PMDD, przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne – objawy, leczenie

Często PMDD bywa błędnie utożsamiany z PMS-em. Płaczliwość, drażliwość, uczucie pustki i wielkie przygnębienie – to tylko część objawów charakterystycznych dla tego stanu. Wszystkie te symptomy znacznie obniżają jakość życia i sprawiają, że trudno jest funkcjonować w pracy, szkole oraz w społeczeństwie. Nie bez powodu o PMDD często się mówi jako  „piekle na ziemi”. 

Co to jest PMDD?

Przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne (PMDD) to rodzaj zaburzenia, które wydzielone zostało z zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS), jednak znacznie wykracza poza jego definicję. Można powiedzieć, że jest to bardzo podobny stan, ale cechuje się o wiele bardziej  nasilonymi objawami. O ile z PMS-em zmaga się około 15-20 proc. kobiet, o tyle z PMDD – znacznie mniej, bo około 1-9 proc. – w poszczególnych badaniach ten odsetek jednak nieco się od siebie różni.

PMDD – objawy

Najpopularniejsze objawy PMDD to:

• przygnębienie,
• bardzo obniżony nastrój,
• duży lęk,
• uczucie napięcia i niepokoju,
• huśtawki nastrojów,
• gniew i drażliwość,
• czarne myśli,
• problemy z koncentracją,
• problemy ze snem (zwiększona senność lub bezsenność),
• objadanie się,
• ataki paniki,
• skłonność do agresji,
• światłowstręt,
• problemy z samooceną,
• niechęć społeczna,
• spadek libido, a nawet wstręt do seksu,
• bolesność piersi,
• uczucie braku kontroli,
• uczucie przytłoczenia,
• szybkie męczenie się,
• brak entuzjazmu.

Aby rozpoznać przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne, musi występować przynajmniej jeden z pierwszych czterech objawów na liście. Symptomy te muszą również pojawić się tydzień przed menstruacją oraz ustąpić kilka dni po jej zakończeniu. Ważne jest także to, że wymienione objawy powinny występować przynajmniej w dwóch następujących po sobie cyklach miesiączkowych.

Leczenie PMDD

Jak się okazuje, przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne można leczyć. Trudno je jednak zdiagnozować. Kobiety z tego typu zaburzeniami nie zgłaszają się zwykle do lekarza. Jeżeli co miesiąc pojawia się poczucie utraty kontroli i nie można zapanować nad własnymi emocjami, warto to jednak zrobić, ponieważ istnieją sposoby na złagodzenie tego problemu.

Przedmiesiączkowe zaburzenia dysforyczne – przyczyny

Dokładne przyczyny zarówno PMDD, jak i PMS-u nie są jeszcze dokładnie znane.

PMDD łączy się dziś głównie ze zmianą stężeń hormonów płciowych, a przede wszystkim – z metabolizmem progesteronu w drugiej fazie cyklu miesiączkowego. U zdrowej kobiety hormon ten wytwarzany jest przez ciałko żółte, będące efektem owulacji. W niewielkim stopniu produkują go również nadnercza, przez praktycznie cały czas cyklu. Zdarza się jednak, że metabolity progesteronu ulegają przekształceniu w inny sposób niż u zdrowych kobiet. Z progesteronu pozostają więc półprodukty, które nasilają różne reakcje psychiczne oraz pobudzają te szlaki, które stymulowane są u pacjentów z depresją, czyli np. związane z produkcją serotoniny. U takich kobiet często najpierw diagnozuje się depresję, z tym że w pierwszej fazie cyklu funkcjonują one normalnie.

Badania wskazują, że do przedmiesiączkowych zaburzeń dysforycznych przyczyniają się predyspozycje genetyczne. Na PMS oraz PMDD może wpływać również stres oraz duże napięcie emocjonalne, a nawet – jak się okazuje – trudne przeżycia z dzieciństwa. Do czynników ryzyka zalicza się także wcześniej występującą depresję bądź zaburzenia lękowe oraz zaburzenia osobowości. Prawdopodobieństwa wystąpienia PMS-u i PMDD zwiększają również takie czynniki, jak:

• duża masa ciała,
• źle prowadzona dieta,
• uzależnienie od substancji psychoaktywnych.

PMS i PMDD – podobieństwa i różnice

Między PMS-em a PMDD istnieje sporo podobieństw. Czym zatem jest PMS, czyli zespół napięcia przedmiesiączkowego? To zespół symptomów, z którymi wiele kobiet zmaga się w fazie cyklu występującej przed menstruacją. Wówczas można zauważyć zaburzenia ogólnego funkcjonowania kobiety. PMS pojawia się najczęściej w okresie dojrzewania, natomiast jego objawy ostatecznie ustępują w okresie menopauzy – tak samo jak w przypadku PMDD. Czasem też nasilają się po urodzeniu dziecka. Najciężej PMS przeżywają kobiety w wieku od 25 do 35 lat.

W przypadku PMS-u objawy są bardzo podobne, tyle że dużo mniej nasilone. Są to m.in.:

• huśtawki nastrojów
• ospałość i zmęczenie,
• drażliwość,
• niskie poczucie własnej wartości,
• spadek libido,
• uczucie pełności i wzdęcia,
• bóle i zawroty głowy,
• biegunka,
• nudności i wymioty,
• bolesne napięcie piersi,
• problemy z koncentracją,
• wrogie nastawienie do otoczenia.

Ważne jest również to, że PMDD występuje rzadziej i trwa dłużej.

PMS i PMDD – leczenie

Zanim przejdziemy do PMDD, warto na początku napisać, jak można złagodzić PMS. Przykładowo, dobrze jest w tym przypadku wprowadzić zmiany w diecie. Warto ograniczyć:

• kawę,
• alkohol,
• słodycze,
• sól kuchenną.

Przydatna okaże się tu również suplementacja wapnia i magnezu.

Powinna pomóc również regularna aktywność fizyczna, np. w formie jogi czy pływania. Warto też zadbać o lepsze samopoczucie: unikać stresu oraz więcej czasu spędzać w gronie przyjaciół.

Warto zaznaczyć, że wszystkie te wskazówki mogą pomóc łagodzić PMS, ale nie PMDD – jeżeli nie wiesz, z którym problemem się zmagasz, jest to jedno z kryteriów różnicujących.

Co w takim razie pomoże w przypadku przedmiesiączkowych zaburzeń dysforycznych?

Zaleca się tu przede wszystkim terapię farmakologiczną oraz poznawczo-behawioralną. Dobrze się sprawdzą leki przeciwdepresyjne o serotoninergicznym mechanizmie działania, a więc np. selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny, klomipramina, wenlafaksyna. Czasem stosuje się również doustne środki antykoncepcyjne z drospirenonem lub agonistą gonadoliberyny.

Źródła:

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279045/
2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532307/
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4890701/
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5100127/
5. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30335340/