświadczeniach, pomaga w zrozumieniu swojego życia. Po takich spotkaniach grupowych często nawiązywane są kontakty na całe życie, które przeradzają się w prawdziwe przyjaźnie.  

Termin Dorosłe Dzieci Alkoholików (DDA) ma charakter teoretyczny, nie figuruje jako oddzielna jednostka chorobowa czy samoistne zaburzenie osobowości. Jest to raczej pojęcie używane przez terapeutów, osoby z rodzin alkoholowych oraz w ruchu samopomocowy.

Źródła: 

1. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ceon.element-549f99b2-196a-388f-ad70-624f4b8def35 [dostęp: 16.12.2022] 

1. https://depot.ceon.pl/handle/123456789/10606 [dostęp: 16.12.2022] 

1. http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-f83b9905-a225-4d25-abd8-3d4493770c89 [dostęp: 16.12.2022]