Czym jest przemoc psychiczna? Jak się przed nią bronić?
Statystyki z 2022 roku wykazują, że przemocy domowej doświadcza co najmniej 65 tysięcy osób, w tym szczególnie kobiety i dzieci. Niestety ofiary nie zawsze zgłaszają się ze swoimi problemami do odpowiednich organów i nie szukają pomocy. Właśnie dlatego szczególne znaczenie mają działania ochronne oraz prewencyjne, także w kontekście przemocy psychicznej.
Czym charakteryzuje się przemoc psychiczna?
Przemoc psychiczna, nazywana także emocjonalną, to zamierzone działania, które prowadzą do cierpienia, szkód, kontrolowania drugiej osoby, a także spadku samooceny ofiary. W wielu przypadkach sytuacja przemocy dotyczy bliskich sobie osób, na przykład będących w związkach, ale także w miejscu pracy, szkole lub wśród znajomych. Do działań charakterystycznych dla przemocy psychicznej można zakwalifikować:
- manipulacje,
- znęcanie się nad drugą osobą, obrażanie jej,
- wulgaryzmy i przekleństwa wypowiadane w stronę ofiary,
- emocjonalny dystans,
- wrogość, niechęć wobec drugiej osoby,
- podważanie uczuć ofiary („przesadzasz”, „to twoja wina”, „jesteś przewrażliwiona”),
- tworzenie otoczenia niestabilnego, w którym główną rolę odgrywają zmiany nastroju, uzależnianie swoich zachowań od sytuacji i emocji,
- ciągła krytyka drugiej osoby,
- oskarżanie ofiary o kłamstwa i nieuczciwość bez powodu.
Niestety te działania mogą doprowadzić do tego, że ofiara zacznie czuć się bezwartościowa, a jej samoocena znacznie spadnie. Dodatkowymi konsekwencjami przemocy psychicznej mogą być:
- strach przed oprawcą,
- lęk przed chodzeniem do pracy, szkoły,
- niechęć do wypowiadania swoich opinii, szczerych zachowań, ponieważ sprawca i tak odbierze je inaczej,
- poczucie wstydu,
- wycofywanie się z życia społecznego i poczucie samotności,
- bezsenność, koszmary nocne,
- planowanie „odejścia” z miejsca, w którym znajduje się sprawca.
Zwykle ofiara przemocy psychicznej wycofuje się z wielu codziennych aktywności, staje się osamotniona, a to działa na korzyść sprawcy. Toksyczni partnerzy w życiu codziennym wydają się sympatycznymi, miłymi i czułymi osobami, a w rzeczywistości potrafią manipulować swoimi ofiarami i bardzo źle je traktują.
Przemoc emocjonalna (psychologiczna) obejmuje wszystkie […] słowa, zachowania werbalne i niewerbalne czy postawy mające na celu utrzymanie pełnej kontroli nad drugą osobą poprzez obniżanie jej poczucia własnej wartości i wzbudzanie bezsilności oraz zaburzenie sensu jej życia. Takie działania sprawcy są intencjonalne. Zrobi wszystko, by zapanować nad emocjami i myślami drugiej osoby, by zaspokoić własne potrzeby.
Przemoc psychiczna w związku to poważny problem
Przemoc psychiczna bardzo często pojawia się w związkach, przybierając w ten sposób również formę przemocy domowej. Dobrze pamiętać o tym, że różnego rodzaju manipulacje, wyzwiska i znęcanie się psychiczne nad ofiarą czasami towarzyszą również działaniom fizycznym (biciu, agresji). Przemocy psychicznej nie należy jednak utożsamiać ze zwykłą kłótnią, ponieważ w tym pierwszym przypadku pojawia się wyższość jednej osoby nad drugą. Oznacza to, że sprawca jest silniejszy, bardziej przebiegły, działa intencjonalnie, a ofiara jest krzywdzona. W toksycznych relacjach mogą pojawić się przede wszystkim takie symptomy przemocy psychicznej jak:
- partner stara się odizolować ofiarę od innych ludzi (rodziny, znajomych),
- sprawca krytykuje drugą osobę, wyśmiewa ją, grozi jej, odzywa się w sposób wulgarny,
- partner często działa w taki sposób, aby naprzemiennie stosować kary (wyśmiewanie, grożenie, manipulowanie) i nagrody (miłe chwile, prezenty, przeprosiny).
Szczególnie poważną sytuacją jest przemoc domowa, ponieważ trudno jest ją udowodnić, a ofiary tkwią w relacji toksycznej i czasami przejawiają syndrom sztokholmski, cechujący się wykazywaniem empatii wobec oprawcy, co prowadzi do kuriozalnych sytuacji, kiedy ofiara broni swojego prześladowcę np. przed policją.
Zachowania agresywne werbalnie, niszczące samoocenę, zagrażające, nadmiernie kontrolujące czy oskarżające, nie zawsze są odczytywane w kategoriach przemocowych, a wręcz usprawiedliwiane. Często trudno jest się nawet domyśleć, że w danej rodzinie dzieje się coś złego. Nie ma na to żadnych widocznych dowodów i – jak w każdej przemocy domowej – jest to tematem tabu, pilnie strzeżoną tajemnicą tej rodziny. Jeżeli zatem interwencja społeczna w przypadku przemocy fizycznej jest niewystarczająca, tym bardziej znikoma będzie wobec przemocy psychicznej.
Przemoc psychiczna w szkole – nie bagatelizuj trudności dziecka
Przemoc psychiczna może również zdarzać się w murach szkolnych. W sytuacji, gdy dziecko opowiada o różnych poważnych zdarzeniach, agresji emocjonalnej ze strony nauczycieli lub innych uczniów, warto jak najszybciej zareagować. Dobrym rozwiązaniem jest rozmowa z wychowawcą lub dyrektorem, a czasami także rodzicami innych uczniów. Przemoc należy zdławić w zarodku i zadbać o to, aby dziecko nie bało się chodzenia do szkoły.
Jak bronić się przed przemocą psychiczną w życiu dorosłym?
Obrona przed przemocą psychiczną jest trudna, jednak możliwa. Podstawą jest unikanie pewnych typów ludzi, zwłaszcza tych przejawiających konkretne zachowania już na początku relacji. W sytuacji, gdy związek już się rozpoczął, należy jak najszybciej odejść od sprawcy. Niestety nie zawsze jest to proste, zwłaszcza jeśli dodatkowym problemem jest przemoc ekonomiczna i zastraszanie oraz groźby.
W każdym trudnym przypadku sprawę należy zgłosić na „Niebieską Linię” lub do „Centrum Wsparcia dla Osób Dorosłych w Kryzysie Psychicznym”. Po uwolnieniu się z trudnej sytuacji dobrym rozwiązaniem jest również udanie się na terapię, gdzie można przepracować przeżyte traumy i podnieść samoocenę. Poniżej znajdują się najważniejsze numery, na które możesz zadzwonić po pomoc:
- „Niebieska Linia” – 800 120 002 – czynny przez całą dobę,
- „Centrum Praw Kobiet” – (22) 621 35 37– bezpłatne konsultacje w wyznaczonych godzinach,
- „Centrum Wsparcia dla Osób Dorosłych w Kryzysie Psychicznym”– 800 702 222,
- „Feminoteka” – 888 883 388 – infolinia, na której konsultantki pomagają ofiarom przemocy powyżej 15. roku życia.
Bibliografia:
- Cygan A., Przemoc psychiczna wobec partnerki w związkach intymnych, Państwo i Społeczeństwo 2013, 13: 31-51.
- Helios J., Jedlecka W., Współczesne oblicza przemocy: Zagadnienia wybrane, E-Wydawnictwo, Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa, Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego 2017.
- Mikielewicz M., Przemoc psychiczna w rodzinie–globalne wyzwanie zrównoważonego rozwoju, Eunomia–Rozwój Zrównoważony–Sustainable Development 2018, 94: 169-176.
- Trocha O., Przemoc psychiczna wobec dziecka–aspekty prawne, Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka 2011, 10: 56-65.
Polecamy
„Każdy lęk może być zaburzeniem, jeśli odbiera nam komfort życia”. Pięć milionów Polaków przynajmniej raz w życiu będzie mieć napad paniki
Ludzie myślą, że mają rację, nawet jeśli się mylą. Naukowcy zbadali, dlaczego się tak dzieje
„Jeżeli nie słuchasz szeptów swojego ciała, to będziesz musiał usłyszeć jego krzyk” – mówi psychoterapeutka dr Agnieszka Kozak
Elizabeth Olsen o atakach paniki: „Przeżywałam je niemal co godzinę”
się ten artykuł?