Rabdomioliza to zespół objawów towarzyszących rozpadowi mięśni szkieletowych. Co jest tego przyczyną?

Rabdomioliza to fachowe określenie zespołu objawów towarzyszących rozpadowi mięśni poprzecznie prążkowanych. Na jej powstanie ma wpływ szereg czynników takich jak: uszkodzenia, nadmierny wysiłek fizyczny, długotrwałe stosowanie niektórych leków, a nawet zatrucia. Cechą charakterystyczną dla tej przypadłości jest ból mięśniowy i wrażliwość na dotyk. Trzeba ją leczyć, ponieważ zaniechanie terapii może doprowadzić do poważnych powikłań.

Rabdomiolizę opisano po raz pierwszy w czasie II wojny światowej, opierając się na wynikach badań przeprowadzonych na ofiarach bombardowania. Obecnie diagnozuje się ją u czynnych sportowców i osób poszkodowanych w wypadkach. Masywny rozpad mięśni występuje też u chorych stosujących leki na obniżenie lipidów. Przyczyniające się do rabdomiolizy statyny powodują miopatię i zwiększają poziom kinazy kreatynowej we krwi.

Rabdomioliza a mioglobina

Główną rolę w procesie rabdomiolizy odgrywa mioglobina – białko odpowiedzialne za gromadzenie tlenu w mięśniach poprzecznie prążkowanych. Dzięki właściwościom podobnym do hemoglobiny dba o to, aby mięśnie po wysiłku fizycznym mogły normalnie funkcjonować. W momencie urazu mioglobina kumuluje się w kanalikach, doprowadzając do ich zwężenia i jednoczesnego obkurczenia naczyń nerkowych, co skutkuje niewydolnością nerek i w niektórych przypadkach koniecznością dializoterapii.

Jakie czynniki mają wpływ na powstawanie rabdomiolizy?

U osób z rabdomiolizą przyczyn rozpadu mięśni upatruje się w szeregu czynników: nie tylko tych natury fizycznej jak termiczne czy mechaniczne, ale i niefizycznych, które powodują zaburzenia w dopływie krwi. Do jej powstania predysponują:

• urazy mechaniczne i epizody niedokrwienia spowodowane długotrwałym unieruchomieniem,
• zakażenia o charakterze miejscowym lub ogólnoustrojowym,
• predyspozycje genetyczne,
• napady padaczkowe,
• zaburzenia elektrolitowe i metaboliczne,
• oparzenia,
• operacje ortopedyczne,
• stany zapalne mięśni,
• udary mózgu,
• zatrucia tlenkiem węgla,
• zatrucia grzybami,
• uzależnienie od substancji psychoaktywnych,
• nowotwory przebiegające z ostrą miopatią,
• zespół neuroleptyczny spowodowany podaniem znieczulenia,
• hipotermia,
• ekstremalny wysiłek fizyczny.

Rabdomiolizie sprzyjają także niektóre leki np. długotrwałe przyjmowanie cyklosporyn, przeciwdepresyjnej wenlafaksyny oraz leków obniżających poziom lipidów we krwi. Te ostatnie, zwłaszcza statyny, mogą prowadzić do miopatii, ponieważ zwiększają stężenie kinazy kreatynowej we krwi.

Objawy rabdomiolizy

U niektórych osób rozpad mięśni niczym się nie objawia, więc żeby go zdiagnozować, trzeba wykonać badania laboratoryjne i oznaczyć stężenie kinazy. W cięższych przypadkach rabdomiolizy objawem chorobowym jest uporczywy ból mięśni i nadwrażliwość na dotyk. Mocz chorego jest nienaturalnie ciemny, niekiedy z domieszką krwi. W miejscu uszkodzenia mięśni może się pojawić obrzęk. W przebiegu rabdomiolizy mogą wystąpić też objawy nietypowe takie jak: mdłości i wymioty, gorączka, znaczne osłabienie ogólne, bóle brzucha, a nawet zaburzenia świadomości.

Jak rozpoznać i leczyć rabdomiolizę?

Rozpoznanie rabdomiolizy opiera się na szczegółowym wywiadzie przeprowadzonym z pacjentem i wynikach wielu badań laboratoryjnych, w tym: poziomu kinazy kreatynowej (CK), stężenia potasu i wapnia we krwi chorego, poziomu dehydrogenazy mleczanowej (LDH) oraz potwierdzenia obecności mioglobiny w moczu. Bada się również poziom kreatyniny, mocznika i kontroluje próby wątrobowe (aminotransferaza alaninowa, aminotransferaza asparaginowa).  Leczenie rabdomiolizy wymaga pobytu w szpitalu, ponieważ u większości osób występuje ostra niewydolność nerek – muszą być dializowane. Pacjenci z łagodniejszym rozpadem mięśni są agresywnie nawadniani w celu wymuszenia diurezy, co może pomóc obniżyć poziom kinazy kreatynowej. Podaje się im także wodorowęglan sodu i inne niezbędne leki, które będą zapobiegać dalszej niewydolności nerek.

Możliwe powikłania przy rabdomiolizie

Wczesne rozpoznanie choroby jest procesem całkowicie odwracalnym. Zaniechanie leczenia może prowadzić do poważnych problemów ze zdrowiem. Jest to spowodowane rozpadem, podczas którego mięśnie uwalniają do krwi substancje toksyczne. Brak leczenia na tym etapie może prowadzić do hiperkaliemii (dużego stężenia potasu we krwi), zaburzeń rytmu serca oraz kłopotów z krzepnięciem. Najpoważniejszym powikłaniem rabdomiolizy jest ostra niewydolność nerek, przez która chory musi być dializowany bądź wymaga przeszczepu.