Odczuwasz lęk, niepokój i nierówne bicie serca? Sprawdź, jakie są tego przyczyny

Gdy serce bije nieregularnie lub zbyt szybko, ogarnia nas niepokój. Zaburzenia rytmu serca, zwane zbiorczo arytmią, mogą mieć rozmaite przyczyny: od banalnych po całkiem poważne.

– Częstą dolegliwością zgłaszaną przez pacjentów jest kołatanie serca. To problem, który może mieć przejściowy, łagodny charakter, ale może też być poważnym sygnałem ostrzegawczym lub objawem trwałej choroby serca – mówi dr Ziemowit Wroński z krakowskiego Centrum Leczenia Chorób Serca „Unicardia”. Kołatanie serca to główny objaw arytmii. Jest stanem, który nie posiada jednoznacznej definicji. Zazwyczaj przejawia się przyspieszoną akcją mięśnia sercowego, niekiedy o zmienionym rytmie. Jeśli go doświadczymy, nie powinniśmy wpadać w panikę. – Kołatanie występuje typowo nie tylko u osób w starszym wieku. Stanowi dość częsty objaw również w grupie pacjentów między 20. a 30. rokiem życia – wyjaśnia kardiolog. Nie musi ono świadczyć o chorobie. Może pojawić się wskutek przemęczenia, wzmożonego napięcia emocjonalnego, zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej. Często stanowi efekt nadużywania alkoholu, tytoniu lub kofeiny – w formie kawy lub napojów energetyzujących.

Ekstrasystolia, czyli skurcze dodatkowe

Najczęściej spotykaną formą arytmii jest tzw. ekstrasystolia, czyli dodatkowe skurcze serca. W zależności od miejsca występowania dzieli się na komorową lub nadkomorową. W przypadku tej pierwszej do powstania zaburzeń dochodzi w prawej lub lewej komorze serca. W drugim przypadku nieprawidłowe skurcze powstają w obrębie przedsionków serca i w węźle przedsionkowo-komorowym.

W obu wariantach ekstrasystolia może mieć rozmaite podłoże, zarówno związane z nieprawidłowościami w stylu życia (przewlekły stres, częste sięganie po używki, nadużywanie leków itd.), jak i uszkodzeniami mięśnia sercowego, które kumulują się z wiekiem. Zaburzenie bywa niezauważalne dla osób, które go doświadczają – chyba że pojawia się w formie gromadnej: dwóch lub więcej uderzeń następujących po sobie. Jednak łącznie liczba dodatkowych skurczów w przypadku tej dolegliwości jest niewielka: przeważnie nie przekracza dwustu na dobę.

Ekstrasystolia często występuje u osób zdrowych, ma wówczas charakter przejściowy. Jednak zdarza się, że dodatkowe skurcze mięśnia sercowego powiązane są ze stanami chorobowymi.

Jednym z najbardziej miarodajnych sposobów diagnozy zaburzeń rytmu serca jest badanie EKG, czyli analiza czynności bioelektrycznej tego mięśnia. Inną formą wglądu w pracę naszej „pompy” jest tzw. echo serca, czyli badanie echokardiograficzne wykorzystujące ultradźwięki. W niektórych przypadkach niezbędne jest wykonanie koronarografii – badania o charakterze inwazyjnym polegającego na prześwietleniu tętnic wieńcowych.

Za szybko – źle, za wolno – też niedobrze

Gdy serce „kołacze” z częstotliwością ponad stu uderzeń na minutę, mamy do czynienia z tachykardią. Gdy liczba uderzeń spada poniżej przedziału 50–60, który stanowi normę dla osoby dorosłej, dochodzi do tzw. bradykardii. Nie zawsze ma ona charakter patologiczny. U sportowców akcja serca może wynosić nawet 40 uderzeń na minutę. Do podobnego spowolnienia dochodzi także podczas snu.

Z kolei tachykardia jest prawidłową reakcją organizmu na wysiłek. Może być również wywołana pobudzeniem emocjonalnym. W tej sytuacji ma jednak charakter krótkotrwały. Gdy serce przyspiesza często i niezależnie od wyraźnych bodźców psychofizycznych, przyczyną zaburzenia może być stan chorobowy. Jaki? Za pomocą kwerendy w Google trudno będzie to stwierdzić. Źródła dolegliwości mogą być różnorodne: począwszy od stanów lękowych, przez anemię, stany zapalne, rozregulowanie układu nerwowego, alergie, po zator płucny i niewydolność serca. Dodatkowym czynnikiem, który należy wziąć pod uwagę w ustalaniu przyczyn problemu, jest płeć. – U kobiet kołatanie serca to często objaw chorób tarczycy, dlatego szczególnie w rejonach, w których brakuje jodu, należy pomyśleć o oznaczeniu hormonów tarczycy – podpowiada specjalista.

Zbyt szybka akcja serca to powód do zainteresowania stanem swojego układu krążenia. Jednak również bradykardia może być zjawiskiem niekorzystnym – szczególnie gdy nie jest efektem sportowego trybu życia. Wśród możliwych przyczyn niskiej liczby skurczów serca można wymienić: chorobę węzła zatokowego, zaburzenie przewodnictwa elektrycznego w sercu, chorobę niedokrwienną serca, obecność toksyn w organizmie, niedoczynność tarczycy (szczególnie w przypadku kobiet), nadużywanie narkotyków, choroby reumatyczne. Bradykardia może również wystąpić jako skutek uboczny przyjmowania niektórych leków. Zazwyczaj wolnej akcji serca towarzyszą inne niepokojące objawy, m.in. niska tolerancja na wysiłek, zawroty głowy, stany omdlenia, a także zaburzenia rytmu pracy serca.

Jak groźna może być arytmia?

W rozwoju arytmii dużą rolę odgrywa wiek. To również czynnik istotny z diagnostycznego punktu widzenia. – Zaburzenia rytmu serca występujące po sześćdziesiątym roku życia często stanowią początek migotania przedsionków. To forma arytmii potencjalnie groźna dla zdrowia i życia. Może ona doprowadzić nie tylko do niewydolności serca, ale również udaru mózgu – przestrzega dr Wroński. Migotanie przedsionków nie pojawia się nagle. To konsekwencja wieloletnich schorzeń układu krążenia, takich jak nadciśnienie tętnicze czy miażdżyca.

Ten problem raczej nie dotyczy osób młodych, u których arytmia przyjmuje zwykle formę częstoskurczów napadowych. – Najczęściej nie zagraża ona życiu, ale jest uciążliwa i może wymagać wykonania ablacji, zabiegu polegającego na celowym uszkodzeniu fragmentu serca powodującego arytmię. Zdarzają się także arytmie związane z zapaleniem serca, arytmie towarzyszące wrodzonym wadom tego mięśnia oraz groźne dla życia arytmie związane z dziedzicznymi chorobami serca, które mogą doprowadzić nawet do zgonu, zwłaszcza wśród osób uprawiających sport – wylicza kardiolog.

Wątpliwości najlepiej rozstrzygać za pomocą fachowych badań i w konsultacji z lekarzem. Jeśli zaburzenie ma charakter łagodny i przejściowy, w jego rozwiązaniu pomogą podstawowe zmiany z zakresu odżywiania i stylu życia. Między innymi dieta bogata w antyutleniacze i błonnik, unikanie produktów wysoko przetworzonych, tłustych wędlin oraz potraw smażonych na głębokim tłuszczu. Wskazane jest ograniczenie używek, w szczególności alkoholu i papierosów, a także kawy, która ogranicza przyswajanie mikroelementów, takich jak magnez czy potas. Kluczem do zdrowia układu krążenia i sprawnej pracy serca jest również regularna aktywność fizyczna.