Wazoaktywny peptyd jelitowy – ważny nie tylko dla układu pokarmowego 

Wazoaktywny peptyd jelitowy (VIP) uwalniany jest przede wszystkim w przewodzie pokarmowym. Jednak jego prawidłowy poziom jest istotny dla funkcjonowania całego organizmu, w tym procesu oddychania i pracy serca. Jakie są funkcje VIP? Jak zbadać jego poziom? 

Czym jest wazoaktywny peptyd jelitowy?

Wazoaktywny peptyd jelitowy, znany bardziej pod skrótową nazwą VIP (ang. Vasoactive Intestinal Peptide), to hormon peptydowy produkowany przede wszystkim w błonach śluzowych mięśni gładkich wyściełających przewód pokarmowy (a dodatkowo także m.in. w mózgu). Na skutek pobudzenia nerwowego i w wyniku napływu kwaśnej treści do dwunastnicy, dochodzi do zwiększonego uwalniania wazoaktywnego peptydu jelitowego i związanych z tym reakcji: 

• rozszerzenia naczyń, 
• rozszerzenia zwieraczy, 
• rozszerzenia mięśni okrężnicy, 
• pobudzenia wydzielania jelitowego i trzustkowego. 

 Wszystko to sprawia, że VIP zaliczany jest do substancji chemicznych, które odgrywają istotną rolę w regulacji wielu funkcji fizjologicznych, nie tylko w obrębie układu pokarmowego. 

Jakie są funkcje wazoaktywnego peptydu jelitowego? 

Wazoaktywny peptyd jelitowy, mimo że wydzielany jest przede wszystkim w jelitach, wpływa na funkcje fizjologicznego całego organizmu: 

• w mózgu wraz z PACAP (polipeptyd aktywujący przysadkową cyklazę adenylanową) pobudza produkcję mRNA dla prolaktyny, 
• obniża ciśnienie krwi, 
• jako jeden z wielu hormonów wspiera insulinę i glukagon w utrzymaniu homeostazy glukozy, 
• rozkurcza zwieracze, mięśnie okrężnicy i naczynia krwionośne (w tym oskrzela, co usprawnia wentylację), 
• wpływa na perystaltykę jelit (ruchy robaczkowe) i wydzielanie soku żołądkowego, 
• działa przeciwzapalnie, a także uczestniczy w procesie dostosowywania pracy układu odpornościowego, 
• uczestniczy w kontrolowaniu syntezy GnRH (gonadoliberyny) przez podwzgórze, która z kolei pobudza uwalnianie gonadotropin przez przedni płat przysadki mózgowej (FSH i LH), 
• zwiększa jelitowe wchłanianie wody.

Kiedy zbadać wazoaktywny poziom jelitowy? 

Lekarz może zalecić ci zbadanie poziomu wazoaktywnego peptydu jelitowego przy podejrzeniu zaburzeń układu pokarmowego, takich jak zespół jelita drażliwego. Analiza stężenia VIP ma też ogromne znaczenie w diagnostyce nowotworów neuroendokrynnych, które go uwalniają – jest to tzw. VIP-oma. Należy do wyjątkowo rzadkich endokrynnych nowotworów trzustki. Każdego roku ta patologia występuje u nie więcej niż 1. na 10 000 000 osób (nieco częściej u kobiet niż u mężczyzn). Przeważnie zmiana wykrywana jest u pacjentów ok. 50. roku życia.

Jak zbadać poziom wazoaktywnego peptydu jelitowego? 

Poziom wazoaktywnego peptydu jelitowego poznasz, oddając w laboratorium próbkę krwi do analizy. Badanie wykonywane jest na czczo. Ostatni, lekkostrawny posiłek zjedz około godz. 18:00, aby zachować post trwający minimum 8 godzin. Prawidłowy poziom VIP wynosi 20-53 ng/l. Zakresy referencyjne mogą jednak nieznacznie różnić się w zależności od laboratorium przeprowadzającego analizę. Zawsze kieruj się normami podanymi na otrzymanym wyniku.

Jakie są przyczyny i objawy wysokiego poziomu wazoaktywnego peptydu jelitowego? 

Nadmiar wazoaktywnego peptydu jelitowego najczęściej wiązany jest ze wspomnianym guzem neuroendokrynnym VIP-oma. Choć jest to rzadka choroba, bywa niezwykle podstępna. U nawet 60-80% chorych w momencie diagnozy występują już przeżuty. Wcześniej jakiekolwiek objawy mogą nie być zauważalne. Jednak wraz ze wzrostem poziomu VIP pojawiają się symptomy takie jak: 

• przewlekłe, wodniste biegunki (ilość wydalanego płynnego stolca przekracza 3 l na dobę), 
• nudności i wymioty, 
• niestrawność, 
• spadek masy ciała, 
• wzdęcia, 
• osłabienie mięśni, 
• wzmożone skurcze mięśni brzucha, 
• spłycony i rzadszy oddech, 
• wysypka i zaczerwienienie twarzy, 
• ból pleców, 
• apatia, wzmożona senność, a nawet letarg.

Jakie są przyczyny i objawy niskiego poziomu wazoaktywnego peptydu jelitowego? 

Niski poziom wazoaktywnego peptydu jelitowego nie jest aż tak przydatny diagnostycznie. Może natomiast występować u osób chorujących na astmę. Podobnie do jego spadku dochodzi w wyniku dużego wysiłku fizycznego. Jednym z charakterystycznych objawów niedoboru VIP jest utrudnione oddychanie.  

Bibliografia: 

1. Fiedorowicz M., Układ prolaktynergiczny? Wytwarzanie i rola prolaktyny w mózgu, Kosmos – Problemy Nauk Biologicznych 2004, t. 53, nr 3-4 (264-265), s. 305-314. 
2. Rudzińska T., Ramotowska A., Szypowska A., Zaburzenia gospodarki węglowodanowej w endokrynopatiach, Endokrynologia Pediatryczna 2016, s. 34-37. 
3. Skałba P, Szanecki W., Nowo poznane neuropeptydy wpływające na rozrodczość, Ginekologia Praktyczna 2007, s. 2-6. 
4. Tabela enterohormony, Zakład Fizjologii Doświadczalnej, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku. 
5. VIPoma, Orphanet, Orpha number: 97282.