Rozszczep kręgosłupa – czym grozi? Przyczyny, objawy, leczenie

Rozszczep kręgosłupa może rozwinąć się w dowolnym odcinku kręgosłupa, jednak najczęściej pojawia się w okolicy lędźwiowej. Rozszczep kręgosłupa u płodu można zminimalizować lub całkowicie mu zapobiec, stosując suplementację kwasu foliowego od pierwszych dni ciąży. Objawy rozszczepu kręgosłupa widoczne są już w trakcie badań USG, a im jest niżej zlokalizowany u dzieci, tym mniej rozległe są objawy czynnościowe.

Rozszczep kręgosłupa u dorosłych to utrwalona wada z okresu dziecięcego. Rozszczep kręgosłupa może być na tyle ograniczony, że będzie przebiegał bezobjawowo i nie będzie wywierał wpływu na funkcjonowanie organizmu.

Co to jest rozszczep kręgosłupa?

Rozszczep kręgosłupa jest wielosegmentową wadą rozwojową rdzenia kręgowego i wychodzących z niego struktur rdzeniowych, a także wszystkich jego osłon, takich jak opony mózgowo-rdzeniowe, kręgi kręgosłupa, mięśnie i tkanki podskórne oraz skóra. Rozszczep kręgosłupa powstaje w życiu płodowym na etapie kształtowania się struktur rdzenia kręgowego i kręgosłupa. Rozszczep kręgosłupa polega na niedorozwoju zamknięcia kanału kręgowego, łączenia punktów kostnienia trzonów i łuków kręgów, wspólnie prowadzących do powstania szczeliny w grzbietowej części struktur kręgosłupa. Obraz i objawy rozszczepu kręgosłupa u noworodka uzależnione są od bezpośredniej przyczyny oraz obszaru rozwinięcia wady, np. w okolicy szyjnej, piersiowej, lędźwiowej i krzyżowej kręgosłupa.

Rozszczep kręgosłupa – przyczyny

Rozszczep kręgosłupa u płodu powstaje na skutek czynników genetycznych bądź środowiskowych, działających na płód, np. infekcji matki, nadmiernej ekspozycji na promienie rentgenowskie, zanieczyszczenia środowiska i wpływu toksycznych substancji, niedoboru kwasu foliowego i witamin z grupy B.

Rodzaje rozszczepu kręgosłupa

Kiedy widać na USG rozszczep kręgosłupa oraz po uzupełnieniu diagnozy dodatkowymi badaniami, można dokonać klasyfikacji zmiany na:

• jawny rozszczep kręgosłupa, czyli rozszczep kręgosłupa z niedorozwojem rdzenia kręgowego i jego osłon, które wspólnie tworzą zewnętrzny worek, wypełniony płynem mózgowo-rdzeniowym. Do grupy tego rozszczepu zalicza się przepuklinę oponową i przepuklinę oponowo-rdzeniową. Z kolei najcięższą postacią tego typu rozszczepu kręgosłupa jest tzw. całkowity rozszczep kręgosłupa, bez worka przepuklinowego, z dodatkowym rozszczepem czaszki, podniebienia, wargi, zrośnięciem palców i licznymi guzami, łączącymi się z rozszczepem w okolicy lędźwiowej, wnikający do wnętrza kanału;
• rozszczep kręgosłupa ukryty, tzw. utajony rozszczep kręgosłupa lub rozszczep kręgosłupa zamknięty, to wada tylko układu kostnego, bez zmian tkanki nerwowej, opon i innych osłon.

Rozszczep kręgosłupa – objawy

Objawy rozszczepu kręgosłupa zależne są od rodzaju, stopnia zaawansowania i lokalizacji zmian. Ukryty rozszczep kręgosłupa często przebiega bezobjawowo, a jego rozpoznanie może nastąpić przez przypadek w wyniku badań obrazowych pod kątem diagnostyki innych chorób i zaburzeń. Rozszczepy kręgosłupa innych kategorii widoczne są już w życiu płodowym, a po narodzinach obserwuje się charakterystyczny obraz wady i objawy neurologiczne, np.:

• worek przepuklinowy w miejscu rozszczepu, otoczony zmienioną lub niezmienioną fakturą skóry bądź zagłębienia, mniej lub bardziej zarysowane odgraniczenia od prawidłowej powierzchni skóry;
• objawy neurologiczne zależą od umiejscowienia zmian i rozległości rozszczepu, np. rozszczep kręgosłupa lędźwiowego u dorosłych i dzieci ze znacznym stopniem zmian, charakteryzuje się niedowładem lub porażeniem mięśni kończyn dolnych, deformacjami stawów kończyn dolnych w szczególności: stopa końsko-szpotawa, koślawa i końska, zaburzenia chodu, zaburzenia ze strony zwieraczy w postaci nietrzymania moczu i kału oraz liczne infekcje dróg moczowych z tego tytułu, a także zmiany troficzne i zaburzenia czucia powierzchniowego i głębokiego. Z kolei rozszczep kręgosłupa u niemowlaka na poziomie piersiowym i szyjnym objawia się poprzez: wiotkość kończyn dolnych, tzw. żabie nogi, czyli ustawienie w odwiedzeniu i rotacji zewnętrznej i zgięciu w stawach kolanowych i biodrowych oraz stopę końską.

Rozszczep kręgosłupa może również objawiać się łagodnymi dolegliwościami bólowymi, nieznacznymi trudnościami w poruszaniu się, wywołanymi wzmożoną męczliwością i osłabieniem mięśni.

Rozszczep kręgosłupa – leczenie

Leczenie rozszczepu kręgosłupa możliwe jest już u płodu, jednak nie jest to powszechnie stosowana metoda i wiąże się z zagrożeniem dla zdrowia matki. Operacja w łonie matki rozszczepu kręgosłupa i ta po narodzinach dziecka, polega na pokryciu ujścia rdzenia i skóry na plecach. W przebiegu rozszczepu kręgosłupa u noworodka i dzieci stosuje się okresowe cewnikowanie, a wodogłowie z rozszczepem kręgosłupa zabezpiecza się zastawkami, zapobiegającymi narastaniu zmian i postępowi niszczenia struktur mózgu. Rehabilitacja rozszczepu kręgosłupa wykorzystuje zaopatrzenie ortopedyczne w zależności od potrzeb, jak kule łokciowe, wózki inwalidzkie, chodziki, wkładki ortopedyczne, ortezy. Ponadto prowadzi się ćwiczenia na rozszczep kręgosłupa, głównie gimnastykę korekcyjną. Wszystkie osoby z rozszczepem kręgosłupa wymagają stałej specjalistycznej kontroli lekarskiej i fizjoterapeutycznej.