Synestezja, czyli upośledzenie odbioru rzeczywistości. Przyczyny, objawy oraz leczenie zaburzenia

Synestezja zachodzi wówczas, gdy dochodzi do upośledzenia w odbiorze rzeczywistości za pomocą zmysłów. Osoba dotknięta tym schorzeniem może twierdzić, że czuje dźwięki lub słyszy kolory.

Synestezja to nietypowe i dość rzadkie zjawisko zaburzenia w odbiorze zmysłami. Zjawisko synestezji ma miejsce, gdy doświadcza się wrażeń typowych dla jednego zmysłu innymi zmysłami. Przykładowo na widok koloru zielonego osoba z synestezją czuje zapach trawy, a widząc literkę B, słyszy symfonię Beethovena. Często zdarza się tak, że osoby takie nie są zdolne do wykonywania niektórych czynności, ponieważ mogą one kojarzyć się z czymś nieprzyjemnym.

Przyczyny synestezji

Nadal nie wiadomo, jakie są dokładnie przyczyny powstania synestezji. Naukowcy podają jednak dwie możliwości. Pierwszą z nich jest teoria o obecności u synestetyków zbyt dużej liczby połączeń nerwowych odpowiedzialnych za przenoszenie informacji (a zatem komunikację) między narządami zmysłów. Ponieważ jest ich zbyt dużo, to wrażenia zmysłowe mogą mieszać się ze sobą. Druga teoria mówi o zaburzeniu ważnego procesu, jakim jest równowaga między pobudzeniem a hamowaniem impulsów nerwowych. Niektórzy nawet sądzą, że każdy człowiek rodzi się z tą umiejętnością, jednakże zanika ona z czasem. Uważa się także, że synestezja jest dziedziczna, chociaż jak dotąd żadne badania tego nie potwierdziły. Synestezję można wywołać także farmakologicznie poprzez przyjęcie kwasu lizergowego, znanego szerzej jako LSD.  Istnieje kilka rodzajów synestezji. Najczęściej występuje słyszenie dźwięków przy widzeniu kolorów i na odwrót. Nosi nazwę barwnego słyszenia. Zjawisko to może występować u człowieka całe życie. Synestezja audiomotoryczna jest najmniej komfortowa i wywołuje nieprzyjemne wrażenia. Osoba na nią cierpiąca odczuwa potrzebę przyjmowania pozycji lub wykonywania konkretnego ruchu w momencie usłyszenia określonego dźwięku. Zjawisko synestezji występuje znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn i co ciekawe, u osób leworęcznych. Ponadto okazuje się, że synestetycy mają problemy z odróżnianiem strony lewej od prawej. Są to zazwyczaj ludzie obdarzeni dużą inteligencją, kreatywnością i wyobraźnią. Przyczyn pojawiania się tego zjawiska naukowcy upatrują również w guzach mózgu i innych chorobach neurologicznych. W 2013 roku naukowcy na czele z prof. Baronem-Cohenem dowiedli, że synestezja jest także często spotykana u dzieci z autyzmem. Istnieją pewna doniesienia świadczące o możliwości występowania synestezji u pacjentów z padaczką skroniową. Epilepsja (inna nazwa określająca padaczkę) ma miejsce podczas silnego i chaotycznego wyładowania elektrycznego w  dużych sieciach neuronalnych w mózgu. Konsekwencją tego są drgawki. W trakcie trwania epizodu padaczkowego chory może doświadczać różnych wrażeń zmysłowych, w tym zaburzeń w odbiorze zapachów lub obrazów.

Diagnostyka i leczenie synestezji

Synestezja nie jest uważana za jednostkę chorobową. Jej diagnostyka może jednak sprawiać pewne problemy, ze względu na to, że trudno jest ocenić, czy pacjent doświadcza halucynacji, czy jego objawy są wynikiem mieszania wrażeń zmysłowych. Synestezji nie leczy się specjalistycznymi środkami, a próby podawania leków o działaniu psychotropowym poddawane są pod wątpliwość. Zjawisko to często odbierane jest jako dar i cecha wyjątkowo odróżniająca danego człowieka. Zdarzają się jednak przypadki, w których synestezja jest dla posiadacza przekleństwem i znacznie utrudnia mu codzienne funkcjonowanie w społeczeństwie. Inaczej wygląda kwestia synestezji towarzyszącej poważnej chorobie neurologicznej, w tym guzowi mózgu czy padaczce. Wówczas lekarz włącza leczenie skierowane na zdiagnozowaną chorobę, a przyjmowane leki łagodzą lub minimalizują również objawy synestezji.

Kiedy synestezja pomaga?

Fenomen neurologiczny, jakim jest synestezja, może być wykorzystywany na korzyść człowieka. Badania dowodzą, że na świecie jedynie około 3% populacji doświadcza tego zjawiska. Również wśród ludzi sztuki i kultury znajdują się synestetycy. Podobno należał do nich grecki filozof i matematyk – Pitagoras. Zapiski z tamtego okresu mówią o tym, że uczony nadawał liczbom osobowość. W świecie literatury takim przykładem jest rosyjski pisarz Vladimir Nabokov, który z kolei każdej literze alfabetu nadawał inne cechy drewna. Z bardziej współczesnych artystów należy wymienić piosenkarza Pharella Williamsa, któremu synestezja pomaga w tworzeniu muzyki. Artysta może pochwalić się barwnym słyszeniem, czyli synestezją słuchowo-wizualną.