Okrężnica – rola, budowa i choroby z nią związane

Okrężnica to końcowy i zarazem najdłuższy odcinek jelita grubego. Ma aż 1,5 m długości i zbudowany jest głównie z mięśni gładkich. Zlokalizowany jest po prawej stronie jamy brzusznej. Warunkuje prawidłowe działanie układu pokarmowego, który wpływa z kolei na cały organizm. Jaka jest jego budowa oraz rola? Jakie choroby są zwykle z nim związane? Odpowiadamy.

Okrężnica to jeden z najbardziej elastycznych narządów w ciele człowieka. Wykazuje się dużą odpornością na jego ruchy oraz procesy, które się w nim odbywają. Jest on również, niestety, narażony na wiele różnych chorób. Powstają one czasem w wyniku stresu oraz niewłaściwego odżywiania.

Okrężnica – budowa

Okrężnica rozpoczyna się w dolnej części jamy brzusznej, po prawej stronie. Następnie biegnie w okolice prawego podżebrza – ten fragment określa się mianem „okrężnicy wstępującej”. Kolejna część okrężnicy to tzw. okrężnica poprzeczna, która znajduje się pod obszarem żeber. Kolejny odcinek okrężnicy to okrężnica zstępująca, która prowadzi w dół i tam zmienia się w okrężnicę esowatą, zakończoną odbytnicą. Cała okrężnica zbudowana jest z kilku rodzajów błon: śluzowej, podśluzowej, surowiczej oraz mięśniowej. Jej drgania amortyzują natomiast torebki tłuszczowe.

Okrężnica – rola w organizmie

Głównym zadaniem okrężnicy jest przechowywanie wody oraz składników mineralnych i odżywczych.  Średnio trafiają do niej codziennie około 2 kg pokarmu, z którego pobiera ona to, co jest najistotniejsze dla organizmu. Wchłania ona również wodę oraz elektrolity z masy pokarmowej, w ilości 4,5 litra na dobę. Zagęszcza także treść jelitową i bierze udział w formowaniu kału.

Okrężnica produkuje śluz, dzięki któremu może odpowiednio nawilżać nabłonek oraz przesuwać zagęszczoną treść jelitową. Bakterie jelitowe oraz bakterie kwasu mlekowego wytwarzają kwas foliowy, witaminy z grupy B i K, a także krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Do tego hamują rozwój chorobotwórczych mikroorganizmów.

Okrężnica – choroby

Można wyróżnić wiele chorób związanych z okrężnicą. Do najczęstszych objawów sygnalizujących problemy w obrębie tego narządu należą: biegunki, nudności, bóle brzucha, zaparcia.

Rak okrężnicy

Rak okrężnicy pojawia się najczęściej u mężczyzn po 60. roku życia, choć chorują na niego również i kobiety. Może rozwinąć się we wszystkich fragmentach okrężnicy. Do głównych sygnałów tej choroby należą: pieczenie w okolicach odbytu, ucisk jelit oraz uczucie rozpychania się tego narządu. Przyczyniać się do tej choroby mogą takie czynniki, jak:

• dieta ze zbyt małą ilością błonnika,
• zbyt często spożywanie czerwonego mięsa,
• palenie papierosów,
• brak aktywności fizycznej.

Szczególnie narażone na tę chorobę są osoby z zapaleniem jelita grubego oraz chorobą Leśniowskiego-Crohna. Istotne jest to, że jeżeli nowotwór okrężnicy zostanie wcześnie rozpoznany, istnieje duża szansa na jego wyleczenie.

Zakażenie pałeczką okrężnicy

Pałeczka okrężnicy (Escherichia coli) to bakteria, która naturalnie występuje w jelitach ludzi i zwierząt. Niektóre jej odmiany są jednak szkodliwe i powodują infekcję przewodu pokarmowego. Jej oznaką jest przede wszystkim biegunka. Czasem dochodzi jednak również do zakażenia układu moczowego bądź zakażenia opon mózgowo-rdzeniowych. Zdarza się również, że pałeczki okrężnicy powodują zakażenie układu oddechowego i dróg żółciowych.

Uchyłki jelita grubego

Uchyłki jelita grubego, potocznie nazywane „uchyłkami okrężnicy”, to jedna z chorób cywilizacyjnych. Wraz z wiekiem wzrasta prawdopodobieństwo jej wystąpienia. Są to niewielkie uwypuklenia błony śluzowej, mające średnicę około 1 cm. Są one efektem wieloletniego prowadzenia diety ubogoresztkowej, zwanej również „dietą niskobłonnikową”. W 60% przypadków uchyłki nie dają żadnych objawów, u niektórych pacjentów pojawiają się jednak: wzdęcia, bóle brzucha, zaburzenia rytmu wypróżnień (biegunki oraz zaparcia).

Zespół jelita drażliwego

Zespół jelita drażliwego (IBS) to schorzenie, które dawniej nazywane było „nerwicą jelit”. Do charakterystycznych objawów tej choroby należą bóle brzucha (często piekące lub kłujące), wzdęcia, uczucie ucisku w podbrzuszu  oraz problemy z regularnością wypróżniania. Dolegliwości bólowe zazwyczaj mijają po wypróżnieniu. Obecnie jego przyczyny nie są znane.

Wrzodziejące zapalenie okrężnicy

Choroba ta to – innymi słowy – wrzodziejące zapalenie jelita grubego, które bardzo często dotyczy właśnie omawianego narządu. Główne objawy zapalenia okrężnicy to: wzdęcia i bóle brzucha, biegunki i zaparcia, obecność krwi w kale (którą można wykryć jedynie w laboratoriach) oraz aftowe zapalenie błony śluzowej skóry. W wyniku tych symptomów dochodzi do osłabienia i utraty wagi. Biegunki wywołują zaburzenia wodno-elektrolitowe, a nieodpowiednie wchłanianie substancji odżywczych doprowadza często do anemii (z powodu niedoboru żelaza).

Zobacz także: Choroby jelita grubego – skąd się biorą i jakie są ich objawy?

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430771/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1296671/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4896897/
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5297828/
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/29909724