Prozopagnozja – problem z rozpoznawaniem twarzy bliskich. To jedna z tajemnic naszego mózgu

Prozopagnozja to niezwykle rzadkie schorzenie, którego objawy mogą przyprawić o dreszcze. Dotknięty chorobą nie jest w stanie rozpoznać twarzy znajomych i bliskich osób. Ma wrażenie, że widzi ich po raz pierwszy.

Prozopagnozja należy do bardzo rzadkich schorzeń neurologicznych, określanych często jako ślepota twarzy. W chorobie prozopagnozji chory nie jest zdolny do rozpoznania twarzy i zdarzają mu się okresy, gdy wszyscy wydają mu się obcy. Problem ten nie jest związany z żadnymi wadami wzroku, upośledzeniem intelektualnym, problemami z zapamiętywaniem czy ogólnym roztargnieniem.

Jakie są przyczyny prozopagnozji?

Dokładne przyczyny rozwoju prozopagnozji nie zostały do końca poznane. Sugeruje się jednak, że zaburzenia w funkcjonowaniu płatów skroniowych (szczególnie w obszarze zakrętu wrzecionowatego) mogą leżeć u podstaw rozwoju schorzenia. W tych obszarach mózgu znajdują się struktury odpowiedzialne za rozpoznawanie obiektów oraz porównywanie ich z tym, co dotychczas zostało zobaczone. Inna hipoteza mówi o możliwym uszkodzeniu kory wzrokowej w prawej półkuli mózgu. Obszar ten odpowiada za odbiór wrażeń wzrokowych. Istnieje również możliwość, że prozopagnozja jest skutkiem mutacji genetycznej. Według wielu naukowców choroba dziedziczona jest w sposób autosomalny dominujący. Dlatego też prozopagnozja może towarzyszyć choremu już od urodzenia (postać wrodzona) lub być następstwem uszkodzenia mechanicznego mózgu, np. po wypadku komunikacyjnym.

Objawy prozopagnozji

Symptomy prozopagnozji zależą przede wszystkim od nasilenia samej choroby. W łagodnych stadiach chorzy miewają problemy z rozpoznawaniem twarzy członków rodziny oraz znajomych. Bywa to dla nich frustrujące i napawa lękiem. Niektórzy mogą nawet doświadczać objawów depresyjnych. W skrajnych przypadkach choroby osoby nie są w stanie rozpoznać twarzy współmałżonka lub matki. Twarze bliskich zmieniają się dla nich nawet każdego dnia. Aż ciężko sobie wyobrazić sytuację, gdy po powrocie z pracy do domu wydaje się nam, że zastajemy obce osoby. W poważniejszych stadiach chory ma kłopot z rozpoznaniem własnej twarzy. Codziennie, patrząc w lustro, przeżywa zdziwienie. Ciekawy wydaje się ponadto fakt, że chorzy poza brakiem zdolności do rozpoznawania twarzy czasami nie są nawet zdolni do rozpoznawania miejsc. Określa się to mianem agnozji topograficznej. W przebiegu schorzenia chorzy gubią się w miejscach, w których byli dziesiątki razy, i miewają problemy z odnalezieniem drogi do domu. Znacznie rzadziej zdarza się, że cierpiący na prozopagnozję nie są w stanie odróżnić od siebie konkretnych przedmiotów, np. szklanki od kubka, książki od magazynu, marchewki od selera.

Leczenie i życie z prozopagnozją

Niestety, nie istnieje skuteczny środek farmakologiczny ani żadna z form terapii, które okazałyby się skuteczne w leczeniu prozopagnozji. U chorych, u których objawy prozopagnozji pojawiły się po silnym urazie mechanicznym, często stosuje się środki wpływające na poprawę krążenia krwi w mózgu. Innym z możliwych sposobów na złagodzenie objawów są terapie psychologiczne, na których terapeuta wdraża różnorodne ćwiczenia mające na celu poprawę pamięci twarzy. Jednakże osoby żyjące z prozopagnozją wiele lat, nauczyły się ograniczać swoją niezdolność do rozpoznawania twarzy. Zapamiętują charakterystyczną cechę wyglądu poszczególnych ludzi, np. pieprzyk pod nosem lub bliznę na jednym z policzków. Na tej podstawie potrafią zidentyfikować znajomego lub bliskiego. Czasami rozpoznanie opiera się na barwie głosu, zapachu czy elemencie garderoby (chociaż bywa to zgubna metoda). Sytuacja nie jest trudna, gdy do próby rozpoznania dochodzi w zamkniętej przestrzeni, dobrze znanej dla chorego. Sprawa nieco się komplikuje, gdy chory napotyka bliską osobę na ulicy lub w środku komunikacji.

Wiele mówi się o tym, że na prozopagnozję cierpi kilka osób ze świata szeroko pojętej kultury masowej. Najbardziej znanym przypadkiem jest Brad Pitt, amerykański aktor, gwiazda wielu kasowych przebojów kinowych. Aktor przyznał w jednym z wywiadów, że od dawna miewał problemy z rozpoznawaniem twarzy przyjaciół. Lekarze stwierdzili u niego prozopagnozję nabytą. Liczne przypadki prozopagnozji zostały również opisane w popularnonaukowych książkach autorstwa neurologa Olivera Sacksa pt. „Mężczyzna, który pomylił swoją żonę z kapeluszem” oraz „Oko umysłu”.